«Не жумушда да алчы болургъа, муратла салып, алагъа жетишир ючюн къолдан келгенни этерге керекди»

Шёндюгю жаш тёлю къыралыбызны тамблагъы кюнюдю. Бу сёзлени тюрлю-тюрлю жыйылыулада, тюбешиулеге кёп кере эшитебиз. Алай къаллайдыла шёндюгю жаш адамла? Аланы не зат жарсытады, къууандырады? Къыралны власть органлары жаш тёлю политиканы къалай къураргъа керекдиле, бек алгъа неге эс бурургъа тийишлиди?  

Бу соруулагъа жууапланы излей, редакциягъа  миллетибизни тири, итиниулю, билимли жашларындан бирин Созайланы Фидельни жашы Кязимни чакъыргъанбыз. Ол бюгюнлюкде КъМР-ни Парламентинде Жаш тёлю палатагъа   башчылыкъ этеди. Кеси да Саратовда юридический академияда  прокуратураны институтлары жаны бла факультетде билим алгъанды. Окъууну айырмалы бошагъанды. Бюгюнлюкде уа «Элегант-Ф»  чекленнген жууаплылыгъы болгъан предприятияны башчысыны орунбасарыды. Анда уа териден чурукъла тигедиле. «Мени усталыгъым юридический билим бла байламлыды, ол а законла чыгъарыугъа бек жууукъду. Ма аны ючюн сейирди манга Жаш тёлю палатада ишлеген»,-дейди Кязим.    

Законла жарашдырыу сейир усталыкъды

Кязим Жаш тёлю палатаны алтынчы чакъырылыуунда ишлегенли жыл озгъанды. Бу кенгешчи органны баш борчлары уа ёсюп келген тёлюню излемлерин жалчытхан, эркинликлерин сакълагъан законла жарашдырыу, аланы праволу билимлерин ёсдюрюу, власть органланы жаш тёлюню жарсыуларына эс буруп, аланы тамамларгъа кёллендириудю. Сёзсюз, битеу бу жумушла къыйындыла, жууаплыдыла, бютюнда палатагъа  студентле, жашауну кенг жолларына энди чыкъгъан жашла бла къызла киргенлерин эсге алсакъ.

Жылны ичинде Кязим нёгерлери бла  бирге кёп тюрлю жумушла тамамлагъандыла. Анга уа жаш депутатла хазырлагъан законопроект РФ-ни Къырал Думасына кёргюзтюлгени да шагъатлыкъ этеди.  Ол Парламентни пленар жыйылыуунда тинтилип, къабыл кёрюлгенди.   Башламчылыкъда  машинаны страховкасыз жюрюгенлени жууапха тартыуну къатыландырыуну юсюнден барады сёз.

- Проектни Москвада законла чыгъарыу советни жыйылыуунда да къабыл кёргендиле.  Быллай низам кийирилсе, законланы бузмагъан водительлени сейирлери  сакъланыллыкъдыла. Авариягъа тюшгенде, хатасы жетген адамны страховой полиси жокъ эсе, къоранчланы къайтарыр онг болмай къалады.   Тинтип кёргенбиз да, бюгюнлюкде   къыралда 3 миллион машинаны водители страховкасыз айланадыла.  Ала жолда башха адамланы саулукъларына уллу къоркъуудула. Биз акъыл этгенден, бу бузукълукъ ючюн тазир 5 мингнге дери кёбейтилирге неда машинаны жюрютюрге эркинликни 4-6 айгъа сыйырыргъа тийишлиди. Шёндю уа ол 800 сомгъа жетеди,-дейди Кязим.

Энди уа палатаны келечилери РФ-ни Урунуу кодексинде «жаш специалист» деген ангыламны кенгертирге кереклисин белгилеп, аны юсюнден сагъыш этедиле.  Шёндю вузда, орта билим бериу учрежденияда окъуп, диплом энди алгъан жаш адамгъа ишге тохташхан бек къыйынды, хар жерде да бек аздан бир жыл урунуу стаж керекди.

- Алай   сынауу болмагъанны ишге алыргъа сюймей эселе, къайдан табыллыкъды стаж? Бу низам   терсди, окъууну бошагъанлагъа болушлукъ керекди. Аны себепли палатада жангы проект башларыкъбыз жууукъ кезиуде, шёндю аны жарашдыра турабыз. Ол жаш адамланы иш бла жалчытыу бла байламлыды. Бизни арабызда бизнес бла кюрешгенле бардыла, ала уа кеслерине ишлерге хазыр, тири жаш адамланы алаллыкъдыла.  Сёз ючюн, кёп болмай бизге предприятиягъа 19-жыллыкъ къыз келгенди, бизни усталыкъда жукъ да билмегенин, алай юйренирге, айныргъа хазыр болгъанын айтып. Ма быллай эринмеген, итиннген, иш кёллю, башламчылыкълагъа ачыкъ жаш адамлагъа болушургъа керекди.  Окъуудан сора уа аны ишге алгъанбыз, шёндю айлыгъы 33 минг сомгъа жетеди,  бизни республикагъа ол аз тюйюлдю,-дейди Созайланы Кязим.

Хар иш да сыйлыды

Бюгюнлюкде уа ёсюп келген тёлюню жарсыулары кёпдюле, бизни къонагъыбызны айтханына кёре, палатаны келечилери тенглери бла тюбешиуледе аланы юслеринден  айтыучуду. Сёз ючюн, бийик билим алгъандан сора власть, право низамны сакълаучу органлагъа, медицинагъа, башха сфералада  ишге тохташхан бек къыйынды. Башха жанындан а  ишчи усталыкъла учуз этилгендиле.  

Хар ата-ана да сабийи акъ кёлек кийип, омакъ кабинетде кечинсе сюедиле. Алай кертисин айтханда, министерствода, муниципал власть органда компьютер артында сау кюнню олтуруп, айны ахырында аз хакъ алгъандан эсе, хайыр, къууанч келтирген иш бла кюрешген иги тюйюлмюдю, деп акъыл этеди жаш.

Сабийни оюмуна, излемлерине  эс бурмай, аны орунуна усталыкъны ата-ана сайлагъанлары терсди, деп акъыл этеди Созайланы Кязим: «Бизни республикада юрист, экономист билимлери болгъанланы барысын да иш бла жалчытхан тынч тюйюлдю,-дейди ол.- Мен да юрист билим алгъанма, алай  сабийлериме бу усталыкъ бла кюреш деп къысарыкъ тюйюлме, аланы кеслерини сайлаулары болургъа керекди. Дизайн, архитектура, промышленный жаны бла усталыкъла кёпдюле. Шёндю атам къурагъан  предприятияда ишлейме, ол  териден аякъ кийим тигиу бла 30 жылдан аслам кюрешеди. Мен да бу усталыкъны алай сюеригими билсем, юридическийге бармай, тийишли  вузда окъурукъ эдим».

Шёндюгю жаш тёлю бизнес бла кюреширге сюеди, алай къыралны жанындан болушлукъ этилмейди. Алгъын   программала ишлегендиле, алай бюгюнлюкде ала тохтагъандыла.   

Бу эм башха кемчиликлени хатасында а билимли, тири, республиканы айныууна къошумчулукъ эталлыкъ жашла бла къызла уллу шахарлагъа кёчюп барадыла. Сюйюп адам да кетмейди, юйюр къураргъа, сабийлени излемлерин жалчытыргъа керекди. Алай, жарсыугъа, шёндю кесибизде жаш адамлагъа фахмуларын кёргюзтюп, башларын кечиндирирча  амаллары жокъдула, дейди ол.  

Болсада заман жеринде турмайды, кесибизде да онгла къуралсала, кёпле туугъан журтларына сюйюп къайтырыкъдыла. «Мени Саратовда къалып, прокуратурада ишлерге онгум болгъанды, алай тюрлю-тюрлю сылтаула бла Нальчикге келгенме. Алай анда тохташып, манга республикада онгла берилселе, сёзсюз, къайтырыкъ эдим. Тышында тенглерими кёплери да алай сагъыш этедиле. Власть органла да биледиле аны,  тири, фахмулу жашлагъа бла къызлагъа ышаннгылы амалла къуралырла деп ийнанама»,-дейди Кязим.

Ушагъыбызны ахырында ол тенглерин кюнлерин бошуна ашырмазгъа, башлагъан ишлерин чырмаулагъа къарамай ахырына жетдирирге чакъырады. Не жумушда  да алчы болургъа, муратла салып, алагъа жетишир ючюн къолдан келгенни этерге керекди, дейди ушакъ нёгерибиз.