«Имансыз» жашаууму кёрмейме

«Иман» жырчы къауум 90-чы жылланы ахырында къуралгъанды, бюгюнлюкде халкъ сюйген кёп жырчыла аны санында сахнагъа чыкъгъандыла. Аланы араларында жаш жырчы Жаболаны Арсен да болгъанды.

Арсен Къара-Суу элде 14 августда 1982 жылда Хасан бла Зухраны юйюрлеринде туугъанды, аны юч эгечи – Алима, Аминат, Фатима бардыла. Школну туугъан элинде бошагъанды, ахшы окъугъанды, анда бардырылгъан «Туугъан журтум», «Ана тилим» дегенча тюрлю-тюрлю байрамлагъа тири къатышханды. Гитче заманында футбол, волейбол ойнаргъа, тепсерге-жырларгъа да сюйгенди. Арсен элини, школуну, устазлары Мечиланы Лиза Сулеймановнаны,  Толгъурланы Людмила Далхатовнаны къачан да уллу жылыулукъ бла эсгереди. Бюгюн ол бизни ушакъ нёгерибизди.

- Арсен, кёп жашчыкъла сахнагъа чыгъаргъа уялгъан этиучюдюле. Сен болгъанмыса алай?

- Ал заманлада алай да болуучу эдим. Школда жырлагъан манга тынч эди, жунчугъанма деп билмейме. Алай бир зат а эсимде къалгъанды – 8-чи классда окъугъанымда Къашхатауда район эришиу бардырыла эди. Анда эки жырны жырларгъа керек эдим – «Айран» эм урушха аталгъан «Дон суу» деген жырны. Биринчисин жырлай келип, сёзлерин унутуп къояма. Зал а топпа-толу, сызгъыргъан тауушла да эшитиледиле, уялгъан, абызырагъан да этеме. Экинчисин тап жырлайма, аны жюриде олтургъанла да жаратып, конкурсну республикалы кезиуюне ётдюредиле. Жырларгъа Геляхланы Аскербий юйретгенди, бусагъатда ол клубубузну таматасыды. Алийланы Салых (жаннетли болсун) Толгъурланы Ибрагим бла Ёлмезланы Арсен да уллу къыйын салгъандыла. Конкурслагъа къатыша, кесим да юйреннгенме.

- Сен жыр эришиуледе алчы жерлеге чыкъгъанса, грамоталарынг да аз тюйюлдюле. Алай музыка жаны бла уа билим алыргъа сюймегенсе?    

- Атам айтханнга тынгылап, усталыкъны билимни экономика жаны бла алгъанма. Аны ючюн сокъуранмайма. Жырлагъан ол къалайды – насыбынг тутса, жетишимли болурса, алай белгисизлей къалыргъа да къоркъуу барды. Академияда окъуй, жаныбызда Искусстволаны Север-Кавказ институтуна терк-терк бара тургъанма. Къалай-алай болса да, жыргъа тартылгъанма.

- «Иман» жырчы къауумгъа уа сора къалай тюшгенсе?

- Ары школну бошагъанымлай 2000-чи жыллада Этчеланы Музафар чакъыргъан эди. Анда жырлагъанла бла танышхан кюнюм бюгюнча эсимдеди, ала – Кючюкланы Аслан, Хасаитланы Руслан, Къазийланы Азнор, Къурманланы Рустам, Газаланы Руслан, Тёппеланы Алим, Габаланы Тенгиз, Тюменланы Жаннет - манга бек жарыкъ тюбеген эдиле, кёп затха юйретгендиле. Ол кезиуде устазым Таукенланы Галина болгъанды. Алай кесинг жырлагъан-бир, коллектив бла ишлеген а – башха, анда нёгерлеринги эшитирге керексе. Биринчи концерт бла Малкъаргъа баргъан эдик, ол мени «сынау ишим» болгъанды. Бюгюн-бюгече да Таукенланы Галинагъа, Этчеланы Музафаргъа бла Геляхланы Аскербийге манга салгъан къыйынлары ючюн ыразылыгъымы билдирирге сюеме.

- «Иманнга» киргенлени кёбюсю бусагъатда кеслери алларына жырлайдыла. Кесим болайым, кетейим андан, дегенча сагъышла санга уа келгенмидиле?

- Мен анга былай айтыргъа боллукъма – энчи болама дегеннге бир киши чырмау этмейди. Сора, къауумда жырлай, кесинг да жырла жаздырыргъа эркинсе. Бусагъатда асламысында Кючюкланы Аслан бла жырлайбыз, бирде Аппайланы Алим да къошулуучуду. «Иманда» алгъа болгъанла бла байламлыкъла юзмегенбиз, керек заманда жыйылгъан да этерикбиз. Кесими юсюмден айтханда, хау, мен кеси аллыма да жырлаяллыкъма, алай «Имансыз» жашаууму кёрмейме.

- Арсен, бусагъатда сени не уллу сахна бла да сейирсиндирирча болмаз, къараучуланы алларына чыкъгъанда, бир кесек окъуна жунчуймуса, жарсыймыса, огъесе юйреннген ишнича бардырыпмы къояса?

- Угъай, сахнагъа чыгъардан алгъа, не бек юйренсенг да, абызырагъан такъыйкъала бардыла, ала хычыуун окъунадыла. Алай сахнагъа биринчи атлам этгенлей а, аны унутуп, жырлагъанынгдан, къараучуланы къарсларындан зауукълукъ аласа. Адамла санга жарыкъ тюбегенлеринде, жырынгы айтып бошагъанынгда ыразылыкъларын билдиргенлеринде сынагъан сезимлеринги бир башха зат бла тенглешдирирча тюйюлдю. Хар артист да къараучула кёп болгъан концертледе жырларгъа сюеди, алай залда жангыз да 1-2 адам бар эсе да, сен борчунгу толу залдача толтурургъа керексе. Жашауларын сахнада ётдюрюрге сюйген адамла да бардыла, алай мен ол къауумгъа, баям, кире болмам.

- Арсен, бютюнда уа къаллай жырланы сюесе жырларгъа?

- Сюймеклик, халкъ, уруш, кёчгюнчюлюк, эжиу жырланы бек сюеме. Аланы да «мен сюеме, сен сюесе» дегенчаларын угъай, терен магъаналары болгъанларын. Анда баш жигитни жюреги къыйналгъанмы, къууаннганмы этеди – аны сезимлери толу, керекли сёзле табылып берилирге керекдиле.

- Къаллай жырлагъа уа арталлыда тынгылаяллыкъ тюйюлсе?

- Насыпха, бизде аллайла жокъдула – огъурсузлукъну жайгъан жырлагъа. Аман сёзлери болгъан жырланы, аланы макъамлары не ариу да болсун, жаратмайма. Хар инсан да, сёзсюз, кесини миллетин сюерге, багъаларгъа тийишлиди. Алай, тарых ишлени чюйре буруп, кесине табынлай къурашдырып, жыр тизгенлени  ангыламайма. Хау, сен миллетинги кётюрюрге керексе, алай башхаланы эниш этмегенлей.

Сора, бир артистни жырын башхала жырлап башлагъанларыны юсюнден да айтайым. Ол аман тюйюлдю. Алай, сёз ючюн, сен бир жыр жаза эсенг, аны алыкъа жырлап, адамлагъа билдиргинчиге дери, башха адам кесича жырлап тебирейди. Аны жаратмайма, арада, орусча айтханда, этика болургъа керекди. Унутула баргъан жырлагъа жангыдан жашау бергенни уа хатасы болмаз.  

- Кесинги сюйген жырчыларынг а бармыдыла?

- Адам абадан бола баргъаны бла тынгылагъан жырлары да тюрленедиле. Мен Валерий Меладзени, Сосо Павлиашвилини, Григорий Лепсни эм башхаланы жырларын жаратама. Сора, ариу тепсеулеге къараргъа да бек сюеме, бегирекда гюржюлени тепсеулерине. Бир амал болса, мындан ары барып, аланы тепсеулерине къарап турлукъ эдим. Китап окъургъа да бек сюеме, бир сейир китапны алсам, аны окъуй, тангны атдырлыкъма.

- Бир шартха эс бурмай къоялмайма – сахнагъа чыкъгъан артистлени кийиннгенлерине. Бусагъатда бизни жырчыларыбызны юсюнден айтмайма, болсада, сени оюмунга кёре, къараучуланы алларына чыкъгъан адамны сыфаты къаллай болургъа тийишлиди?

- Хар инсан да къайры баргъанына кёре тизгинин жыяргъа борчлуду. Къаллай концерт болгъанына кёре костюм, эркинирек кийимле киерге да болады – не да ариуду мардадан чыкъмай эсе. Сора биз кавказлыла болгъаныбызны, адет-намысны унутмазгъа керекбиз.

- Адет-тёреге жетген эсек, тойланы юсюнден да сагъынайыкъ. Сен алада жырлаучуса, бусагъатда ала къалай ётдюрюлгенлерин жаратамыса?

- Бир-бир жангы къурала тургъан адетлени тюзге санамайма, сёз ючюн, тортну кесдириуню, келин бла киеуню бир аш къангагъа олтуртууну. Сора, ресторанда ариу да болур, алай къууанч, онг бар эсе, ата арбазда этилсе, анга жетген жокъду, деп мени сагъышым алайды. Гитче заманымдан эсимде къалгъанды, бусагъатдача аппаратурала да болмай, бир къобуз, дауурбасла бла къалай зауукълу ёте эди той.

- Арсен, сен артист болгъанынг себепли, кюн сайын кёп адамла бла тюбешесе, танышларынг да аслам болурла. Алай чынтты, керти тенглеринг а кёпмюдюле, сора санга «шуёх, тенг» деген сёзле къаллай магъананы тутадыла?

- Жырда айтылгъаныча, шуёхла кёп болмайдыла. Мен оюм этгенден, чынтты тенг ол алдатмазлыкъ, онгуна кёре жанынгда сюелирик, не тюрлю болумда да билеклик этерик адамды. Шуёхлукъ – ол бек алгъа башха адамны аллында жууаплылыгъынгы сезиудю. Мен анга игилик этдим да, энди ол манга аны не бла къайтырыр деп сакъламагъанлай. Шуёх сакъларгъа керек тюйюлдю сен андан болушлукъ тилеригинги. Ким керти тенг болгъанын а жашау кеси кёргюзтеди.

- Бюгюнлюкде жангыз артистле угъай, кёп жаш адамла битеу жашауларын, бир затларын жашырмай, Интернетде социальный сетьледе суратлайдыла. Сен анга къалай къарайса?

- Артист не бир башха адам кесини ишин Интернетни юсю бла айныта эсе, хатасы жокъду. Анда-мында шуёхлары бла солугъан жеринден бир сурат салгъанлыкъгъа да жукъ болмаз. Алай мен не ашагъанымы, не этгеними, хар атламымы, бютюнда юйюр жашаууму алай ачыкъ этерге, битеу халкъгъа кёргюзтюрге сюерик тюйюлме. Насып шошлукъну излейди дейдиле, ол тюздю. Манга жашауумда эм магъаналы мени юйюрюмдю, жууукъ-тенглеримдиле. Халкъыма уа дайым да игилик, ахшы кюнлери кёп болурун тилейме.

Ушакъны Кульчаланы Зульфия бардыргъанды.
Поделиться: