Жулдуз иесин 23 жылдан тапханды

Уллу Хорламны 75-жыллыгъына

1965 жылда 8-чи майда Огъары Малкъардан таулу разведчик Мечукаланы Муратны жашы Мурадиннге  Къызыл жуздузну  ордени берилген эди. Жаш быллай бийик саугъагъа не ючюн тийишли болгъаны уа жылла озгъандан сора  белгили болгъанды.

Бизни къолубузгъа тюшген архив справкада былай айтылады: « Къырал къоркъуусузлукъну КъМАССР-де халкъ комиссариатыны къуллукъчусу  Мечукаланы Мурадин 1922 жылда Огъары Малкъарда туугъанды. Ол къоркъуусузлукъну сержантыды».  

Мурадин билимге итиннген, фахмулу жаш эди. Аны аллайлыгъы ючюн жашны Нальчикге Ленинни окъуу шахарчыгъына жибередиле. Аны  бошагъандан сора Мечука улу  туугъан элинде школда ишлеп тургъанды.

1941 жылда уа Мурадинни НКГБ-ны Черек районда бёлюмюне ишлерге чакъырадыла. Бир ыйыкъдан Уллу Ата журт уруш башланады. Онкюнлюк юйрениуледен сора ол 3-чю энчи бёлюмню разведчиги болады, анга къоркъуусузлукъну сержанты деген чын да бериледи. Мурадин анда кесине антлы шуёхла да табады: Иван Левченко бла  Холам-Бызынгы райондан Туменланы Адилбий.

Жашха биринчи кюнледен окъуна бек магъаналы эм къыйын  ишлени ышанадыла. Аны юсюнден Къабарты-Малкъар АССР-ни Къырал къоркъуусузлукъ комиссариатыны (НКГБ) ара архивинде быллай шартла бардыла: «Къабарты-Малкъар ючюн баргъан  къоруулау урушда 1942 жылда 15-чи августда  НКГБ-ны буйругъу бла Мечука улу немецли фашистлени тылына – Пятигорскга бла Кисловодскга - жибериледи. Аны бла бирге Василий Фалько бла Гриша Образков барадыла. Жашла буйрукъну  тийишлисича толтурадыла – Мечука улу немецлилени штабыны бек магъаналы докуменлерин алып келеди. Ол угъай, жашла аскер училищени 29 курсантын къуршоудан чыгъарадыла».   

Бир ай да озгъунчу Мурадинни дивизияны штабына жангыдан чакъырып, энтта бир буйрукъ бередиле. Аны  немецлилени къолунда болгъан Прохладный шахаргъа бла Алтуд элге жибередиле. Бу жол  фашистлени къаллай техникасы болгъанын билирге керек эди. Мурадинни бу къоркъуулу ишге Левченко ашыргъанды. Бир бирден айырыла, Мурадин къолундан сагъатын тешип, антлы шуёхуна саугъалагъан эди.  

Командирлени буйругъун толтуруп, таулу жаш совет аскерле бла байламлыкъ жюрютген адамгъа керекли эм магъаналы билдириу береди. Алай   Алтуд элден  чыгъа баргъанында уа,    аны совет разведчик болгъанын къозутуп,  фашистлени къолларына бередиле.  

Жашха соруу кече узуну этилгенди. Анга    азап сынатханларында да,    ол къырал тасханы айтмагъанды. Немецлиле жашны сындыралмагъанларындан сора, аны кёзлерин чыгъаргъандыла. Эрттенликде уа,  илишаннга салып, автоматдан атдырып ёлтюредиле.  Ол заманда анга 20 жыл да толмагъан эди.

Мечука улуну архивинде ол Грабовецкий элде  (бусагъатда   Прохладна  районну Благовещенское элиди) басдырылгъаныны юсюнден айтылады. Алай бюгюн да аны къабыры къалайда болгъаны белгисизди.  

Мурадинни юйюрю  битеу таулу халкъ бла кёчгюнчюлюкде болгъанды. Ары сегиз адам болуп кетген эселе, Туугъан журтха жаланда ючеулен къайтхандыла. Артха, Къабарты-Малкъаргъа кёчген  жыл окъуна аланы Мурадинни нёгери Левченко излеп тапхан эди.  Ол Мурадин къалай ёлгенини   юсюден хапар айтханды. Левченкону къолунда Мурадин ахыр жумушха кетгенинде  берген сагъаты да тура эди. «Къайтараллыкъ тюйюлме, ол аны манга саугъагъа бергенди», деген эди жаш»,  - деп эсгереди Асият.

1960  жыллада  Мечукаланы Мурадинни жигитлигини,  аны фашистлени къолларына къалай тюшгенини  юслеринден «Кабардино-Балкарская правда» газетде статья басмаланнган эди. Аны  автору бизге белгисизди. Алай ол Мурадинни фашистлени къолуна кимни хатасындан тюшгенин жазады – ол таулу тиширыу болгъанды.

Тикаланы Фатима хазырлагъанды.
Поделиться: