«Сакъат болуп къалмаз, ючюн ха радам саулугъуна къайгъырыргъа тийишлиди»

Жарсыугъа, иш бериучюле  къолларында ишлеген сакъатлагъа болушлукъ этерге хазна ашыкъмайдыла. Къыяулу болгъанынга шагъатлыкъ этген документлени къалай жарашдырыргъа кереклисини юсюнден биз бешинчи поликлиниканы кардиологу Елена Шебзухова бла  ушакъ этгенбиз.Ол жюреклери къаты ауругъанлагъа инвалидлик этерге болушуп турады.

-Бек биринчи соруу: къыяулу деп къаллай тюрлю заранлыкъгъа  айтылады?

-Хар ким кеси ангылайды саулукълу неда саусуз болгъанын. Бизни пациентлерибизни бир – бирлери тап ишлей кетедиле да, артда уа, ауруу къыйыннга кёчсе,  къагъытларын къурап, комиссиягъа жиберебиз. Адам инвалидлик халгъа, медицина комиссияны айтыууна кёре, быллай кезиуледе жетеди: гражданин ёмюрден ахыргъа дери ишлеялмазча болуп къалса, жашауунда бек керекли жумушларын арталлыда эталмай тохтаса.

Ол затланы комиссия белгилейди. Бир тюрлю хатагъа, къыйынлыкъгъа жолукъгъан адам жашагъан жеринде медицина учреждениягъа барыргъа, врачха-терапевтге ол неда бу тюрлю сылтау бла сакъатлыкъ дегенликни  алыргъа керек болгъаныны юсюнден айтыргъа тийишлиди.

Врач а ол айтхан затланы аны медицина картасына жазаргъа, профильли специалистлеге жиберирча  берилген направлениягъа къол салыргъа борчлуду. Андан сора уа инвалидликни алыр ючюн айланнган диспансеризацияча бардырылгъан тинтиуледен ётеди. Пациент хар специалистге жаланда аны къыяулукъгъа жетдирген аурууну неда жарасыны ачыгъаныны юсюнден угъай, ол чекге къалай бла жетгенини, ишлеген жеринде урунуу болумла къаллайла болгъанларыны юслеринден да хапар айтыргъа борчлуду. Врачла ол шартланы барысын да медицина картагъа жазаргъа керекдиле.

- Адам кеси не зат этерге керекди?

-Медицина комиссиядан ётерге баргъан адам кесини праволарын хайырланыргъа кюрешеди, ол муратына жетер, къыяулу болгъанына шагъатлыкъ этерик справканы алыр ючюн, пациент кесини излеми тюз болгъанын кёргюзтген шартланы да табаргъа, ангылатыргъа борчлуду. Башда айтылгъан ишле тамамланылып бошалсала,  анга справка бериледи, анга кёре уа, адам сакъатлыкъны статусуна тийишлиге санала эсе, ол документде къыяулукъну группасы, болжалы, не ючюн берилгенини сылтаулары, багъыу эм профилактика жаны бла   предложенияла жазыладыла.

Кертиди, аллай справканы бир айны ичинде алып къойгъан къыйынды. Аны юсюне да медицина картада эм заключенияда тийишли жазыуланы этгенлери ючюн врачланы кёплери пациентден ахча юзерге умут этедиле.

-Инвалидликни тюрлю-тюрлю болжаллары бармыдыла?

- Хау, ол  бир белгиленнген  кезиуге неда ёмюрден ахыргъа дери бериледи. Бек кёп тюбеген болжалла быллайладыла: жарым жылдан бир жылгъа дери, сора эки-юч жыл. Быллай болжаллы сакъатла медицина шагъатлыкъ этиуден эм медицина къараудан кезиуден кезиуге ётюп турургъа керекдиле. Аладан сора сакъатлыкъны болжалы тауусулуп къалады, не дагъыда бир белгили болжалгъа созулады, неда сакъатлыкъны бир башха тюрлюсю бериледи.

Сакъатлыкъ адамны ёмюрюню ахырына дери тохташдырылгъан кезиуле да боладыла. Кертиди, бу болжалла тюрлендириле туруп, медицина шагъатлыкъ этиуден эм медицина къараудан бир ненча кере ётерге керек болады. Алай этилгенден сора пациентге, саулугъу къалай тюрленнгенине кёре, жангы багъыу амалла да кёргюзтюледиле.

Сакъатлыкъ  ёмюрден ахыргъа дери берилсе, адам тохташдырылгъан къырал пенсияны дайым алып турургъа боллукъду. Мен быллай ишге шагъат болгъанма. Инвалид болгъан адам ары дери айлыкъ иш хакъгъа 25000 сом алып ишлеп тургъан эди. Инвалидлик анга урунууну къоркъуусузлугъуну жорукъларына эм урунуу законодательствону излемлерине бузукълукъла этилгенлерини хатасындан берилгенди. Ол компенсация алыр ючюн, кесини иш бериучюсюн сюдге бергенди. Сюд баргъан кезиуде даулашлада инвалид болгъан адамгъа пенсия жыл саны жетгинчи, анга ишлеген жеринден 15000 сом компенсация халда берилип турургъа деген келишим этилген эди.

Иш бериучюню хатасындан предприятияда урунуу болумла тийишлисича жалчытылмай  ачыгъан адам башчы бла сёлеширге, ишлерге жарамай къалгъаны ючюн неда багъылыргъа керек боллукъ ахчаны юсюнден сёз бардырыргъа керекди. Компенсацияны келишиулюк бла алалмаса, иш бериучю бла сюдге кирирге тюшерикди.

Сёз ючюн, телевиденияда ишлегенлеге ариу, таза  ауазлы болургъа керекди, аланы ауазлары жокъ болуп къалса  неда тамакълары ауруса, фониаторда тынгылы багъыуну багъасын иш бериучю тёлерге боллукъду. Профессионал ауруула кёпдюле, совет жыллада ишлеген адамлагъа санаторийледе путёвкала бош берилмей эдиле. Тюзюнлей инвалидлик халгъа жетмез ючюн, хар адам кесини саулугъуна сакъ болургъа тийишлиди.