Гитчеликде бюгюлмеген…

Халкъыбыз ёмюрледен бери да къолайлы, мамыр, тюзлюк жашауну кюсеп келгенди. Кёп къыйынлыкъла сынап, эзилип, ёмюр сюрген эсе да, тёзюмлюлюгю, гиртчилиги, жигерлиги, таукеллиги бла озгъан ёмюрде бир къауум жетишимге жетишгенди. Биринчиден, билим алыуну айтсакъ, саулай къыралда окъуулу адамларыны  саны бла биринчи жерни алгъанды. 

Бюгюннгю жашауубузну алып къарасакъ да, Аллаха шукурла болсун, ахшы кёрюмдюле аз тюйюлдюле. Сёз ючюн, илмуда дуниягъа атлары айтылгъан алимлерибизни санына жангы тёлю къошула, къыралны социально-экономикасын, культурасын, къорууланыу кючюн айнытыугъа белгили юлюш къошадыла. Биз ала бла ёхтемленирге боллукъбуз. Аллайланы арасында  Росвооруженияны департаментини таматасы Беккиланы Азретни, Россей Федерацияны Эсеплеучю палатасыны къуллукъчусу Атабийланы Асланны, быйыл Москвада Битеуроссей аскер академияны бошап,  Урал аскер округну штабыны начальнигини къуллугъуна салыннган Теммоланы Рашитни  атларын айтыргъа тийишлиди. Халкъ мюлкню къайсы бёлюмюн алып къарасакъ да, аллай сайлама жашларыбыз, къызларыбыз бардыла.

Кертиди, бюгюнлюкде жашау-турмушну юсюнден сёз барса, анга чурумла кёп табыладыла. Бирле, алайды, былайды деп, къадарларына ыразы болмагъанларын айтханлай турадыла. Аллайланы хар бирин алып къарасанг, тирнекликлери, башламчылыкълары, итиниулюклери болгъаны бек азды. Мен аллай жаш адамланы билеме, ата-аналарыны пенсияларын марап неда юй бийчелери мажаргъан сомчукъланы санап тургъанларын. Ол шартланы шахарланы, эллени  хар биринде да кёрлюксе. Сёз ючюн, мени къоншуларымы бирини хайт деген жашлары юйюрлерин аш-суу бла жалчытыуну, сабийлерини кийимлерине  къайгъырыуну кеслерини аталыкъ борчларына арталлыда санамайдыла. Мен аллайлагъа бек сейир этеме. Аланы ата-аналары, бир да болмаса да, гитче заманларында кеслерин къалай ёсдюргенлерин окъуна эслерине тюшюрселе уа. Уллу  кишиле болгъандан сора да атагъа, анагъа жюк болуп турургъа уялмаймыдыла!?

Мындан алда аланы  аталары, мени бла ушакъ эте келгенде, былай айтханды:
-Бу хайырсыз  жашланы ненча  тюрлю жерге салгъаныбызны эсебин тас этгенбиз. Бир ыйыкъ, бир ай озгъанлай, бири, мен аны  жаратмайма деп, кесин юйге салып тохтайды. Экинчиси да, кесин ишге бермей, къыстатады. Ючюнчюсю, кече ортасына дери орам сайын айланып, тынчлыгъыбызны алып жашайды. Хар бирини сабийлери. Аланы кийим, аш-суу бла жалчытыргъа кереклисини юсюнден сагъыш этмейдиле.

Аны  жарсыуун мен ангылайма. Болсада  жашларын алай чий белле, кёлсюзле этип ёсдюрген ата-аналагъа не айтыргъа боллукъду. Гитче заманында сабийлерин асыры бек аяп, аланы ишлерге, адепге-къылыкъгъа юйреталмагъан ата-ана кеслерини терсликлерине энтта да тюшюнмегендиле. Мени уа эсимдеди, къоншум жашы уллу болгъанда да,  аны аяп, бахча къаздырмагъанды, кюз биченни заманында аны чалгъыгъа жиберирге кёзю къыймагъанды. Аланы алыкъа сюеклери къатмагъанды, къарыу алсынла,  артда жарарла, дегенди. Таулула «Чыбыкълыгъында бюгюлмеген, къазыкълыгъында ийилмез» дегендиле. Хау Саубарны жашлары мазаллы да, къарыулу да болгъандыла. Андан не файда?

Мени аллай аталагъа айтырыгъым былайды: бюгюннгю жаш тёлю тюненеги тёлюден, иги тюйюл эсе, аман тюйюлдю. Барына бирден  айып салыргъа жарамайды. Аланы  жашаугъа хазырлаялмагъан ата-аналадыла терс.

Ариу адеп-къылыкъ болгъан  юйюрледе ёсгенлени сырлары башхады. Биз бюгюннгю тёлюге кёп чурум тапханлыгъыбызгъа, аны юйретген таматаланы  жашау жолуна, адебине, къылыгъына бир иги ышанлап къарайыкъчы. Битеу алып айтханда, шёндю тамата тёлюню иш кёллюлюгю, бир бирге хурмет этиую, жан аурутуу, болушуу, айхай да, шёндюгю жашлагъа бла къызлагъа  юлгю болурчады десек жангылмакъ. Алай хар бири да намысха  сакъ эди, былхымсызлыкъ этмей эди деп, ким айталлыкъды. Ичгичиле, уручула, аманлыкъчыла, бошбелле, саякълыкъгъа берилгенле бусагъатда атала болуп тургъанланы арасында да аз тюйюлдюле. Хар эл сайын аладан ючюсю, тёртюсю болса окъуна, тамамды аман ыз къояргъа. Бютюнда бек жашауда тутхучлукъ болмагъан заманда аллай бир къауум, бир къашыкъ айран челек сютге ырдауун болгъанча,  тёгереклерине ишсиз, эригип айланнган жаш адамланы жыйып, алагъа «насийхатчылыкъ» этип башласала, бир-бирлени  эшиклери ол заманда жабылады. 

Биз бюгюн, сюйсек, башын жабып турайыкъ, сюйсек,  жаш тёлюню юйретиуде быллай уллу кемчиликле, жарсыула бардыла деп, ачыкъ айтып, терсликни тюзетиуню мадарларын излейик. Ол заманда келир тёлюлеге иги ыз къоя, алагъа халкъыбызны ниет хазнасын, адебин, намысын, маданиятын аманат этерге къолубуздан келликди. Хар ата-ана сабийлерини гитчеликден жашау жолуна хазырлай билселе, мени къоншумча эринлерин къапмазла.

Шаркъны айтхылы шайыри Омар Хайям былай дегенди. «Биреуге къул тюйюл эсенг, тёрт санынгы кючю бла гыржын ашаргъа къарыуунг бар эсе, жашар жеринг тынгылы эсе, сен бу дунияда насыплыса».

Бюгюн бизни  ашар ашыбыз, киер кийимибиз, жашар жерибиз, хайт десек, ишлер онгларыбыз да бардыла. Андан уллу насып, кертиси бла да, жокъду бу дунияда. Бизге аны ангыларгъа, кесибизни жашаугъа ушата билирге Аллах акъыл, кюч-къарыу берсин.