Аякъларынг сау болса, жюрегинг тау болур

Адамны аякълары аны жашауунда къаллай уллу магъананы тутханларын ким да биледи. Ала саулукълу эселе, адамны ич органлары да cayлукълудула, жюреги, баууру, ёпкелери, аш оруну, мыйысы окъуна да тап ишлейдиле. Кёзлери ахшы кёредиле, къулакълары иги эшитедиле. Жаяу кёп жюрюген жюрекге да бек игиди.

Аякъланы аурутмай къалай сакъларгъа боллукъду? Аны юсюнден биз Огъары Малкъарда  больницаны баш врачы Чаналаны Аслижан бла ушакъ этебиз.

- Светлана Абдуллаевна, аякъланы тийишлисича тутар ючюн не этерге керекди?

- Аны бек иги амалы - жюрюудю. Адам жюрюген заманда аны эт шаугютлери къымылдайдыла, къаны иги жюрюп башлайды. Алай асыры кёп айланыргъа жарамагъанын да билирге керекди. Аякъланы шаугютлерине уллу ауурлукъ жетсе да иги тюйюлдю. Арыгъан аякълагъа сууукъ суу къуя, массаж этилсе тапды. Жаланаякъ этип, жерге басханны да хайыры уллуду. Суу къуйгъандан сора терк окъуна къургъакъсытып къояргъа керекмейди. Бир онбеш минутну да жюрюрге, къыйын болмагъан жумушну этерге боллукъду.

- Массаж а къалай этиледи?

- Жетиминутлукъ массаж сау кюннге жарайды. Аны адам кеси этерге, башхагъа да этдирирге боллукъду. Сол къолну баш бармагъы бла аякъны тюбюнден тобукъну тюбюне дери алты кере ары бла бери ышыйдыла. Андан сора эки къол бла да инчикни энишге жанындан тутуп, тобукъгъа дери жыйырма  кере ышыргъа керекди. Дагъыда тобукъдан жан сюекге дери да ары бла бери жыйырма кере ышыйдыла. Быллай массаж эрттен, ингир этиледи. Анга жаланда  жети минут къоратылады. Хайырын а айтып ангылатыргъа окъуна къыйынды. Ол бизни чархыбызны кючлендиреди, аны тюрлю-тюрлю аурууладан къоруулайды.

Аякъланы таза тутууну да магъанасы уллуду. Андан сора да, аякъ тюплени сууукъ этмезге керекди. Эрттенликде уяннганыгъызлай да, терк окъуна тёшекден къобаргъа кюрешмей, бир юч кере созулугъуз, сыртыгъызда жатып, аякъларыгъызны созугъуз, чабакъ сууда жюзгенча 30-60 кере къымылдатыгъыз. Быллай упражнение къан клеткаланы ууладан тазалайды. Ма алай жатып тургъанлай, дагъыда аякъларыгъызны, къолларыгъызны ёрге кётюрюп, хауада  отуз - алтмыш кере къымылдатыгъыз. Бу упражнение иничке къан тамырланы ачылыуларына себеплик этеди. Андан сора, сыртыгъызда жатханлай, къол аязларыгъызны бла аякъ тюплеригизни бирге къошуп, къолларыгъызны ёрге бир ненча кере созугъуз, аякъларыгъызны уа тёшекде ары-бери ышыгъыз. Ол затланы этип бошагъандан сора олтуругъуз да, къол аязыгъыз бла аякъ тюплеригизни исси болгъунчу ышыгъыз.

- Аякъла ауруй эселе уа?..

- Кёпле адамны аякъларыны терлегенлерин ауруугъа санамай, врачха бармайдыла. Ол а, ауруп къыйнамагъанлыкъгъа, санны-чархны къарыусуз эте барады. Аякълары асыры бек терлеген адамгъа жел ургъанлай окъуна кесекле

тиедиле, анга заманында багъылмаса уа, иш бек аманнга кетерге да боллукъду: пневмониядан, бронха астмадан окъуна аурургъа къоркъуу барды.

Аякъла терлемез ючюн, юч- тёрт кюнню ичинде (керек болса уа, андан да кёп заманны) аякъланы исси сууда мочалка бла, сапын бла жуууп турургъа керекди. Сора аланы пемза бла ышыса да игиди. Артда къургъакъсытып, жюзюмден этилген уксус бла аякъ тюплеригизни, бармакъ орталарын ышыгъыз. Алай этип бошагъандан сора жангы неда жууулуп тазаланнган аякъ кийим киерге керекди.

Аякъ тюпледе грибок, жарылгъанлары бар эселе, аланы терилери къоба эсе,

ала кичий эселе, докторла айтыучу мазьла болушмай эселе, аякъларыгъызны вероника деген хансдан ванналагъа салыгъыз. Бир литр суугъа аллай хансны

эки агъачын салып беш минут къайнатадыла эмда ол аякъла тёзерча сууугъандан сора анда аланы  он - онбеш минут тутаргъа керекди. Аны жукъларны аллында этсе игиди.

- Аякъ тюплени бир-бир жерлери къалын да, къаты да болуп, кёп адамланы къыйнайдыла. Алагъа уа не мадар?

- Кёбюсюнде адамны табанлары боладыла къалын да, къаты да. Бир-бирле, аякъларын сууда тутуп, жибитип, аллай жерлерин къоркъуусуз бритва бла

къырыргъа кюрешедиле. Алай бир кесекден табанла алгъынча болуп къаладыла. Аны себепли андан эсе аякъланы тузлу сууукъ суугъа салып жибитген игиди. Бир литр сууукъ суугъа бир уллу къашыкъ бла туз салынады. Ол сууда эки аякъны да беш - онбеш минут тутаргъа керекди.

Кёпле берчледен (мозольладан) къыйналадыла. Аладан да халкъ билген амалла бла къутулургъа боллукъду. Бек тынч амалы уа буду: сиреньни жашил чапырагъына сапынны жумушакъ этип, берч болгъан жерни байлагъыз. Алай берч къуруп кетгинчи этерге керекди. Башха амал - аякъларыгъызны жылы суугъа салып, жумушатхандан сора берчге алма, балли, шаптал терекледен олсагъат да жыйылгъан чайырны салыгъыз.

- Аякъланы уллу бармакъларыны сюеклери чыкъсала да хычыуун кёрюнмейди.

- Сюекле алай чыгъып башласала – чархыгъызда бир тюрленнгенигиз бол-

гъанын билигиз. Аны себепли ашны айырып ашаргъа керекди. Алай аны бла бирге битеу организмни да тазалар заманы жетгенди. Анга уа тазаулаучу клизмала, чабыу, массаж, юсюгюзге суу къуюу себеплик этедиле. Сюек чыкъгъан жерге прополисден компресс салса да игиди.

Ол башында айтылгъан затла артыкъ къыйын ауруула тюйюлдюле. Алай аякъ аурууланы бек къоркъуулулары да бардыла. Сёз ючюн, эндорторит – къан тамырланы кенгергенлери. Ол ауруу кёбюсюнде тютюн ичгенледе тюбеучюдю. Кеси да не бла къоркъуулуду - къанны инчикледен ары бармай тохтагъаны бла. Ол а неге келтирирге боллугъун кесигиз да ангылайсыз. Кертиди, анга жарагъан дарманла да бардыла. Алай бек алгъа тютюн ичгенни къоюп, саулугъугъузну игилендирирге керексиз. Андан сора да, ашыгъыздан татлы, кондитер затла кетерилселе игиди. Эрттен, ингир бир стакан къайнатылгъан сууугъан суугъа эки чай къашыкъ алма уксус эмда эки чай къашыкъ бал къошуп ичсе да игиди. Алма уксусну уа къан тамырлагъа жагъаргъа да боллукъду.