Мусукаланы Сакинатны "Къышхы сонет гюрен" деген чыгъармасын басмалайбыз. Анда ол къышда табийгъатны ариулугъун толусунлай ачыкълайды. Аны сюйюп окъурсуз деп ышанабыз.
1.
Къышны къары жапханды жолланы,
Жерде кёкден да акъдыла ала.
Хар не да бирча – жол, тала, къая.
Къар толтуруп къойгъанды къолланы.
Бахсан тарны омакъды орманы,
Къарлы кийим кийип, къайын, бусакъ…
Къарам тоялмайды, къарап турсакъ.
Жыры да акъды бюгюн торгъайны.
Къара ташны юсю да агъарып,
Жауады къар, жауады къадалып.
Жулдуз жыйын тюшеди жылтырай.
Къарлы жолчукъ элтеди ёрлени,
Жолун ызлай, тюшдеча, къалтырай.
Къышны къалай игиди келгени!
2.
Къышны къалай игиди келгени!
Куркасындан къарайды ит къаргъа,
Чыгъады да, киреди ол артха,
Къардан да, сууукъдан да элгенип.
Кючюгюне айтыр артда жомакъ
Къышны бу биринчи кёргенинден,
Куркасына къачып киргенинден…
Къаргъа къарай, айтыр ариу, омакъ.
«Къоркъакъса!» - деп, кюледи иеси,
Къарда уча, чаба, ойнай кеси.
Къышны сакълап тургъанды эрттеден.
Туман жатады ауушха, таргъа,
Жолну тасха этеди кетгеннге.
Аллах кеси билекди баргъаннга!
3.
Аллах кеси билекди баргъаннга!
Къарны тюбю тасха жолдан толу.
Жингириги кёрюнмейди жолну.
Барады ол, барып турур алгъа.
Кюнню кёзю сынады чыранда,
Жылтырата къарны жарыкъ бетин,
Тёгерекни ариу, нюрлю этип.
Хар не да акъ жомакъча къыралда.
Алай баргъан иги окъу болур.
Боранкъошда сейир затла толу,
Къарап турсанг, тоялмайды къарам.
Акъсыл гюлле чагъадыла анда.
Сыфатлары эсде къалыр, баям,
Таугъа чыкъсакъ жауа тургъан къарда.
4.
Таугъа чыкъсакъ жауа тургъан къарда,
Таулубуз, - арымазбыз бийикде.
Туманлада чапханча кийикле,
Ойнайды къар, тюше келип жаргъа.
Ол тагъылады чум тереклеге,
Кёгетлери – къызыл ууакъчыкъла,
Ушап къаргъа тюшген къызыл чыкъгъа.
Минчакъ тизген кибикди этекде.
Айбатды тукъузгю, муркку бети,
Дунияны омакъ, жомакъ этди,
Чыпчыкъ жыйын чёплейди къадалып.
Жолу къыйын болса да келгенни,
Болалмайма, талдым деп, алданып,
Тохтап къалмаз, таулуду, элгенип.
5.
Тохтап къалмаз, таулуду, элгенип,
Жетмиш чучхур таба баргъан адам.
Анда, Патчах чучхурлада, баям,
Ёмюрлеге къалады кёргенинг.
Жазда чучхур къабыргъалай барыр,
Жырлагъаны башхача эштиле.
Ёнгелеуюнг, дертинг да кечиле,
Жюрегингде жангы умут жарыр.
Сюммеклени бузлап тургъанлары,
Къарлы аязланы ургъанлары
Тепдирмейди ариулугъун аны.
Жырын айта барады суу эншге,
Сурат болуп, къууандыра жанны…
Къалама деп къоркъамыса кечге?
6.
Къалама деп къоркъамыса кечге?
Саугъа этгенди къыш, себип къарын,
Къалай иги болду аны бары!
Жарыкъды, тюз тангда кибик, кече.
Акъсылды жалкъасы къарлы тайны,
Учады ол, булутланы чача,
Жерни кюйлеринден узакъ къача.
Ол баласы болур толгъан айны.
Тайын излей чыгъады анасы,
Бурдумлада учады баласы,
Жалкъасындан жерге жулдуз агъа.
Тохтармы ол, солуу ала, арып?
Жауады къар, акъсыл тонун къагъа.
Тайынг турур анда учуп, барып.
7.
Тайынг турур анда учуп, барып…
Къышхы жомакъ керекди жашауда,
Эски сагъышланы да ташлауда,
Алда жолун башлар ючюн жарып.
Бурдумлада ажашмасын, чарсда –
Кёкде жолла элтедиле бийик.
Анда – кюн, ай тургъан жерде тийип,
Жашайды ачылмаз, ёлмез тасха.
Аны тенглигинде акъсыл къушла,
Къанатларын керип, къалкъа, уча,
Барадыла къышны жолларында.
Жарыкъ этип жатады да къары,
Юлкю, терек ёсе къолларында,
Ариудула гебен, буруу, чалы.
8.
Ариудула гебен, буруу, чалы.
Келеди ажайып, минип атха.
Сууукъ болсанг, къайтып кетер артха!
Ёпкелеуюкдю къылыгъы-халы.
Жумушлары аслам къышда аны –
Терезеде гюллю накъыш къояр,
Тахталаны къырау бла бояр,
Эрттенликде болмазча онг танып.
Аякъ алып, шаудан суудан ичер,
Жантуугъандан этеклеге тюшер.
Гара суула чыгъадыла анда.
Чабадыла, къачадыла эншге
Ол тау суула, жокъ алагъа марда.
Жарыкъды, къарангы тюйюл кече.
9.
Жарыкъды, къарангы тюйюл кече.
Алгъыш кибик, ариу къарла жауа,
Жюреклени тазалыкъда жууа…
Къарны жарыкълыгъы бизге кёче.
Сюйген къызынг къарайды аллынга,
Аны кёрюп, сени бетинг жарыр.
Бараса сен жауа тургъан къарны…
Насып берлик, ол кюнча жарыкъгъа.
Сюйгенинге алып келлик жолну
Болса да ныхыты, тиги, къолу,
Барлыкъса сен, жюрек элтип, алгъа.
Къарда сейир этдим кюйгенлеге…
Сюелгенде да сен келип жаргъа,
Къууанчды тюбешиу сюйгенлеге.
10.
Къууанчды тюбешиу сюйгенлеге.
Ингирлиги жарыкъды къаяны,
Бийиклиги, сыйы да бар аны,
Ушамайды ол къаш тюйгенлеге.
Адам насып излейди кесине.
Къарда баргъан къыйын болур, баям.
Къардан, кюнден къамап къалып къарам,
Окъа чалыу тюшеди эсинге.
Тарны ол сен баргъан тамагъында
Сюйгенинги алтын камарындан.
Тёгюлгеннге ушайды ол жарыкъ.
Белгиди ол керти сюйгенлеге.
Анга къарап, турлукъса сен барып,
Дарман-дарыды ол кюйгенлеге.
11.
Дарман-дарыды ол кюйгенлеге –
Сюйюнчюню сейирди къарыуу,
Желден алда, женгилди барыуу
Жюрегине умут тюйрелгеннге.
Аллыкъды ол сени саламынгы,
Билликди ол келе тургъанынгы,
Тарпан атны бери бургъанынгы.
(Анданды бар кючю къаламымы!)
Тилеклери кетеди кёклеге,
Сууурулуп чыгъады ёргеге
Аны сёзю – жалгъан тюйюл, керти.
Бар къыйынлыкъ кетер, узакъ къачар -
Ол къыз тилеклерин сыйдым этди.
Насып экигизге эшик ачар.
12.
Насып экигизге эшик ачар,
Эчки ызда буздан болуп жолла,
Къоркъуу бугъуп тургъан кюнде къолда!
Аллах айтып, палах узакъ къачар!
Бараса сен, ызла къоя къарда,
Сюйгенинги ариу атып къатлай,
Тюбешиуню къууанч бетин сакълай.
Кюнню кёзю чыгъар анда тарда.
Жылы-Сууда Солтан чучхурунда
Жашайды къанкъазла учхунундан
Ариу юйюр – къарап тургъан тоймаз.
Жюзедиле, къанатларын къагъа,
Узунбоюн эки омакъ къанкъаз
Къапчагъайда жауа тургъан къарда.
13.
Къапчагъайда жауа тургъан къарда
Къонушунда уюйду шош уку.
Андан къачып кетгенди да жукъу,
Санайды ол жылла, кюнде, айла.
«Басмазча эт аны жолун мурса!» -
Сюйген къызынг тилейди Аллахдан,
Сакъларча ол сени палахладан.
Алай болур, тилеп, айтып турса.
Аны тилеклери, чыгъып ёрге,
Жети къатысына жете, кёкде
Турлукъдула жашап ёмюрлеге.
Сюймеклигинг булут, боран чачар,
Юлгю болуп башха сюйгенлеге.
Терезени тюеди бузчачар.
14.
Терезени тюеди бузчачар.
Жюрегинде жашап тура сыры,
Эсге тюше жырчы жашны жыры,
Къая къызы сагъышларын чачар.
Тихтеннгенде эртте-эртте-эртте
Къая къызы да жаш заманында
Келген эди тарны тамагъына
Жигит уучу, къууа кийиклени.
Къая къызы – ол Байдымат кеси,
Апсатыны къызы, ариу, энчи,
Бийнёгерни сюе эди къаты.
Ургъан эди элтип аны таргъа…
Кюйге кирди ёмюрлеге аты…
Мудахды бутакъгъа къоннган къаргъа.
15.
Къышны къалай игиди келгени!
Аллах кеси билекди баргъаннга!
Таугъа чыкъса жауа тургъан къарда,
Тохтап къалмаз, таулуду, элгенип.
Къалама деп къоркъамыса кечге?
Тайынг турур анда учуп, барып…
Ариудула гебен, буруу, чалы.
Жарыкъды, къарангы тюйюл, кече.
Къууанчды тюбешиу сюйгенлеге,
Дары-дарманды ол кюйгенлеге.
Экигизге насып эшик ачар.
Къапчагъайда жауа тургъан къарда
Терезени тюеди бузчачар.
Мудахды бутакъгъа къоннган къаргъа.
