Ол эки миллетни араларында шуёхлукъну багъалагъанды, ёсюп келген тёлюге да аны осуят этгенди

Бир жол манга Сармаковода миллетлени араларында маданият байламлыкълагъа жораланнган "тёгерек столгъа" къатышыргъа тюшгенди. Анда школчула малкъарлыланы бла къабартылыланы  араларында  шуёхлукъну, къарындаш байламлыкъланы юсюнден сёлешгендиле, аланы  кючлендириуню кеслери билген амалланы да туура этгендиле, анга аталып  жазылгъан сочинениялагъа тынгылагъандыла.

Ала кёп эдиле, алай барысындан да бег а мен 8-чи классны окъуучусу Аминат Лигидованы "Акъылманлыкъгъа баш урама" деген жазыу ишин жаратханма. Анга тынгылагъанымда, шёндюгю жаш тёлю бир затны да багъаламайды дегенле бек терс болгъанларына энтта тюшюннгенме. Миллетлени араларында жарашыулукъну, шуёхлукъну магъаналыгъа санагъан, аланы кючленирирге итиннген жаш адамла болгъанларына къууаннганма. Ол школчу къызчыкъны оюмлары бла сизни да шагъырей этерге сюеме.

«Бюгюнлюкде миллетле аралы келишиулюкню, бир бирге тёзюмлю болургъа кереклисини  юсюнден кёп айтадыла. Россейча, уллу къыралда ансыз жашар онг болмаз. Алай бизни ата-бабаларыбыз, аны юсюнден кёп айтмагъандыла, ала бир бирни жууукълача жюрютюуню тёреге санагъандыла.

Сармаково бла Кичибалыкъ  Зольск районну бек ариу жерлеринде орналыпдыла. Аладан биринде  къабартылыла жашайдыла. Мен да ол элденме. Башхасында - таулула. Ала не заманда да къарындашлача жашагъанларын абаданла айтадыла. Мен бизни миллетлерибизни араларында шуёхлукъну юсюнден бютюн кёп билир ючюн библиотекагъа бармагъанма, Интернетге да кирмегенме, тюзюнлей элибизде  чачын заман агъартхан тиширыугъа баргъанма.  Анга  токъсан жылдан атлагъанды. Ол сейир хапарчыды. Кёпню биледи, кёпню кёргенди.

Ыннагъа жумушуму айтханымда, бети жарып: "Къызым, керти да магъаналы шартны билирге сюйюп келгенинг мени къууандырды, аны юсюнден не кёп айтып турсанг да, жаланда азлыкъ этерикди",-дегенди Евгения Джафаровна Лигидова.

Бизни ушагъыбыз артыкъ кёп заманны алмагъанды. Болсада шуёхлукъну, къарындашлыкъны юсюнден мен алай бир кёп зат билгенме, аны тенглериме да айтыргъа ашыкъгъанма. Сёз нёгерим бла  озгъан ёмюрню отузунчу жылларына жетгенбиз. Ол гитче болгъанлыкъгъа, къабартыча, тауча да  сёлеше билгенди.  Ата жанындан аны таулу жууукълары кёп болгъандыла.  Ол аланы барын да бек  сюйгенди.

Таулулагъа  къарындашла дейди. Бек татыулу айран таулуладады, бек иги хычинле да аладады, жюнден эшилген затланы да бек аламатлары да таулу тиширыуланы къолларындан чыкъгъандыла деп, уллу сюймеклик эмда ёхтемлик бла  айтханды. Сора  кюбюрюнден эшилген жаулукъну чыгъарып, къолу бла сылап: «Муну манга малкъарлы тиширыу къыркъынчы жыллада саугъагъа эшип бергенди,-дейди. Сора,  мудах болуп, былай къошханды:    -     

-1944 жылда мен 24-жыллыкъ къызма. Бюгюнча эсимдеди, бир сууукъ кюн элни уллусу, гитчеси да жолгъа  чыгъып, кёчюп баргъан таулуланы ызларындан къарап, жиляп сюелгени. Аллах сизге тёзюмлюк берсин, артха терк къайтырча этсин деп ашырдыкъ. Шукур Аллахха, алайда болгъанды. Бизни малкъарлы къарындашларыбызны киши жеринде бек къыйналгъанларын да билебиз, ала ауур акъыллылыкълары, тёзюмлюлюклери, иш кёллюлюклери бла кеслерин сакълаялгъандыла, бюгюлмегендиле, миллетликлерин, динлерин, адетлерин, тиллерин тас этмегендиле. Туугъан журтларына къайтхандан сора юйле  ишлегендиле, сабан сюргендиле, будай сепгендиле, сабийле ёсдюргендиле,-дегенди огъурлу ынна.

Ол жыллада мени сёз нёгерим школда устаз, аны баш иеси Галим Лигидов а Кичибалыкъда партия организацияны секретары болуп ишлегенди. Урушдан сора жылла  къыйын эдиле. Алай халкъ биригип ишлегенди, алда иги жашау сакълагъанына ийнаныулукъ аланы талпындыргъанды.  Аны юсюнден айта, уллайгъан тиширыу Къулийланы Къайсынны бла Алим Кешоковну араларында болгъан  шуёхлукъну да эсгергенди. Мечиланы Кязимни назмуларын а малкъар тилде айтханды.

Тюбешиуюбюзню ахырында сабийлени окъутуугъа   жашаууну алтмыш жылын берген устазгъа былай соргъанма:"Бюгюннгю жаш тёлюге не айтырыкъ эдинг?" Ол а, кёп сагъыш эте турмай:"Шуёхлукъну кючлегиз, ол эди  уруш  къазауатда душманны хорларгъа болушхан. Башха халкълагъа хурмет этигиз, адет-тёрелерин багъалай билигиз, нек дегенде къоншунгу не къадар сюйсенг, ол къадар бай боллукъса".

Ол тюбешиу мени  жюрегимде огъурлу ыз къойгъанды. Жарсыугъа, ынна бу дуниясын алышханды. Алай аны ол акъыллы, огъурлу насийхат сёзлери бюгюн да къулагъымдадыла. Миллетлени араларында шуёхлукъ жашарына, бютюн кючленирине себеплик этер ючюн мен да къолумдан келгенни аярыкъ тюйюлме".