БЕТИНДЕН НЮР УРГЪАН, КЪОЛУНДАН БАЛ ТАМГЪАН ФАТИМАТ

Класс кюрешге къатышханланы асламысыны къадарлары ажымлы бичилгенини юсюнден не кёп айтып турсанг да, аланы жашау жолларын заман кеси ызлагъанына тюшюнюрге керекбиз. Залийханланы Аслантокъну къызы Фатимат - кеси заманында бек ариу да, акъыллы да таулу къыз - Шимал Кавказда Совет властьны орнатыр ючюн жанын-къанын аямагъан  Ностуланы Батийни жашы Юсюпню юй бийчеси болгъанды.
Ала бири Бахсан ауузундан келип, экинчиси Огъары Малкъардан энип, Нальчикде тюбешгендиле. Алагъа 1921 жылда къызчыкъ туугъанда, Фатиматха жаланда онтогъуз, Юсюпге уа отуз юч жыл бола эди. Къагъанакъгъа Асият деп атагъандыла. Ол насыплы чакълада бир киши да билмей эди сабийге тамам жыл болургъа, душманла кюндюзгю кюнде, атына суу ичирирге Нальчик черекни жагъасына тюшюп баргъанлай, айтхылыкъ революционерни душманлары мюйюшден ёлтюрлюклерин.
Халкъ Ностуланы Юсюпню юсюнден такъгъан бир жырда «Аслантокъну къызы ариу Фатимат…» – деп да айтылады. Орус къатынын къоюп, аны бла бир юйюр къурагъаныны юсюнден да айтылады анда. Тиширыуну ариулугъу башына жау болгъанды дегенле да чыкъгъандыла. Къалай-алай болса да, аны чырайлылыгъын хар бир кёрген адам чертгенди.
Фатимат, ол уллу бушуудан апчып, къолларын бошлап къалмагъанды. Къызчыгъы Асият эслирек болгъанлай, аны анасына къоюп, Москвагъа кетип, анда эки жылны ичинде Коммунист университетде окъугъанды. 1932 жылда къыралда аллай вузланы тюрлендиргенде уа, ол Сталин атлы Коммунист эл мюлк школда билим алгъанды. Бек иги окъугъанланы санында таулу къызны Темирязев атлы академияны механизация эм электрификация институтуна жибергендиле. Ол анда эки жылны окъугъан да этгенди, болсада аны бошагъынчы саулугъу артыкъ аламат болмагъан сабийини ауурлугъун анасына берип туралмагъанды. Аны юсюне уа уллу шахарда жашагъан, окъуй тургъанлай баш кечиндирген алай тынч тюйюл эди.
Къалай болса да, ол юйюне жыйылгъанды.  Аны Малкъар округда совет эл мюлк окъуу школну таматасына салгъандыла. Анда бир къауум заман ишлегенден сора «Горянка» эм «Мебель» артельлеге директор этгендиле. Ол учрежденияла экиси да республиканы Промкооперация системасына киргендиле. Ол къуллукъда таулу къыз 1935 жылдан башлап тёрт-беш жыл ишлегенди.
Ариу жаш тиширыугъа уллу къуллукълада ишлегенледен башлап, кёпле сёлешгендиле. Аны, жашауда бола келгенича, сюйгенлери, сюймегенлери да болгъандыла. Фатимат, кёп тюрлю сёзледен башын алып, къызчыгъы бла бирге кеси заманында окъугъан, сюйген шахары Москвагъа кетгенди. Анда Алексей Ефимович Курбатов бла бир юйюр къурагъанды, алагъа жаш  туугъанды.  Алексей Ефимович  Энчи баш сатыу-алыу организацияда уллу къуллукъда  ишлегенди. Артда аны СССР-ни сатыу-алыу наркоматына (министерствогъа) кёчюргендиле.  Хар не да тап бола башлагъан эди, алай, жарсыугъа, Уллу Ата журт уруш башланды да, дунияда тынчлыкъ къуруду.  Бу юйюрде да алай. Баш иеси, бир да огъурлу адам, партия органланы чакъырымлары бла туугъан журтун къоруулар ючюн къуралгъан халкъ аскерге кирген эди, Фатимат а сабийлери бла бирге Нальчикге къайтханды. Асият ауруулу сабий болгъанды. Сууукъ тийип, ол уруш заманда болушлукъ болмай, 1942 жылда дуниясын алышханды.
Немислиле бери келгенде, ала юй сайын кире, болгъанны къармай, къозгъай айланнганда, Фатимат, жангыз баласына, кесине да къоркъуп, партия билетин отха атханды. Ол иш аны жашауун арталлыда тюрлендирген эди.  Аллай «кёлсюзлюк» этгени ючюн аны партиядан къыстагъандыла. Алексей Ефимович да урушдан къайтмагъанды.
Республика азатланнгандан сора Залийханланы къыз «Швейпром» артельни председатели болуп тургъанды. Жыллыкъ планын жетишимли толтургъаны ючюн артель биринчи жерге чыкъгъаны бла байламлы, 1943 жылда 1 ноябрьде ол биригиуню Къызыл Байракъ бла саугъалагъандыла.
1944 жылда 8 мартда малкъар халкъны ата журтундан кёчюргенде, Фатиматха тиймегендиле, ол мында къалгъанды. Баям, анасы къабартылы болгъаны ючюн тюшген болур эди аллай насып анга. Ол жыл 1 августда аны Къабарты Промкооперацияда Сатыу-алыу управленияны таматасыны къуллугъуна салгъандыла. Анда болдургъан жетишимлери ючюн «Промкооперацияны отличниги» деген атха эм «За трудовую доблесть» майдалгъа тийишли болгъанды.
1949 жылда уа къалай эсе да, кимни эсе да эсине тюшюп, аны да жашы бла бирге халкъыны ызындан сюргюннге ашыргъандыла.  Фатимат анда Фрунзеде эгечи Тамара (Къулийланы Къайсынны биринчи юйдегиси) бла бир жерде жашагъанды.  Ол ательеде тигиучю, артда уа мастер болуп тургъанды. Ата журтха ол 1957 жылда миллети бла бирге жашын да алып къайтханды.
Андан ары ол бир жерде да ишлемегенди. Жашы уа, Владимир Алексеевич Курбатов, художник болуп Къабарты-Малкъар телевиденияда, миллет  театрларыбызда да ишлеп тургъанды.

Мусукаланы Сакинат
Поделиться: