Шешаланы артха къайтарыу нек къалгъанды?

Бюгюнлюкде да шеша сатама дегеннге бир тюрлю тыйгъыч жокъду. Алай, биринчиден, аланы алыучу организацияны табаргъа, ары барлыкъ заманны юсюнден  келиширге, шахарны бирси къыйырына неда башха областьха окъуна барыргъа  керекди – аланы  барын да бир шешагъа 50-80 капек алыр ючюн этерге тюшеди. Андан эсе аны ары элтип айланмай атып къойгъан тынчды.

Ол да неди, бюгюнлюкде компанияла  хар  шешаны угъай, жаланда  юслеринде GL70  белгиси болгъанланы  тазаланнганланы, сыныкъ жерлери болмагъанланы аладыла. Бу излемлеге уа мияла орунланы хар бири да келишмегени баямды.

«Хар тюкенде да мияла шешаланы артха алгъан, кеси да аны ючюн ахчаны алайда окъуна берген фандоматла (энчи аппаратла) орнатылсала эдиле, адамла аланы бошуна атып къоярыкъ тюйюл эдиле. Ол а тёгерек-башны тазалыкъда тутаргъа себеплик этерик эди, - дейди Ленинград областьны  депутаты Владимир ПЕТРОВ. – Бу амал ишлеп башларча, татлы суула чыгъарыучулагъа шешалада  багъасын жазаргъа борч салыргъа керекди. Башхача  айтханда,  адам аны артха сатханда неллай бир сом къоллу боллугъун билдирирге».

Экспертле  оюм этгенден, багъасын 10-20 сом этерге боллукъду. Ол адамланы шешаланы атып къоймай, фандоматлагъа элтирге кёллендирикди. Юлгюге, Совет Союзда жарымлитрлик шеша ючюн - онбеш капек, литрлик ючюн а жыйырма капек тёлеучю эдиле. Лимонадны жарым литри уа  25 капек эди.

Ичген эсенг – ма ахча!

«Европада  буруннгу жыл окъуна атылгъан  мияла затланы 70 проценти къайтарылып жарашдырыла эди, - деп хапарлайды GREENS экология бюрону КСО бёлюмюню башчысы Анна СЫРОЕЧКОВСКАЯ. – Быллай сырьёну жангыдан хайырланыуда  Дания, Швеция, Швейцария, Люксембург, Бельгия, Австрия алчыладыла. Ол мияла шешала чыгъарыучула, аланы хайырланыучула, кир-кипчикни ташыучула келишип, хар бирине да файдалы болгъан экономика амалны тапханларыны ахшы юлгюсюдю».

Эксперт айтханнга кёре, Европада кир-кипчикни  айырып атыу иш тап къуралгъаны себепли, шешаланы жыйыугъа да бир тюрлю чырмау жокъду. Жамауат предприятияланы ишчилери да  жорукъдан  чыкъмайдыла.

«Бизде уа миллион чакълы адам жашагъан бир шахарда мияла къалгъан-къулгъанладан жыл сайын 200 минг тонна тёгюледи, аладан а жаланда ондан бири къайтарылып жарашдырылады. Къалгъаны уа жер тюбюне басдырылады. Сёз ючюн, аны багъасы бир ненча жюз миллион сом зыраф болады.

Мияланы бир игиси – аны къайтарып, толусунлай жангыдан жарашдырыр онг барды. Андан, сёз ючюн, жангы шешала, керамика сантехника, къурулуш эмда изоляция материалла, тюрлю-тюрлю конструкцияла, абразив инструментле эмда башха затла этерге боллукъду», - деп къошады эксперт.

«Мияла шешаланы артха сатханым ючюн манга Германияда ахча тёлей эдиле. Анда бу иш тынч тамамланады. Кафеде 45 центге  татлы суудан бир шеша алып, аны  стаканнга къуйдуртсанг,  багъасы 20 цент болады. Шеша бла  алып кетип  ызы бла аны бош этгенден сора артха келтирсенг – 25 цент къайтарадыла», - дейди Владимир Петров.

Финляндияда да иш алай къуралыпды. Анда тюкенледе, ресторанлада, къонакъ юйледе, кафеледе шешаланы къайтарып артха сатып алгъан 14 минг пункт барды. Сёз ючюн, пластик шешаны багъасы 20-40 центди (14-28 сом), сыраны – 15 цент (10,5 сом), мияладан этилгенни уа – 22 цент (15,4 сом). Финнле былтыр 120 миллион  шеша сатхандыла. Ол а къыралда хайырланылгъан мияланы 90 процентиди.

Жыйылгъан  сырьёну хайырланыргъа эки амалы барды:  тазалап, жангыдан татлы суула къуяргъа неда эритип, жангыдан абери этерге. «Биринчиси не хазна хайырланылсын, - дейди федерал эмда регион чагъыр рынокланы тинтиу Араны башчысы Вадим ДРОБИЗ. - Мында чурум недеди десегиз, ичгиле чыгъарыучуланы асламысы бирсиленикине ушамагъан аллай  орунла  жарашдырыргъа кюрешедиле. Ол себепден аланы жыйгъандан сора кеслерини заводларына жиберирге керекди, ол а бек багъа келген ишди».
Ууакъ этилген мияланы уа къайда да хайырланыргъа боллукъду. Андан бир минг тонна жарашдырылса, он минг гектар жерни тазалыкъда сакъларгъа  онг барды. Бара-баргъанда уа татлы суула да учузуракъ болурла.