Осал къылыкъ – сабийигизни жауу

Кёп  эр кишиле, ол угъай да, тиширыула да тютюн ичедиле. Аны бла къуру кеслерине угъай, сабийлерини саулукъларына да уллу хата саладыла. Бютюнда къагъанакълары болгъанла  ол къылыкъларын къояргъа керекдиле. Аны юсюнденди  саусуз сабийлеге бакъгъан  республикалы клиника больницада ишлеген врач Теммоланы Лейля бла бюгюннгю ушагъыбыз.
 

  - Дуниягъа жаратылгъан сабий бла бирге юйюрге ахшы умутла, къууанч киредиле. Атасы, анасы, жууукъ-ахлу да анга энчи эс бурадыла, сууукъ ётер, отоуда хауа ауур болуп къыйналыр, деп жарсыйдыла. Алай абаданланы бир бирлери тютюн да балаларына уллу хата келтирирге боллугъун толу сезмеген сунама.

 - Хау, ол алайды.  Сёз ючюн, атадан бла анадан бири тютюн иче эсе, ала бла бир отоуда тургъанлагъа  аны зараны жетмей  къалмайды. Къагъанакъгъа уа бютюнда бек.
  

Англияда быллай шартла басмаланнгандыла: аналары тютюн ичгенлерини хатасындан 1500 бала юч айлары толгъунчу  ёлгендиле. Башхача айтханда, сабий болгъан  отоуда абаданладан бири тютюн иче эсе, аны къагъанакъ кеси ичгенчады. Анга алимле бардыргъан тинтиулени эсеплери шагъатлыкъ этедиле.

Тютюн ичилген отоуда тургъан сабийлени тынчлыкълары  болмайды, ала ёшюнню къыйналып аладыла, хазна эт къошмайдыла, ёпке тамырларына  терк окъуна сууукъ  ётюп, бек жунчуйдула.
 

  -Тютюнде болгъан никотин эм башха уулу затла сабийни чархына жаланда ала солугъан хауа бламы тюшедиле?   

-Тютюнню ууу къагъанакъгъа  анасыны сютю бла  сингерге да боллукъду.  Сабийден ауурлукълары болгъан, балаларына ёшюн берген  тиширыулагъа   тютюн ичерге арталлыда жарамагъанын врачла бек къаты эсгертедиле. Алай, жарсыугъа, бир-бир анала, терс болгъанларын да биле тургъанлай, осал  къылыкъларын къоялмайдыла.

Тютюнню  800-ге жууукъ уулу затлары бардыла.  Ала ёшюн  берген  ананы сютюне къошулсала, аны татыуун бузадыла, бир-бирде уа аллай  тиширыуланы сютлери къуруп окъуна къалады. Аллай сютню ичген  къагъанакъгъа тюрлю-тюрлю аллергия ауруула тиедиле, ол, къарны ауруп да, бек къыйналады.

 Тютюн ичген тиширыуну сютю аны сабийине жарашмай, къагъанакъла жюреклери тохтап къалгъанча болуп, чегилери  бегитилип, къарынчыкълары кёбюп   къыйналадыла, андан ёлгенле окъуна бардыла.

 - Мен а бир-бир сабийле  тютюннге  юйренчек окъуна болуп къаладыла,деп эшитгенме.

-Хау, никотин наркотикледен бири болгъаны белгилиди. Аналары тютюн ичген балала, ала аны бир кесек заманнга къойсала,   къылыкъ этип, ёшюн алыргъа унамай, жукълаялмай,  ары бла бери бурулуп, дыгалас этип башлайдыла. Анасы тютюн ичсе уа, сабий олсагъатдан тынчайып къалады.

     Мен аны себепли къагъанакълары болгъан аналагъа бла аталагъа былай айтыргъа сюеме: сабийигиз  саулукълу болурун, тап айнырын сюе эсегиз, осал къылыгъыгъызны  арталлыда къоюп къоюгъуз. Бир тюрлю терслиги, халкъда айтыучуларыча, гюняхы болмагъан къагъанакъны керексиз жерде къыйнамагъыз.