Мирзеулюк нартюхню ёсдюрюуню къыйматы недеди

Къабарты-Малкъарда ёсген мирзеулюк битимлени арасында нартюх энчи жерни алады дерчады. Ол себепден аны ёсдюрюу бла кюрешгенлеге иги тирлик берген, ауруулагъа, къыйын табийгъат болумлагъа чыдамлы болгъан тюрлюлени хайырланыргъа тийишлиди.

Арт жыллада нартюх ёсдюрюу жаланда бизни республикада угъай, къоншу регионлада да айный барады. Кёп бёлюмлени, сёз ючюн, малчылыкъны ишлерини къыйматлыгъы, кёплени къолайлыкълары да аны битимлилигине кёре окъуна болады. Тюрлю-тюрлю ауруула, заранлы хансла сабанлагъа бек уллу хата саладыла. Аны себепли жангы амалла, къоруулау мадарла излерге тюшеди. Аласыз артыкъ уллу хайыр къалмазлыгъы баямды.

Жарсыугъа, иги тирлик алыргъа чырмаулукъ этген сылтаула сагъынылгъан чурумла бла чекленип къалмайдыла. Жерчиликде хайыр келтирген не тюрлю битимни да хар жыл сайын къайтарып бир жерге салып турургъа жарамайды. Севооборот деп аллай жорукъгъа айтылады. Аны сансыз этиу - тирлик осал болуруну жолуду. Дагъыда семиртгичлени хайырланыуну, сууну мардасы бла салыуну, экология эмда санитария жаны бла излемлени толтурууну да унутургъа жарамайды, дейдиле КъМР-де эл мюлк жаны бла илму-излем институтну специалистлери.

Статистика шартлагъа кёре, 2010 жылдан башлап 2015 жылгъа дери, республикада нартюх сабанла 2,7 кереге кёбейгендиле: 46,6 минг гектардан 124,5 мингнге жетгендиле. Андан 2012-2013 жыллада саулай къыралда бир да болмагъанча бай тирлик жыйылгъан эди. Жангы технологияланы сингдириу, иги гибридлени хайырланыу анга себеплик этгендиле.

Сабанлагъа бегирекда уллу хата салгъан аурууланы юсюнден айтсакъ, биринчиден «мамукъ совка» дегенни белгилерге тийишлиди. Аны жайылгъаны арт онбеш жылда къоркъуулу марданы тёрт кереге артыгъы бла озгъанды. Нартюхню бир-бир тюрлюлеринде аны хатасындан тирликни тёртден бири тас болады.

Мирзеулюк нартюхню гибридлерини аслам кесеги иги да кеч битедиле. Ол шарт да заранлы къурт-къумурсхаланы жайылыууна керексиз себеплик этгенди. Алгъа жыллада жаланда бош хансланы бийлеген бир-бир аурууланы, жарсыугъа энди бу мирзеулюк битимни юсюнде да кёрюрге боллукъду. Дагъыда быллай нартюх кеч жыйылгъаныны хатасындан сабанланы кюзлюк битимлени себиуге хазырлау иш да керексиз болжалына салынады.

Алайды да, севооборотну жорукъларын толтуруу, минерал семиртгичлени, тюрлю-тюрлю пестицидлени да тийишлисича хайырланыу, агротехника жумушланы заманында тамамлау - сагъынылгъан аурууланы азайтыргъа эмда иги тирлик алыргъа себеплик этерикди.