Сейирсиндирме сёзлюк

(баргъаны)
ч

Чабыр - тау жерледе бек аламат жарагъан, таулуну алышындырыусуз да, жараулу да аякъ кийим.

Чагъыркёз - алакёз (мал, ат).

Чагьыу - кесекле тийип, къызгъанда, не бир башха жарашмагъан ийисден, ашдан териси бузулуп, анда чыкъгъан жарачыкъла.

Чакъан - аулакъ, къамиш бёрю. Шакал.

Чарыкъ - ийлеую жетишген тууар териден бичилип, иничке тикгич бла гымых тигилген аякъ кийим.

Чакъ - заманны бир кезиучюгю, бир такъыйкъасы.

Чакъгъан - адамны, асламысында сабийни эти, бети чагъып, къотурла болгъан ауруу; жюнню жумушатыр ючюн, таякъчыкъ бла ёрге силкиу.

Чакъгъыч - къууну къабындырыучу керек.

Чалтыр - къартайгъан базыкъ терекледе болуучу тешик. Дупло.

Чалыу - иничке , базыкъ ийирилген халыладан, бауладан, окъа жипледен чалынып эшилген бау, тартма.

Чапчакъ - чыккырны сау агъачдан ичи къазылып этилген тюрлюсю.

Чапыргъан, тюй ургъан - сабийни эти чийленип, къызарып, къызыуланса неда башха ауруудан чыкъгъан къызыл-ала хыппилчикле. Сыпь.

Чара - агъачдан ишленнген сай табакъ.

Чарабет - кемсиз уллубет адам.

Чардар - хырыкланы тутарча, чигинжилени юслери бла кёнделен салыннган агъач.

Чарлау - телисине къызып къалыу. Бурунуна женгил жетип, айтырыгъын, айтмазлыгъын да оюм этмей къуюп къоюу.

Чауул - ташлы жер; таш эгур.

Чачлы - юй иеси. Домовой.

Че - терк бол, ашыкъ, къымылда, мычымай жет.

Чегим - терсге, тюзге кесамат этмеклик, багьа бичмеклик.

Чемер – къолгъа, иш алса да, аны тынгылы этген, дайым айтхан сёзюне табылгъан, ишине сакъ адам.

Черен - салам тиш.

Чериу - жыйырма атлыдан къуралгъан сауутланнган аскер.

Чериуан - жюз атлыдан къуралгьан аскер.

Чет - тыш жер, тыш къырал, узакъ жаны. Чекден тышында къырал.

Четне - сабийни, къызыула тийип, юсю азчыкъ чапырып, жётелчик да этип ауругъаны.

Чертлеу - бир затны айыртып, чертип айтыу.

Чечен - сёзге уста; не тюрлю кезиуде да, хазыр этип тургъанча, сёзню, чамны келишдирип айтып къоялгъан.

Чёпюре - балауузну эритип, сыкъгъандан сора къалгъаны, къышхыры.

Чийбыдыр - хомух, хыра, эринчек адам.

Чилле - жумушакъ сыйлы халы, къумач; жайны бек къызыу, къышны бек сууукъ кезиулери. Ол заман къыркъ кюн болады. Жай чилле - никкола (июнь) айны экинчи жарымында башланып, хычауманны (августну) ал кюнлеринде бошалады; къыш чилле - башил (январь) айны экинчи жарымында кирип, Тотурну ал айыны (март) ал кюнлеринде чыгъады.

Чимдиу - ачыкъ айтмай, къагъып, «жаз тил» бла биреуню тасхасын, шарайыбын ачаргъа кюрешиу.

Чир - мажал. Игини, игирекни тенглешдирип айтханда жюрюйдю.

Чирги - алгъын заманлада жабагьыдан этилген жатхан жер.

Чокурай - агъач челекни эки къулагъына аны сабын бегитген чюйчюкледен бири.

Чоллакъ - чепкен сокъгъан керек.

Чомуртха - адамны аркъа сюегини ахыры. Копчик.

Чонг - тюрк тилледе - уллу тамата, сыйлы.

Чопал - башлыкъны башлыгъына салыныучу базыкъ тюйме. Тухтуй.

Чоппахарс - оздуруп махтау, биреуню асыры кётюрюп, тёгерегине къарс къагъыу; мажюсю тейрилеге, Чоппагъа жалбарыу

Чохас - олтанларына баула тагъылып, бутларына ала бла байлап кийиучю женгил аякъ кийим. Сандалла.

Чуба - ууакъ къангачыкъланы сыйдам этип, бир бирлерине баула бла тизип, къызланы ёшюнлерин къысдыргъан керек.

Чубар - бийлик белги. Палица. Белгили адамны сайлама къумалы аты. Бирде тюрсюн магъанада да айтылады.

Чулмак - бир къойдан къыркъылгъан жюнню тобу.

Чулхурум - маллагъа туз ата кетип, «чыгыр» этилген жер. Аллай жерлеге кырдык чыкъмай къалады. «Тузну кырдык юсюне атмай, чулхурум жерчиклеге атаргъа кюреш не бир таш юсюне-зат!», - деп, таматала жаш-къушланы кырдыкны аяргъа юйретиучюдюле.

Чунгку - жангы жаугъа этилген бушто.

Чура - къанатлыны жуху, ауузу. Клюв.    

Чууана - къая жютюле. Мажюсюлюкде - тобалыкъ этген жер. Святилище, алтарь.

Чуукырдык - къаты сабакълы татымлы кырдык.

Чык - бёлюм, бууун, тюйюм; адамны баш эркинлигине чек салыу.

Чыкъен - жыялы агъач ушкок. Арбалет.

Чыл - бозаны баш къаймагъы. Сюленни къайнатып, сууу кетгенден сора къалгъан кагы, къалыны.

Чымчыракъ - таза, къатышсыз, ариу. Нежный, прозрачный.

Чымылды - къапчыкъны тюбюне жабышып къалгъан ун жугъу; къазанны къырымдысы.

Чырмылтын - къыйын ишден, ауур кётюрюуден чыкъ1ъан быгъын ауруу. Грыжа.

Чюгюрме - адамны этинде, чархында териси кетип, ашланнган ауруу.

Чюйке - юсюне халы чёргелип, чоллакъны ичинде жюрюучю керек.

Чюйрекъылыкъ - ишни тюзюн кёре тургъанлай, терсине буруучу.

Шагъбан (Шагьабан)- арап орузламада ай ат. Шёндюгю астрономия ай санауну январындан  22 январындан 12 декабрине дери.

Шам - кюнчыгъыш. Шёндюгю тилде аламат  жер, аламат халкъ, аламат тукъум.

Шамшия,  шемшия - адамла, бегирекда тиширыула, жауундан, кюнден ' сакъланыр ючюн жюрютген къол харекет. Зонт

Шанкурт - агъачны ичи къазылып этилген айран гыбытны бухчагъына салыучу чюй быргъычыкъ.

Шапийги - фарс къауум, масхапчы фарсит-ислам партияны ниетлерин жайыучу адам. Пропагандист

Шат - жарыкълыкъ, жюрек ачыкълыкъ.

Шат сууу - къууанчлыкъны череги.

Шатагет - гыйы ташладан къаланнган хуна.

Шатал - уучула биргелерине жюрютюучю къол беччан - бирге чалишдирилген юч къазыкъ; жерге орнатып, юсюне ушкокну салып атарча къош.

Шатгийка - жекбаш, серилме къыз.

Шауай - атла сатыучу.

Шауел - къатхан къарны юсюнде жылтырагъан инжиле.

Шаулух, шатан - къумалы мал, ат.

Шафауат - игилик этиу; гюняхларын кечерге болушуу. Жандауурлукъ.

Шахмаран - жилянла патчахы.

Шахтаран - къарын ауруугъа жарагъан дарман кырдык. Андан этилген дарман бек жарайды. Ёпкелери ауругъанлагъа да шахтаран сылты ичиредиле.

Шауешик - эмен къауумдан къаты агъачны бир гюрлюсю.

Шауракъ - къарачайлылада жюрюйдю, кюн жайылгъан булутла арасындан тама, бирде шулпу эте, бирде уруп ёте, тама, гяхиник ёсдюрген жаз жауун; кёксюл тюрсюнлю, ууакъ жипли жибек, дарий.

Шаушалгъан - сюзюлген; адам эсе, къарыуу кетип жатхан.

Шежире - ханлыкъда, къыраллыкъда кюн-кюннгю ишле юзюлмей жазылып туруучу дефтер. Тарых документ. Летопись.

Шейит - дин ючюн къазауатха кирип ёлген;  дини ючюн кесини жашауун къурман этген.

Шекил - адамны  кёзге кёрюнмеген жазыу нёгери; аны тюзюне, терсине къатышып, бирде жоюлурдан сакълагъан, бирде урунмаз жерине урундургъан жашыртын кюч. Рок.

Шеши - жауурун къалакъны артында сырт сюеги.

Шин - адамны бет тюрсюню, бет къаны, сыфаты. Сары шинли, къара шинли, акъ шинли.

Ширин - татлы, бек татлы.

Шкырна - ариу жарылгъан бутакъсыз къанга. Нарат. Тюз, субай, ариу ёсген агъач.

Шодурайгы - санлары тюшген, мудах. кёлсюз болгъан; ач болуп, ёнгю кетген.

Шонтай жары - терн хуржунчукъ, бохча. Ашыкъ къапчыкъ. Тютюнчюле аллай жары шонтайчыкъ бла тютюн жюрютюучюдюле; уучула уа - ушкок от.

Шортман - къайгъысыз, урушсуз заман ючюн кёк тейрисине этилиучю табу. Мажюсю заманны ырым тилеклеринден бири. Аллай заманны белгилеген къууанч тепсеу.

Шошкъап - юрмей, ызынгдан шош келип къапхан ит. Аллай тенгле да бардыла - кёзюнге ариу айтып, ызынгдан къара сабан сюрген.

Шубха - бир затха ишекли болуу. Кёлюне келгеннге, ишекли болгъанына ахыр-ауал ийнанып да къалмай. экили  болмакълыкъ.

Шукур - Аллахха табу салыу; жашагъан жашауу ючюн ыразылыкъ бериу. Благодарение.

Шулпу - азчыкъ себелеген жылы ууакъ жауун.

Шууаккы - бутакъсыз ариу чыбыкъ; бийик ёсген тал, чертлеуюк.

Шылаплыкъ - алашалыкъ. госталыкъ.

Шындык - къалын ёсюп, ичи бла адам жырып ёталмагъан ханс, кырдык; эмина не башха ауруу жайылып, ёлет кирип, кёп адам къырылгъаны.

Шырдан - сыйлы адам. Святой.

Шырчаппа - тизгинсиз адам.

Шхайты - эски эл, эски журт.