Бушуу мудахлыкъда, къууанч жарыкълыкъда озсала, иги болур

Миллетибизни  адетлеринде  тюрлениулеге таматала эс бурадыла, редакциягъа сёлешип да айтадыла. Акъсакъалла  билдирген  чурумланы биз къууанчларыбызда, бушууларыбызда да кёребиз.

Бушууу болгъан юйге бек алгъа къоншусу, къаршы жууукълары келедиле. Ала, келишип, ёлгенни юсюнден жамауатха белгили этедиле. Узакъ элледен келген бусагъатда къыйынды. Аны  ангыларгъа керекди. Юйюрден бир адам келип, къайгъы сёз берсе, дууа тутдурса, ол тамамды. Сен билдирмей къойгъанса деп дау этгенле боладыла. Кертиси бла да, керти адамларына хар къыйынлыкъ сынагъан адам телефон бла сёлеширге борчлуду.Алай, билип тургъанлай да, келалмазча сылтаула да кёпдюле, аны ючюн кеч-эртте тюбеселе да, бир бирине къайгъы сёз берип, кечгинлик тилерге тийишлиди.

Дагъыда таматала жаратмагъан бир зат: бушуугъа келгенлени араларында арт кезиуде жаланбашла кёбюрек тюбей башлагъандыла. Хау, ишден чыгъып келгенле боладыла, алай ол кёзге уа бек эриши кёрюнеди. Неда бушуугъа маллагъа къарагъан кир кийимлери бла келгенле да аз тюйюлдюле. Дуниясын алышханнга да, аны жууукъларына да хурмет этерге керекди: къайгъы сёзге бара туруп, хар ким юсюн – башын жыяргъа, тизгинли болургъа керекди.    Сакъалларын, чачларын мардадан бек ёсдюргенле да таулу адетлеге келишмегенлерин чертедиле таматала. Сакъалланы бек омакъ этедиле парикмахерскийледе, анга бир – бирле эс нек бурмагъанларын ангылагъан къыйынды.  

Эрттеден бери таулулада жюрюген жорукъла: бир къауум адам бла неда кесинг бушуу болгъан юйге келе эсенг, алайгъа жууукълашханлай, тохтап, тёгерекге къара, жууукъда келген адам кёрсенг, ол да жетсин, сени аллынгда арбазгъа кирип, дууа тутдура тургъан бар эсе, ол бошагъынчы сакълап, алай кир. Адамла жыйылгъан жерге жууукъ барып, алгъа салам бер, дууа тутдур. Къайгъы сёз аллыкъ адамла, иймамдан узакъ болмай, аны онг жанында белгили жерде сюелип турургъа керекдиле.

Ким болса да, къайгъы сёз берген кезиуде ауушхан адам къалай бла ёлдю, не болуп къалды деп, керексиз соруула берирге керек тюйюлдюле. Ол зат ушамайды. Бир – бирде адам ёлюп кетгинчи кёп жылланы къыйналады, жууукълары аны юсюнден айтыргъа сюймейдиле. Аурууу, диагнозлары – адамны энчи информациясыды, кеси айтмай эсе, сорургъа  жарамайды.Бушуу болгъан жерге къолларын хуржунларына сугъуп неда жан сюеклерине салып келген да айыплы ишди.

Сейирлик шарт: бурун заманда бизни миллетде бушууу болгъан адамны къолун тутхан, къучакълагъан адет болмагъанды. Быллай адет-тёре къоншу миллетледен кире барады. Бир-бирле аны бек жаратадыла. «Мен ол адамны эрттеден бери да кёрюрге кюсеп тура эдим. Анга тансыкъ болуп къучакълайма», - дегенле да тюбейдиле.  Не букъдурур кереклиси барды, хар адамны иши – юйюрю, заман жетишмейди,алгъын заманладача жууукъла тюбешмейдиле , жаланда тойлада, бушуулада бир бирлерин кёредиле. Алай эсе да, кёрюрге излеп  тургъан адамынгы жыйылгъан жерден бир жанына чакъыр да, къолун тут, къучакълагъан да эт, саулукъ-эсенлик хапар да сор, алай бушуу жууукъланы тюбешиулери тюйюлдю, сабийлени, ишни – кюнню сюзерге башха жер излерге керекди.

Дагъыда акъсакъалланы ачыуландыргъан шарт: бушуугъа келгенле, ёлгени болгъан адамны къатында экеу-экеу, ючеу-ючеу сюелип, лахор этип, кюлюп, чам-масхара сёзле айтып, тютюнню да букъулата туруучудула, ол да, бир да болмагъанча, айыплы ишди. Таматаланы акъылларына кёре, дууа тутдурургъа келген жаш адамла, эфенди олтургъан жер ачыкъ болурча, алайдан бир жанына кетерге, кеслерин адетли жюрютюрге борчлудула, уллайгъан адамла дууа тутдургъан адамны къатында бош жерле (шинтикле) бар эселе, алайда кеслерине орун табаргъа тийишлидиле. Ёлюк не заманда асыраллыгъын билгенден сора къаршы адамларындан къалгъанла, жумушларына кетип, бир-эки сагъатдан келселе да болады.

Кёпле апчый эдиле, аны эслеп, тюрлениуле кийирилгендиле

Бушууу болгъан юйню апчытхан быллай бир затны энчи белгилерге керек болуп турады. Ол да ёлгеннге мардасыз, бир бирине эришип, садакъа этиудю. Бу даулашлы ишледен бирлериди. Биринчиден, элден, жууукъ жерден къайгъы сёз берирге келгенлени не хыйсапдан сыйлайдыла? Узакъ элден келгенлени, ёлгенни юйюнде беш – алты кюн тургъанланы ашлары тап къуралыргъа керекди, алай эллиле уа юйлеринде нек ашамайдыла татыулу хычынла? Насыпха, Муслийманланы управлениясы жангы жорукъла чыгъарып, быллай керексиз затланы къурута турады. Садакъаны да тюз иймамла айтханнга сыйынып этерге керекди. Алай кёпле, сууап келтирир жанын кёре тургъанлай, орам хапарла бла бу сыйлы ишни сыйсыз этерге кюрешедиле. Садакъаны иймамла айтхан, шериатда болгъан формасын къоюп, къоншуда къатынла айтханнга къарап, керексиз къоранчла этедиле. Биз ёлгеннге иймам айтханнга кёре садакъа этсек, Аллахны аллында борчубузну толтурабыз, алай болмай, эфенди айтханны сан этмей, бири бирибизге эришип, ахча, мюлк къоранчха кирсек, терс болабыз, кесибизге, ёлгеннге да гюнях келтиребиз.

Бир бирине эришип, ёнкючге кирип, артда тёлеялмай къаллай бир къыйынлыкъ кёргенле бардыла. Банкладан кредитле окъуна аладыла. Аны не сууаплыгъы боллукъду? Аны юсюнден республиканы Муслийманларыны дин управлениясы энчи бегим къабыл этип, анда ёлюкню жуугъандан, кебинлегенден башлап къабыр къангаларына, сын ташына дери да жик жиги бла жорукъ тохташдыргъанды. Садакъа, тойгъанлагъа угъай, жарлылагъа бериледи деп, ненча кере айтыла эсе да, столланы тизип, аш къангала къурап, къарынлары токъланы сыйлагъандан ёлгеннге не сууаплыкъ келир?

Тойланы жолларын кесмейик

Дагъыда тамата тёлю бек жарсыгъан зат -ёлгенни ызындан къара кийиу  миллетибизни жашауун мутхуз этип   барыууду. Ол а миллетни айнырына, ёсерине чырмау болады, артдан-артха тау элледе не уллу къууанчлада да той этиу унутулуп барады. Бу жарсыуубузда дин ахлулада терслик жокъду. Ала бушуулары болгъанлагъа къара киерге, сарнап, къычырып жиляргъа, юч кюнден арысында сакъалын жюлюмей турургъа жарамайды деп, къайры барсала да айтадыла, къабырлада жамауат жыйылгъанда кёп иги ууазла бередиле. 

 «Бу, ол жууугъубуз ёлгенди, аны жик дууасы, жыллыгъы озгъунчу, не той - оюн дейсиз», - деп тохтайдыла. Ала алай айта, эте тургъунчу, дагъыда элде, къоншуда, жууукъ-ахлуда биреу ауушады. Алай бла бир бушуу экинчисин унутдура, жарыкълыкъ ёчюле барады. Кёллери жарымагъан, тойлада тепсеп, зауукълукъ алмагъан жашларыбыз, къызларыбыз, юйюр къураялмай, заман ётюп баргъаныны юсюнден сагъыш этерге керекбиз. 

Дагъыда бир шарт: къара кийгенлерин тешмей, той этерге унамай тургъанла, келин келген, киеу чакъырылгъан жерледе къурманлыкъда столланы ичги шешаланы тюрлю-тюрлюлеринден толтуруп, келгенлени ала бла сыйлайдыла. Ала да ашап, ичип эсиредиле да, айтханларын, къалгъанларын билмей, орамда аууша-сюрюше барадыла. Къара кие эсенг, столгъа аллай бир ичги салып, байлыгъынгы не кёргюзтюрге кюрешесе? Насыпха, ичги да къуруй барады тойладан, элледен да. Жаш адамланы ийманлары къатыды, ичгенлени саны кёре – кёре азайгъанды. Баям, бир он жылдан ичги толусунлай жокъ боллукъду таулу миллетни жашауундан, жаланда боза къаллыкъды. Ол жууукъ заманнга хазырланып, тиширыула боза биширирге юйренирге керекди.

Сын ташла бир кибик болургъа керекдиле

Бизни къабырларыбызгъа барсакъ, сын ташланы тёгереклери тюрлю-тюрлю омакъ ташладан къаланып, суратлары салынып турадыла. Уллу къоранчла этип, кеслерини байлыкъларын кёргюзтгенле кёпдюле. Тыш къыраллада миллионерлени, жарлыланы къабырларыны сын ташларында башхалыкъ жокъду. Ислам дин къаты жюрюген къыраллада да алай. Таматала  бу затха  да эс бурадыла. Къабырлада кир – кипчикни жыяргъа сюйгенле, ёлгенлени жерлерин таза – тизгинли тутаргъа сюйгенле аздыла, байлыкъларын  кёргюзтюрге сюйгенле уа  кёпдюле. Къабырлада бай да, жарлы да тенгдиле. Замансыз бушуу бир инсан да кёрмесин, къууанчларыбыз кёп болсунла!