Жарыкъ сыфаты, таза ниети, огъурлу, сабыр сёзю бла жюреклерибизде къалгъанды

Кёп болмагъанлай «Советская молодёжь» газетни баш редактору, РФ-ни, КъМР-ни культураларыны да сыйлы къуллукъчусу, Халкъла аралы чыгъармачылыкъ академияны академиги, Россейни УФСИН-ни Къабарты-Малкъарда бёлюмюню жамауат советини таматасы Мухамед Карданов, республиканы жамауатын уллу бушуугъа къалдырып, жашаудан замансыз кетгенди. Анга жаланда алтмыш алты жыл толгъан эди.

Аны юсюнден эсгериуле бизни, аны таныгъанланы, биргесине ишлегенлени, жюреклерибизни кюйдюргенлей, ачытханлай тургъанлары сёзсюздю. «Заман» газетде 2014 жылда аны 60-жыллыкъ юбилейине аталгъан интервью басмаланнганды. Материал бир-бир сылтаула ючюн бир кесек ашыгъышлы хазырланнган эди ол заманда, кёп айтыллыкъ зат да айтылмай къалгъанды. Анга да къарамагъанлай, биз, багъалы тенгибиз Мухамедни эсибизге тюшюре, бу ушакъны эсгериу гюлча, аны жарыкъ сыфатына, хурметине жоралап къатлайбыз.

- Мухамед Муказирович, бу жаны бла ишни сабийлигигиздеми сайлагъансыз. Алай тюйюл эсе уа, къалай келгенсиз журналистикагъа?

- Угъай, мен гитче заманымда врачланы юсюнден бир сейир китап окъуп,  андан сора саулукъ сакълауда ишлер муратлы болгъанма. Алай школну бошагъандан сора КъМКъУ-ну медицина факультетине тюшалмай къалама. Ол жайда окъуна химико-биология факультетге киреме. Сора бу илмулагъа асыры кёлюм бла берилгенден, къалып къалама.

Ючюнчю курсда окъуй тургъаныбызда университетни ректору Владимир Тлостанов болады. Аны айтыуу бла мени, Михаил Балкизовну, Анатолий Курашиновну окъуу юйню культура бла байламлы ишлерине жууаплы этедиле. Артда Балкизов экономика илмуланы доктору, республиканы культура, билим бериуню министри да болуп тургъанды, Курашинов да - белгили музыкант, аты айтылгъан «Лоренды» ансамбльни таматасы. Ол заманлада уа ючюбюз да бийик билим берген окъуу юйню маданият жашауун байыкъдырыргъа, айнытыргъа итиннген тири жашла эдик. Бизни башламчылыгъыбыз бла факультетлени араларында жыл сайын эришиуле къуралгъандыла. Бусагъатда ол конкурс «Студенческая весна» ат бла бардырылады.

Университетни тауусхандан сора мен Ленин атлы комсомолну райкомуну инструкторуча ишлеп тебирейме. Обкомну лектор къауумуну башчысыны къуллугъун толтура тургъанымлай, ВЛКСМ-ни таматаларыны эмда КПСС-ни обкомуну пропаганда бёлюмюню дурус кёрюулери  бла «Советская молодёжь» газетни редактору болгъанма. Андан бери тамам отуз жыл озгъанды.

- Сиз бу къуллукъгъа келгенде, издание къаллай эди, бюгюнлюкде уа не зат тюрленнгенди?

-  Ол заманда газет А-3 форматда тёрт бетде ыйыкъгъа тёрт кере чыкъгъанды. Советлени заманында биз да, бирсилеча, жаш тёлюню  патриот сезимлерин айнытыугъа аслам эс бургъанлай тургъанбыз. Ол кезиуде, бусагъатда да жаш адамланы жарсыуларына къараргъа, аланы жашауда кеслерини жерлерин табыугъа болушургъа кюрешебиз. Республикада бола тургъан ишледен да хапарлайбыз.

Къырал издание болуп, «Молодёжка» биринчилени араларында компьютер вёрсткагъа кёчгенди. Андан ыйыкъ сайын - онеки, артда уа оналты бетде чыгъып тебирегенбиз. Биринчи кере газетибизде миллет тилледе материалла басмаланыргъа керекдиле деген оюмну айтханымда, миллетчисе дегенле да болгъандыла.  Алай бюгюнлюкде малкъар, къабарты тилледе хазырланнган бетлени окъуучулары барды, аланы юслеринден оюмларын адамла бизге дайым да билдиргенлей турадыла. СМИ КБР сайтдан сора да, Интернетде энчи адресибиз барды (www.smkbr.net). Анда кёп тюрлю хапар билирге, видеороликлеге къараргъа эмда хит-парад къол кётюрюуню  эсеплерин кёрюрге онг табылады. Тиражыбыз КъМР-ни къырал газетлерини араларында гитче тюйюлдю. Шёндю ишибизге тийишли багъаны уа окъуучуларыбыз кеслери берсинле.

- Баям, отуз жылны ичинде газетигизге къыйын заманла да болгъандыла…

- Хау, ётюрюкден не хайыр. Перестройкада битеу Россейге да къыйналыргъа тюшгенди. Бизге да ол санда. 90-чы жыллада, газетни сакълар умут бла, аны учредители редакция кеси болгъанды. Бир жыл чакълы кеси къарыуубуз бла чыкъгъанлай тургъанбыз. Журналистлерибиз не жаны бла да мадар излегендиле.  Ол кезиуде аладан бири да кетмегенди. Отуз жылны ичинде чыкъмай бир кере да къалмагъаныбызны чертип айтыргъа сюеме. Сора кесини заманында Валерий Коков, республикада жаш тёлюге аталгъан изданияны сакъларгъа кереклисин белгилеп, анга правительство тутхучлукъ этерча буйрукъ бергенди.

- Мен билгеннге кёре, коллективигиз бек шуёхду. Журналистлеригизни юслеринден да айтсагъыз эди, аланы материалларында артыгъыракъ эс неге бурулады?

- Адамларымы бир бирлерине иги болуп, жашауну не кезиуюнде да билеклик этгенлерине къууанама. Кесим да  арабызда ангыламаулукъла чыкъмазларына бек сакъма. Аллай жарсыула эслерин бийлеселе, иш кёллюлюк кете барады. Бюгюннгю ишчи къауумубуз бек аламатды.

Сёзсюз, советлени заманында да бек кючлюле уруннгандыла бизде, аланы ызларын бузмай барыргъа кюрешебиз.  Газетни бетлеринде энчи эсни биз барыбыз да Къабарты-Малкъарны жамауаты болгъаныбызгъа бурабыз. Нек дегенде, халкъларыбызны бурундан келген адет-тёрелери бек магъаналыдыла. Жаш тёлю алагъа кёре жашаса, аягъын терс басарыкъ тюйюлдю.

Журналистле хазырлагъан материалланы хазна тюрлендирмеучюме. Ол тюбешиуден келип неда адам бла кёзден кёзге ушакъ этип жазады ишин. Сора редактор къауум аны энчи оюмун тюрлендирсе, тюзге санамайма.

- Бюгюннгю журналистика къаллай болургъа керекди?

- Ачыкъ. Алай, жарсыугъа, учредительлени бла редакцияны оюму келишмей къалыргъа да болады.  Сора бизни гитче республикада адамла бир бирлерин иги таныгъанлары себепли чурумларын ачыкъласанг, кёллерине тийип да къалады. Журналистика бир сагъатны ичинде башха тюрлю болуп да къалалмайды. Алгъын заманда властьха аманды дерге жарамагъанды, бусагъатда да толусунлай ачыкълыкъгъа алыкъа жеталмагъанбыз.

Аны юсюнден айта, бир иш эсиме тюшгенди. Къырал башчыбыз Борис Ельцин болгъан кезиуде Арсен Булатов, аны бир-бир халлерине бюсюремей, «Горская поэма о Ельцине» деген чыгъармасын жазып келтиреди. Ол материалны басмаламай кёпге дери тутама. Алай кесим да ол бардыргъан политиканы терслигине тюшюннгенден сора аны газетде чыгъарча этеме. Ельцин кеси уа ол заманда: «Тиймегиз газетге», - деп къойгъанды. Ким биледи, бюгюнлюкде алай базыналлыкъ болурму эдим?..

- Быйыл газетигиз 75-жыллыкъ юбилейин белгилейди, аны бла байламлы бизни редакция сизни барыгъызны да алгъышлайды. Кесигизни да отузжыллыкъ сынамыгъызда тюбеген бир сейир болумну юсюнден айтсагъыз эди окъуучуларыбызгъа.

- Ол 1985 жылда болгъан ишди. Битеу Союз майда Совет басманы кюнюн белгилерге хазырланнганды. Биз да ол санда. Тёредеча, изданияланы ал бетлеринде жыл сайын «Ленин читает газету «Правда»  деген сураты чыгъыучу эди. Мен да ингирде, тамблагъы номерни окъуп, къол салып кетеме. Эрттен бла келсем, кабинетиме жууаплы секретарь кирип, газетлени аллыма салады.

Къарасам: биринчи бетде Ленинни суратыны тюбюнде  «Куклачёв с кошками» деп жазылып, ахыр бетде уа киштикчиклени сураты  «Ленин читает газету «Правда» деген жазыуу бла. Алгъа абызырайма, артда уа биргеме ишлегенлени  чам этгенлерин ангылайма. Ингирликде типографияда, техника жаны бла чурумла чыгъып, бир ненча экземплярны суратлары алышыннган эдиле. Аланы барын да  бизни жашла жыйып, редакциягъа келтиргендиле.  Алай ол биринчи такъыйкъалада жюрегими бийлеген сезимлени уа энтта да  унуталмайма!