Сюймекликге кертиликни юлгюсю

Буруннгу элибиз Думалада Жабелланы Жумарукъну юсюнден мен анамдан эшите тургъанма. Анам кеси бахсанчы эди. Байдаланы Ибрагимни къызы, анасы уа Гюлюйланы Уркъуят. Ариу Жумарукъ деучю эди ол къызгъа. Аны сюйген жашы да бахсанчы болгъанды. Уркъуятны къарындашы Гюлюйланы Хызыр.

Бир жол чегемли, бахсанчы къызла да тигиуде эришгендиле. Ким биледи, ол Бахсан жанындамы болду огъесе Чегемдеми. Аны тюзюн айтхан къыйынды. Бек усталагъа Уркъуят бла Жумарукъ саналадыла. Адамны ёлчемин ала турмай, былай бир къарап, анга кёре экиси да чепген тикгендиле. Ызы бла Уркъуят терини ийлеп, андан бёрк этип барын да озады. Бир жол а къарачайлы къызла бла бахсанчыла эришедиле да, анда уа къылдан тюйме тюйюп, Уркъуят алчы болады. Алайды да, бу эки къыз да тигиу жаны бла, халкъда айтыучулай, къан устала эдиле.

Ол эришиуде Гюлюй улу Жу¬марукъ бла танышады. Бирде сюймеклик бир къарамдан жаратылып да къалады. Былада да алай болду. Къыз да, жаш да жюреклеринде жангы от тиргизилгенин ангыладыла. Уллу сюймеклик тууду арада. Жаш, ишни кёпге соза турмай, келечиле жиберди.

Къыз ыразылыгъын билдиреди. Былагъа некях этедиле. Некяхны айгъа, он жылгъа, андан кёпге да этип болгъандыла. Туугъанлай окъуна сабийлеге некях этилип къалгъанын да эшите турабыз. Былагъа уа жылгъа этилген эди. Жумарукъгъа аталгъан жыр да, баям, ол заманда жазылгъанды. Аны жазгъан а Гюлюй улуду.

Чегем  ауузунда Думала элде къызла, кюн тууушда олтуруп, эшиулерин бардыра боладыла. Бирлери сюйген жашыны лакъырда сёзлерин айтып, къалгъанла да анга кюле. Алай ариулукъ, жашлыкъ кюлдюрген тауушла кёпге бармадыла.

Думалагъа  Бахсан жанындан келген жолда бир атлы кёрюндю. Суудан ётюп, элге жетгенлей, тохтап, бираз тёгерекге-башха къарады. Къызланы эслеген болур эди, сора атын ала таба бурду.

Жумарукъ, аны кёргенлей: «Бу атлы манга келеди... Кеси да ачы хапар бла!» - деди. Аны эшитген къызла шумсуз болдула. Бирлери къызгьа, экинчилери да келе тургъан атлыгъа аралып къалдыла. Ол а, тюзюнлей келе - келди да, къызла¬ны алларында тохтап, атдан тюшюп, Жумарукъну аллына барып: «Баям, ариу Жумарукъ сенсе. Ахшы тенгим бла санга башха тюрлю келир акъыл бар эди. Алай муратла толмадыла. Татлы тенгим Гюлюй улу ажымлы жоюлгъанды. Санга быллай хапар айтмаз ючюн, бауурум бла жер къыйырына сюркелирге хазыр эдим. Алай бахсанчы къартла къоймай жибергендиле. Мындан арысында башынга эркинсе», - деп, бурулуп ызына кетди.

Гюлюй улу къарыулу жаш болгъанды. Кеси да уста къаячы эди. Бир жол Огъары Бахсаннга оруслу жолоучула келедиле. Таулагъа, къаялагъа ёрлеп, жер кёре айланнганла. Орусбий улу уа Хызырггъа алагъа жол башчы бол деп тилейди. Бу анга угъай деялмады. Тауладан бирине чыгъып бара тургъанлай, къар юзюлюп, барысы да анда ёледиле. Юч кюнден а некях болжалы тауусулуп, Жу¬марукъну Бахсан ауузуна келтирлик болгъандыла.

Жумарукъ сюйгенини юйюне къайгъы сёз бла да барды. Уркъуятны ёшюнюне башын салып, кёп жиляу, сыйыт да этди. Сюйгенин унутуп, ёмюрде эрге чыкъмазгъа да айтды.

Ариу Жумарукъну хапары уа тау элледе кёпден-кёп айтылады. Жашла къыз тилей хурметли акъсакъалланы жибередиле. Сёз уста тиширыула жашыртын къызгъа келечилик айтадыла. Алай Жумарукъ башхагьа барыргьа акъыл окъуна этмеди. Ол жашау зауукълукъдан эсе  толмагъан сюймеклигине кертичилей къалды.

Жашла уа тилей эдиле. Он, жыйырма, отуз... Ненча жыйырма жаш тилеген болур эди ариу Жумарукъну? Халкъда уа  «Жюз жаш тилеп, жюз биринчисине барлыкъды» деген хапар жайылды. Зар адамланы, жахиллени, сюе билмегенлени сёзю эди ол.

Жюз жылдан артыкъ жашап ёлген эди Жумарукъ Булунгуда. Бир адамгъа да сюйгенини юсюнден сёз айтмагъанды. Кёчгюнчюлюкде эгечинден туугъанла, эрге бармагъан тиширыугъа гюнях болгъаны Къуранда жазылады, Аллахны аллына не айтып барлыкъса, дейдиле. Ол а: «Сюйгениме бермединг, деп айтырма», - деген эди. Ма алай сакълай эди ол сюймеклигини тазалыгъын. 

Эртте Бахсаннга суратчы келеди. Гюлюй улу тери ийлей тургъанын кёрюп, сейирсинип, аны суратха алып кетген эди.
Артда, кеч, ол сурат басмаланнгандан сора, Гюлюйлары къарындашларын таныйдыла. Ол сурат буду. Буюрулмагъан сюймекликни хапары алайды.
Суратлада олтургъанладан экинчи Жумарукъ.Тери ийлегенледе сол жанындан биринчи Гюлюйланы Хызыр.