Тенгизледе жюзерни орунуна туугъан жеринде сабийлени юйретиуню сайлагъанды

Жантуудуланы Азамат жетишимли спортчуду, тренер болуп, Хасанияда къатыш единоборстволадан спорт залда сабийлени да юйретеди. Анга 26 жыл болады, Кёнделенде ёсгенди. Бюгюнлюкде ол Нальчикде МВД-да ишлейди, ведомствону атындан аскер самбодан, къол тюйюшден эришиулеге къатышады. Азамат аскер самбодан бла кикбоксингден спортну устасыды, тайский боксдан бла грепплингден спортну устасына кандидатды. 

8-чи классны бошагъандан сора, ол Санкт-Петербургда Нахимов атлы аскер-тенгиз училищеге киргенди. Анда юч жыл окъуп, Аскер-тенгиз кючледе къуллукъ этерча бийик билим алыргъа умут эте, мина-торпеда аскерлеге кире тургъанлай, чурумла чыгъып (2009 жылда аскер-тенгиз кючлени къысхартхан эдиле), аны орунуна МЧС-ни колледжинде инженер-экологга юйреннгенди, педагогика билими да барды. Бюгюн Азамат бизни ушакъ нёгерибизди.

- Азамат, кадет жылларынгы эсгерсенг эди.

- Элден уллу шахаргъа келгенимде, алгъа къайры тюшгеними, не болгъанын ангылагъан да этмей эдим. Анда казарма низамда жашагъанбыз. Алгъа къыйныракъ да тюшгенди, жууукъ-тенгден узакъда къалып, юйге тансыкъ да болгъанма. Артда къарачайлы эм нальчикчи жашла бла танышхандан сора, бир бирге болушуп тургъанбыз. Къарачайлы жаш Къаракетланы Казбекни (ауушханды, жаннетли болсун) атасы бла анасы анда жашай эдиле да, ала бизге дайым къарап тургъандыла, бусагъатда да ала бла байламлыкъ жюрютебиз. 

Экинчи курсда Смольный кемеде практиканы ётгенбиз, алай тенгизге узакъ чыкъмагъанбыз. Аны орунуна Москвагъа Къызыл майданнга Уллу Хорламны парадына ийгендиле, анга эки жылны къатышханма. 

- Парадха хазырланыу бек къаты барыучуду.

- Хау, хазырланыуну 9 майгъа юч ай къалгъанда башлап тургъанбыз. Аны ючюн Петербургда проспектни кесегин жапхандыла, окъуудан сора бир тёрт сагъатны маршировать этгенбиз. Москвагъа келтиргенлеринде, жарауну эрттенликде сагъат тогъузда башлай эдик, ауузланыргъа бир кесек заман берилгенди, андан сора жангыдан маршха жибергендиле. Алай бла байрам кюнде 200 метрни барыр ючюн, аллай бир хазырланыудан ётгенбиз. 

- Тюз ангылай эсем, сен спортдан эсе  аскер жанына тартылгъанса?

- Угъай, экинчи классдан башлап бокс бла кюрешгенме,  жетишимлерим да бар эдиле. Россейни чемпионатына хазырларгъа Минги таугъа юйрениу-жарау этиу жыйылыулагъа ие тургъанлай анам жыйылыуланы орунуна Петербургга жибергенди. Алгъа аны оноуун жаратмагъан эсем да, артда ол тюз болгъанына тюшюннгенме. Хау, бир жаны бла сабийлигим болмагъанды, алай, бирси жанындан, анда жашау этерге юйреннгенме. Аскер школну ётсенг, сен жашаудан не излегенинги ангылагъан этесе. Бир жерден болушлукъ излеп, сакълап турмай, не тюрлю болумну да къолунга алаласа. Къадар алай болур эди узакъгъа кетерге, алай мен бир такъыйкъагъа да сокъуранмайма.

Сора, тенгиз тюбюнде кемеде туруу саулукъгъа да бек заранлыды, радиацияны хатасы жетерге боллукъду. Биз «Пётр Великий» кемеде къуллукъ этгенбиз, ол заманда тенгизге жарым жылгъа кетип тургъанбыз. Бусагъатда ол болжал 3 айгъа дери къысхартылгъанды. Болсада, юйюр къурасам, не кёп тёлеселе да, юйдегилерими аллай кёп заманнга къоюп кеталлыкъ тюйюлме.

- Уллу шахардан Нальчикге къайтхан тынч болмаз эди?

- Санкт-Петербургда он жыл жашагъанма, окъугъанма, ишлегенме. Алай анда къалыргъа, анда юйюр къурургъа умутум бир заманда да болмагъанды, жюрегим юйге тартханды.

- Азамат, спорт бла къалай кюрешип башлагъанынгы, жетишимлеринги юсюнден билдирсенг эди.

- Биринчи тренерим Жолаланы Хамит болгъанды, ол, Доттуланы Ахматча, кёп айтхылыкъ боксчуланы хазырлагъанды. Андан сора Улакъланы Нурбек юйретгенди, бусагъатда да школубузда сабийлени ол жарау этдиреди. Хар тренер спортчугъа бир ахшы зат бермей къоймайды. Кадет жылларымда Санкт-Петербургну, округну чемпионатларында хорлай тургъанма. Артда къол тюйюшге кёчюп, Аскер искусстволаны олимпиадасында биринчи болгъанма. Окъуудан сора тайский боксну да кёргенме. Тёрели боксха ушамай, анда аякъла бла урургъа да жарайды, тутушуу да барды. 

- Юйретген сабийлеринг а эришиулеге къатышамыдыла, хорлаяламыдыла?

- Бусагъатда жараугъа битеу да къыркъгъа жууукъ адам келедиле, араларында гитчеле, абаданла да бардыла. Эм гитчелеге 6 жыллары болады, сабийлени бек сюйгеним ючюн ала бла ишлерге къыйын тюйюлдю. Абаданла къарыу къошар муратда келедиле, жашыракъла уа, эришиулеге да къатышып, жетишимли болургъа сюедиле. Сабийлени Москвагъа, Къарачай-Черкесге, башха жерлеге эришиулеге элтгенбиз, ала майдалла къытып да къууандыргъандыла. Москвада Жангоразланы Ислам экинчи жерни алгъанды, аягъын ачытхан эди ансы, биринчи да болаллыкъ эди. Дагъыстанда Шахмурзаланы Аслан къатыш единоборстводан эришиуде кюмюш майдалны алгъанды, Къарачай-Черкесде грепплингден турнирде да сабийлерибиз юч алтын, юч кюмюш, тёрт доммакъ майдал къытхандыла. 

- Тышындан келген тренерле кавказлы сабийле къарыулуракъдыла дейдиле. Сен Санкт-Петербургда да ишлегенсе, тенглешдирип айтханда, керти да, бизни сабийле кючлюрекмидиле?

-  Анда сабийле кёпге къарыусуздула эдиле деп айталлыкъ тюйюлме. Анда юйретгенлеримден ючеулен юниорланы араларында бардырылгъан битеуроссей турнирледе чемпионла болгъан эдиле. Алай къатыш единоборстволаны юсюнден айтханда, мында сабийлени техника жаны бла юйретирге, сынам жыйдырыргъа кюрешесе, анда уа аланы ниетлерин да кючлерге керек эди. Сора, спорт чыныкъдырады, къарыусуз сабий да, жарау эте, къарыу алады. Бизде хауа тазаракъ, аш-азыгъыбыз да игирек болгъаны да саулукъгъа игиди.  

- Бир-бир спортчула бир тренерден башхасына кёче айланыучудула. Сен къыйын салып, заманынгы-къарыуунгу аямай юйретген адам башха тренерге кетсе, не дериксе? 

- Мен къыйын салгъан адам, башха тренерге андан да бир затха юйренейим деп кёчсе, аз да ачыу этерик тюйюлме. Ол угъай, жетишимли болса, къууаннган этерикме. Айтханымча, аман тренер жокъду, жангыз да ол юйретгенни ала билирге керекди. Хасанияда бу залны да таулу жашчыкъла, эшикде созулуп айланмай, юйренсинле, къарыулу болсунла, халкъыбызны атын айтдырсынла деген мурат бла ачханбыз, жарауну хакъсыз этдиребиз. Спорт бла кюрешген адамны кёз къарамы башха тюрлю болады, нёгерлерине ахшы юлгю кёргюзтеди. 

- Сабийле бла, бютюнда гитчерекле бла, ишлеген тынч тюйюлдю. Ала къылыкъ этерге да сюйюучюдюле.

- Сабийге хыны этерге, урургъа, ачытыргъа жарамайды. Къылыкъ этсе, арытырча, отжиманияла, башха упражненияла этдиреме. Гитчени кёлюне тийсенг, ол артда тюнгюлюп къалыргъа, артда келмей къалыргъа боллукъду. Хау, сабийни къылыгъы ата-анасы къалай ёсдюргенлерине кёреди, алай аны тюз юйретиу тренерни да борчуду. 

- Къызланы юйретмейсиз?

- Бусагъатда угъай. Менк кесим тишырыула спортну тюйюш тюрлюлери бла кюрешселе жаратмайма, ала жумушакъ болургъа керекдиле. Бир оналты жылгъа дери кесин къоруулаялырча, чыныгъырча юйренсинле. Алай андан ары алагъа тюйюшюрге, биреуню тюерге, кесин да тюйдюрюрге керек тюйюлдю – аны жараталмайма.  

- Азамат, алда къаллай муратларынг бардыла?

- Бек алгъа, Хасанияда залда жетишимли спортчуланы хазырларгъады. Сора, Кёнделенде фахмулу, умутландыргъан, къарыулу сабийле кёпдюле. Анда бюгюнлюкде боксдан, грек-рим тутушуудан юйретедиле, алай къатыш единоборстволадан алыкъа зал жокъду. Адамла спортну бу тюрлюсюне тартыладыла, жарау этерге сюедиле, аны ючюн анда да зал ачаргъа сюе эдик.

Ушакъны Кульчаланы Зульфия бардыргъанды.
Поделиться: