Декретден сабий садха дери

Россейде 2019 жылны 1 январындан башлап аналыкъ бла байламлы тёленнген пособиялагъа къошулгъанды. Сабий сакълагъан тиширыулагъа, ата-аналагъа къаллай тёлеуле тийишли болгъанларыны юсюнден къыралны Социал страхование фондунда (ФСС) айтылгъанды.

Алай бла тиширыугъа сабийден ауурлугъу болгъанлай биринчи кезиуледе эсепге тургъаны, сабий табып, анга 1,5 жарым жылы толгъунчу къарагъаны ючюн, экинчи, ючюнчю эм аланы ызларындан туугъан балалагъа къарагъаны ючюн берилген тёлеуле кёбейтилгендиле. Бу ахчала урунуу келишим бла ишлеген тиширыулагъа ФСС-дан бериледиле. 

Сабийден ауурлукълары болгъанлагъа – себеплик

Сабийден ауурлулугъу болгъанлай 30 ыйыкъдан сора ана тиширыу консультацияда болжаллы халда ишлеялмагъаныны юсюнден къагъыт алыргъа эм сабий сакълагъаны эм тапханы ючюн отпуск берилирча заявление жазаргъа керекди. Андан сора къырал фондну юсю бла анга пособие тёлерге борчлуду. Ол сабий сакълау эм табыу тап бара эсе, 140 календарь кюн ючюн (70 кюн сабий тапхынчыгъа дери эм 70 кюн бала туугъандан сора) берилликди. Сабий табыу къыйын ёте эсе неда «кесарево сечение» этерге тюшген эсе, ахча 156 кюн ючюн тёленирикди (70 кюн сабий тапхынчыгъа дери эм 86 кюн бала туугъандан сора). Эгизле туугъан эселе уа, ана ахчаны 194 кюн ючюн аллыкъды (84 кюн сабийлени тапхынчыгъа дери эм 110 кюн ала туугъанларындан сора).

Пособие тиширыуну иш хакъына тенг болургъа керекди. Алай былайда энчиликле бардыла:

- тиширыу декретге кетгинчи ары дери эки жылны ичинде алгъан иш хакъы тергелирикди. Сёз ючюн, ол декретге 2019 жылда бара эсе, аны 2018 эм 2017 жыллада айлыкъларына къараллыкъды;

- ол эки жылны ичинде ахча бирге къошулуп, эки жылны ичинде кюнлеге юлешинирикди. Алай бла ананы орта иш хакъыны ёлчеми чыгъарыллыкъды;

- артда ол ахча сабий сакълагъаны эм тапханы ючюн берилген кюнлени санына кереленирикди.

Эм уллу бла эм аз тёлеуле

2019 жылда сабий сакълагъаны эм тапханы ючюн берилген тёлеуню эм уллу ёлчеми быллай бир боллукъду:

- декрет 140 кюн бола эсе, 301 09520 сом (2018 жылда ол 282 493,4 сом эди);

- декрет 156 кюн бола эсе, 335 506,08 сом (2018 жылда ол 314 778,36 сом эди);

- декрет 194 кюн бола эсе, 417 231,92 сом (2018 жылда ол 391 455,14 сом эди).

Эсгертиу: бу пособияны эм уллу ёлчемиди, ол къаллай бир боллугъу уа ананы иш хакъына кёре тергеледи. Эм аз ахча уа сабий тапхынчыгъа дери эки жылны ишлемеген неда къысха заманны ичинде ишлеген тиширыулагъа берилликди. Аны санагъанда эсге иш хакъны эм аз ёлчеми (МРОТ) алынырыкъды. 2019 жылны 1 январындан башлап МРОТ 11 280 сомду, алай бла 140 кюннге декрет ахча 51 919 сом боллукъду. 

МРОТ-ха кёре пособияла энчи предпринимательство бла кюрешген тиширыулагъа, ала ФСС-да эсепге туруп, декретге дери календарь жыл ючюн тёлеуле этип тургъан эселе, берилликди. Ана ишге 6 айдан аз заманны жюрюген эсе (урунуу келишим бар эсе), пособияны айгъа ёлчеми МРОТ-дан уллу боллукъ тюйюлдю. 

Эсгертиу

Сабий сакълагъаны эм тапханы ючюн берилген пособиядан тышында тиширыу эсепге ауурлугъу болгъанлай 12 ыйыкъ ётгюнчю турса, ахча алыргъа эркинди. Быйылдан башлап ол 655,49 сомду, ары дери уа 628,47 сом эди.

Сабий тапханы ючюн – саугъа

Сабий тапхан тиширыугъа ФСС-дан дагъыда бир тёлеу тийишлиди, ол аны иш хакъы къаллай бир болгъанына къарамай бериледи. 2019 жылны 1 февралындан башлап ол 17 479 сомду, ары дери уа 16 759 сом эди. Бу ахча бир кере берилип къалады. 
Сора, декрет тёлеулеча болмай, аны ананы орунуна сабийни атасы алыргъа да боллукъду. Аны ючюн анга иш бла жалчытхан жерине ана ишлеген организациядан бу тёлеуню алмагъаныны юсюнден справканы берирге керекди. Ахчаны алыр ючюн, документлени сабий туугъандан сора 6 айдан оздургъай берирге тийишлиди. 

Ай сайын къаллай бир тёленеди

1,5 жарым толгъунчугъа дери сабийге къарагъаны ючюн ай сайын ахчаны жангызда ана угъай, бу жумушну толтургъан башха адам (атасы неда жууугъу) алыргъа да боллукъду. Сёз ючюн, ары дери ишлеп тургъан аммасы неда аппасы. Эсде тутургъа тийишлиди: бу ахча жангызда ишлеп туруп (урунуу келишим бла), сабийге къарагъаны ючюн ишден болжалгъа чыкъгъан инсаннга бериледи.  

Ай сайын тёленирик пособие сабийге къарагъан адамны иш хакъыны орта эсебини 40 процентине тенг боллукъду. Аны тергегенде да, декретныйледеча, адамны эки жылгъа иш хакъы саналлыкъды. Бу тёлеуню быйылдан башлап эм уллу ёлчеми бир айгъа 26 152,27 сомду, былтыр ол 24 536,57 сом эди. 

Пособияны эм гитче ёлчеми уа быйылны 1 февралындан башлап  3277,45 сомду, ары дери ол 3142,33 сом болгъанды. Экинчи эм андан сора туугъан балалагъа берилген эм гитче пособие 6554,89 сомгъа ёсдюрюлгенди, быйылгъа дери ол 6284,65 сом эди. Адам декрет отпускга 1 февральгъа дери кетген эсе, ол кюнден башлап пособиясы айтылгъан тарихлеге жетдирилликди.  

Пособияны ёлчемин къалай ёсдюрюрге боллукъду

1. Тиширыу экинчи декретге кетерден алгъа, биринчи сабийге къарап башха декретде болгъан эсе, аны пособиясын тергегенде, эсге юйде тургъан заманыны орунуна ары дери ишлеген кезиую алыныргъа боллукъду. Жангызда, алай этиу пособияны ёлчемин кёбейтирик эсе. Бу амалны хайырланыр ючюн, иш бла жалчытхан организациягъа болжалланы  тюрлендириуню юсюнден заявление жазаргъа керекди. 

2. Уруннган эки жылны ичинде бир кюннге орта иш хакъны чыгъаргъанда тиширыу декретде болгъан кезиую саналмайды. Андан сора да, ол болжаллы халда ишлеялмагъан кезиулери эм ишден эркин этилген кюнлери, ала ючюн ФСС-ге страховой тёлеуле этилмеген эселе, тергеллик тюйюлдюле. 

Эсепде тутугъуз

Сабийлери болгъан юйюрлеге болушлукъ этген юч шёндюгюлю проект

 - Ишлеялмагъаныгъызны юсюнден электрон къагъыт.

Бу сервисни юсю бла декрет отпускну терк, тынч да алыргъа боллукъду.

- Тюзюнлей этилген тёлеуле.

Ол ФСС-ны энчи проектиди, анга кёре аналыкъ бла байламлы этилген тёлеулени иш бла жалчытхан организацияны къатышдырмагъанлай, тюзюнлей фондну кесинден алыргъа боллукъду. Бу амал организацияда ахча жаны бла чурумла бар эселе, бютюн хайырлыды. 

- Социальный навигатор.

- Ол хакъсыз ишлеген мобильный приложенияды. Анда пособияланы юслеринден кёп керекли билдириулени табаргъа, аланы ёлчемлерин санаргъа да боллукъду.

Эсепле: юйюрню файдасы къалай бла кёбейирикди

ФСС-ден аналыкъ бла байламлы быллай пособияла тёленедиле:

- Сабий сакълау эм табыу бла байламлы пособие. Ол декретде тургъан битеу заман ючюн тёленеди. 

- Тиширыугъа сабийден ауурлулугъу болгъанлай ал кезиуледе эсепге тургъаны ючюн бир кереге берилип къалгъан ахча тёлеу. Бюгюнлюкде аны  ёлчеми 655,73 сомду. 

- Бала туугъандан сора бир кереге берилип къалгъан ахча тёлеу, 2019 жылны 1 февралындан башлап аны ёлчеми 17 479,73 сомду. 

- Сабийге жыл бла жарым толгъунчугъа дери берилген пособие. Ол анга къарагъан адамны орта иш хакъыны 40 процентине тенгди. Аны бюгюнлюкде бир айгъа эм уллу ёлчеми 26 152,27 сомду. Бу пособияны биринчи туугъан сабийге эм аз ёлчеми 3277,45 сомду, аны ызындан туугъанлагъа уа – 6554,98 сомду.

Басмагъа Кульчаланы Зульфия хазырлагъанды.
Поделиться: