Не аурууну да белгиси болургъа болады къарын ауруу

Сабийлени къарынлары терк – терк ауруучуду.Ол заманда не этерге  кереклисини юсюнден   Акъ - Сууну поликлиникасыны сабий врачы Хайырланы Зайнаф бла ушакъ бардыргъанбыз.

- Зайнаф, сабийни къарыны ауруй эсе, ол не затны белгисиди?

- Къарыны бир кере окъуна  аурумагъан сабий хазна болмаз. Абаданла, аны эслеп, заманында тюз мадар эталсала, бек игиди. Адамны, бютюнда сабийни, абериси тынгысыз эте эсе, ол аны ичинде бир ауругъан жери болгъанын билдиреди. Аны себепли аны сансыз этип къояргъа жарамайды.

Кертиди, бирде сабийни къарыны ауругъанлыкъгъа, жашаууна къоркъуу жокъду, бирде уа терк окъуна операция этерге керек болуп да къалады. Заманны созуу бу ишде ма аны ючюн къоркъуулуду.

Сабийле, абаданлача болмай, аз да жарашмагъан зат ашагъанлай, къусуп башлайдыла, ичлери ётеди. Ала уа операция бла сау этерге боллукъ аурууланы шартлары да болургъа боллукъдула.

Ангинадан, гриппден, ревматизмден, ёпкелери сууукъсурап къыйналса да, сабийни къарыны аурургъа ёчдю. Аладан сора да,  сууалчанлары болгъанланы да ол зат  терк-терк къыйнайды. Холецистит, цистит, пневмония да къозгъайдыла къарын аурууну. Кёп сабийледе  пеританит - къарын этни ауругъаны – бек жайылыпды. Анга заманында бакъдырмасанг, сокъур чеги атылыргъа, аш орунда жара болургъа да боллукъду.

К.С. Симонянны пеританитге аталгъан монографиясы барды. Анда ол Вегнерни «Мен, мени тёлюм да Аллахдан бла пеританитден къоркъуп жашагъанбыз» деген сёзлерин юлгюге келтирип, «Бу сёзле жазылгъанлы жюз жыл озгъанды. Алай, жарсыугъа, Аллахдан энди киши къоркъмайды, пеританитни къоркъууу уа къалгъанды», - деп жазгъанды. Бу сёзлени магъанасы неди? Сансызлыкъ ахырда болмазгъа керекди. Сокъур чегиси ауруй болур деп, ишекли болуп, хирургга къаратыргъа сабийлени не кёп да ийигиз, билмей, аурууун оздурмагъыз ансы.

- Быллай кезиуде, эштада, кеси аллына багъыу артыкъда къоркъуулу болгъанын ата-анала бек къаты билирге керек болурла?

- Врачны чакъыргъандан сора да, ол келгинчи сабийге аурутханын селейтген дарманла берирге, клизма этерге, къарынына исси затла салыргъа ахыры бла да жарамайды. Жарсыугъа, бир-бир ата-анала, баласыны эрттеден келген бир ayрyyy, сёз ючюн, холецистити бар эсе, аны къарыны ауругъанда, ол аурууу къозгъалгъан сунуп, ачыгъанын сынтыл этген дарманла бередиле. Мен  аллай шартлагъа кёп тюбегенме.

Кёп болмай да бир тиширыу манга сабийин келтиргенди. Ол къызчыкъ холециститден эрттеден ауруйду. Анасы, кеси врач болуп тургъанлай, биягъы аурууу къозгъалгъан сунуп, аурутханын кетерген дарманла берип тургъанды. Юч кюн озгъандан сора да къызчыкъ иги болмагъанды. Анга къарагъандан сора сокъур чегиси ауругъанына ишеклик чыгъады. Терк окъуна анализлерин алып, тинтгенден сора  хирург да къарайды да, олсагъат  операция этиледи.

- Аны аурууун сиз тохташдырып, терк окъуна бакъдырырча этгенсиз, алай ауруу кесин кёпге дери билдирмей тургъан кезиуле да тюбеучюдюле...

- Сабийни къарыны ауругъанда, аны жаланда хирургга къаратхан бла чекленип къалмай, гинекологга да жибередиле. Нек дегенде  сокъур чегисиди деп, ишекли болуп тургъанлай, аны уа анга ушаш бир башха зат къыйнагъаны ачыкъланады.

Бир жол манга акъылбалыкъ болмагъан бир къызчыкъны келтиргендиле. Аны къарын тюбюнде онг жаны аурутуп, амалсыз этип тура эди. Тие кетгенимде, ачыгъаны бираз энишгеде сезилип башлайды. УЗИ-ге салгъаныбыздан сора къызчыкъны гинекологга жиберебиз. Ол аны кистасы асыры бек ёсюп кетгенин тохташдыргъандан сора  жарып, кетередиле.

Бир-бирледе сабийни къарыны, къаты ачытып къоймай, аз-аз аурута турургъа да болуучуду. Алай ол да ата-аналаны сагъайтыргъа керекди. Мени эсиме быллай бир иш тюшеди: бир жашчыкъны тренировкалада топ бла  урадыла. Андан сора аны къарыны аурута башлайды. Ата-анасы да ол топ тийгени ючюн болгъан сунуп, кеси кетер деп, врачха къаратмай тургъандыла. Бир ауукъ замандан жашчыкъны халы осалгъа айланады. Аны поликлиникагъа келтиредиле. Иги тинтип къарагъаныбыздан сора сокъур чегиси ауругъанын, ол топну тийгени аны бютюн къозгъагъаны ачыкъланнганды.

- Кёпле сабийлерин врачлагъа операциядан къоркъуп элтмеген сунама...

- Билемисиз, быллай медицина жорукъ барды: къарыным ауруйду деп тарыкъгъан сабийни, бир сутканы стационарда тутуп, саулугъун тынгылы сюзерге тийишлиди. Керексиз операция этилинмейди. Алай ансыз жарарыкъ тюйюл эсе, заманны оздурмазгъа керекди.