«Мен-филологма, алай бу ишни сайлагъаныма чыртда сокъуранмайма»

Къайсы бирибиз да жаш заманыбызда къартлыкъны, къарыусузлукъну юсюнден сагъыш этерге хазна сюймей, ол оюмланы, акъылланы узакъгъа къыстаргъа ашыгъабыз. Аллай кезиу бизге жетмезлик сунуп къоябыз.

Алай а къатыбызда къыйналып, къарар адамсыз къалып, керекли  дарманларын заманында ичалмай, неда кеслерине чай къайнатыр онглары  болмагъанланы барлыгъын унутмазгъа керекбиз. Алагъа болушлукъ этгенле-социальный ишчиле уа – ыспасха, хурметге да тийишлидиле.

Ма аллай сейир усталыкъны  сайлагъандан бири  Чыгырланы Халиматды. Ол Нальчикде Къартланы бла инвалидлени жумушларына къарагъан социальный араны терк болушлукъ берген бёлюмюню башчысыды. Биз ишини юсюнден аны бла ушакъ этгенбиз.

-Халимат, терк бошлукъ деген сёзлени биз медицина бла байламлы этерге юйреннгенбиз. Сизни службада уа аны къалай ангыларгъа боллукъду?

-Биз тюрлю-тюрлю сылтаулагъа кёре къыйын жашау болумлагъа тюшген адамлагъа болушабыз. Шёндю бёлюбюзде специалистледен сора да, психолог, юрист да ишлейдиле.
Алгъын кесибизни столовабыз болуучу эди да, андан юйюрлеге, къарт-къарыусузлагъа аш элтгенбиз. Бусагъатда ол жабылыпды. Сылтауу анга деп энчи мекямыбыз болмагъанындады.  Алай а,  не аз да онг чыкъгъанлай, аны ачар умутдабы.з

Юс кийимлени да фондубуздан келтиребиз. О л а адамланы болушлукълары бла къуралгъанды. СМИ-леде билдириуле бергенибизни хайырындан, ала билип,  бери кёп зат келтиредиле.

Биз болушлукъ этгенлени асламысы биринчи эм экинчи группалы сакъатладыла. Урушну ветеранлары да бардыла. Къартладан, къарыусузладан, кеслери жангыз къалгъанладан, къыйын болумлагъа тюшгенледен сора да, къолайсыз юйюрлеге, кёп сабийли аналагъа да болушлукъ этебиз.

Ала бизге келип, фонддан керекли кийимлени да аладыла. Айтханымча, алгъын а юйюрде ненча сабий болгъанына кёре, ыйыкъгъа юч кере жылы аш элтип тургъанбыз. Бюгюнлюкде уа алагъа огъурлу адамланы  болушлукълары бла продуктла алып, алай келтиребиз. Спонсорланы уа кесибиз излейбиз. Ала бизге бир заманда да угъай демегенлерин белгилерге сюеме.

Бир-бир тюкенле бла да байламлыкъ жюрютебиз, ала да аш-суу хуржунла хазырлап бериучюдюле. Сёз ючюн, Уллайгъан адамны кюнюне къартлагъа картоф,  ун, сохан, жау, башха затла да келтиребиз. Бюгюнлюкде бизде эсепде алтмыш чакълы  кёп сабийли юйюр турады. Саулай алып айтханда уа, алада 150 акъылбалыкъ болмагъан барды.

-Сизни бёлюм жумушларын жалчытхан адамланы уа аллай болумлада тургъанларын къалай бла билесиз?

-Биз поликлиникала, бирси социальный арала бла байламлыкъда ишлейбиз. Алагъа сёлешип, кеслери жангыз тургъанланы тизмелерин  алабыз. Сора бир айгъа эки-юч кере аллайланы юйлерине келебиз, ушакъ этип, жашау болумларына къарайбыз, кёз-къулакъ болабыз. Болушлукъ тийишли эсе, аны мычымай тапдырабыз.

Бусагъатда бёлюмде эсепде эки жюзден артыкъ адам барды. Аланы асламысы кёп  сабийли юйюрле эм сакъатладыла. Былагъа быстыр жууаргъа керек болса, сёз ючюн, аланы жыйып, арада ол жумушну жалчытхан жерге келтиребиз. Тазалап, ариу итиу уруп, ызына алай къайтарабыз.

Анда дагъыда быстырлагъа ремонт этген жер да барды. Быллай адамланы эсепге жаланда кеслерини энчи заявленияларына кёре  алабыз. Андан сора да, службабызны юсюнден билдириулери бла буклетлерибизни юлешип неда подъездледе жабышдырып, аллай болумлагъа тюшгенле бизни юсюбюзден билирча этебиз. Сайтыбыз да барды.

Биз орамда атылып къалгъан бомжлагъа окъуна болушабыз. Аны бла байламлы энчи мобильный бригадабыз да къуралгъанды. Аланы документлерин жангыдан жарашдырып, не больницалагъа, не интернатха тийишдиребиз. Жюрюялмагъан къартланы билип, юйлерине  келип, жумушларына къарайбыз. Бирсиле уа кеслери телефон бла сёлешип да чакъырыучудула.

-Мобильный бригадагъыздан  сора уа, бусагъатда жангы затларыгъыз бармыдыла?

-Бизни учрежденияны мурдорунда социал такси служба да ачылгъанды. Аны бла уа шахарда жашагъан инвалидле (1,2,3 группала), ол санда коляскасыз болалмагъанла, 75 жыллары толуп, кеслери алларына жюрюялмагъанла, сакъат сабийле, урушну, урунууну да ветеранлары хайырланыргъа эркиндиле. 

Дагъыда къулакълары эшитмей, сёлешалмай  къыйналгъанлагъа деп республикалы диспетчер служба ючюнчю жыл сау суткала бла ишлейди.  Анда уруннганларыбыз, бир бирлерин алышындыра, болушлукъ этерге жетишедиле. Бу жангычылыкъны себеби бла аллай инвалидле скайп бла кеслерине не болушлукъ керек  болгъанын ангылаталадыла. Диспетчерле уа аланы жарсыуларын тийишли жерлеге билдиредиле.

Андан сора да, арагъа подъёмниги болгъан газель берилгенин айтыргъа сюеме. Ол жаланда бизде барды, районлада алыкъа аллай жокъду. Аны болушлугъу уллуду. Нек дегенде коляскалада жюрюгенлени больницалагъа, МФЦ-гъа, бирси жерлеге  элтирге керек болса, алгъын къыйналыргъа тюшгенди. Сора шёндю волонтёрла бла да байламлыкъ жюрютгенибизни белгилерге керекди.

Жангы социал реабилитация бёлюм да ачылгъанды. Ол биреуге инвалидликни  тохташдырыргъа неда андан сора болушлукъ этерге тийишли эсе,  анга къайгъырады. Болушлугъ а хар адамгъа да энчи халда къуралады. Шёндю арада сакъатлагъа коляскала, ходунокла, костыльле, таякъла болжалгъа бериледиле. Алгъын аллай онгла жокъ эдиле.

-Адамны жыл саны келсе, ол, къарт болгъандан сора да, аурургъа тюшеди. Къатында кюндюз да,  кече да биреу турмаса жарамагъанла да бардыла. Аллайлагъа уа не бла болушасыз?

-Аланы ол чекге жетгенлерин кёрсек, интернатха тийишдиребиз. Болсада адам анга ыразы болуп, заявление тапдырыргъа керекди. Ол жазалмай эсе уа, бу жумушну анга осуйлукъ этгенле толтурадыла.

Кесими энчи алып айтханда, къарыусузланы интернатлагъа, къартла тургъан юйлеге тийишдириу жюрегими инжилтеди. Ала бла алгъа ушакъ бардырама. Сёз ючюн, быллай зат юйсюзле бла байламлы да болады. Жарсыугъа, пенсиялары азды. Ала уа хакъ тёлеп, не фатар тутарыкъдыла? Бирси жумушлары да алай…

Бу проблеманы сагъыннганыбыздан ары миллетибизни юсюнден да айтыргъа сюе эдим. Ишибизни юсю бла кёп тюрлю болумну кёрюрге тюшеди.  Алай къарар адамлары да бола тургъанлай, къартланы интернатлагъа жарашдыргъанланы уа ангыламайма, ангыларгъа да сюймейме. 

Бизде быллай зат ёмюрледе да болмагъанды. Таматала узакъ жууукъларында окъуна жашап тургъандыла, сабийлери, къаршылары жокъла. Не аламат интернат да юйюр жылыуну бералмазлыгъын а унутургъа керекмейди.

-Жаш адамла уа келемидиле сизге?

-Хау, бардыла. Ала мында сюйюп окъуна ишлейдиле. Директорубуз 
Заур Бейтуганов да араны къайсы бёлюмюне да  ахшы онгла  къурайды. Жаш тёлю да, абаданланы къыйынларын кёрюп, жумушларыны магъанасы неде болгъанын ангылагъаны бютюн къууандырады.

-Быллай усталыкъ халаллыкъны, жандауурлукъ сезимни, айхай да, излейди деригим келеди. Къыйын тюйюлмюдю?

-Ишибиз, хау, бек къыйынды. Бир жанындан биз – психологла, бирси жанындан-врачла, дагъыда кёп тюрлю усталыкъланы адамлары болуп къалыргъа керекбиз. Сёз ючюн, телефон  бла сёлешип чакъыра эселе, ол кезиуде алыкъа билмейсе къаллай болумгъа тюшюп къаллыгъынгы.

Терк болушлукъ берген бёлюм болгъаныбыз ючюн а  иш юсюнде  аслам затха тюбейбиз. Бирде  кесинлей тургъан адам жыгъылып, эшиклени ачалмай, МЧС-ни чакъырып, къоншуларыны балкону бла  киребиз. Бирде уа Плюшкинни синдрому бла ауругъанла  бла да кюреширге тюшеди.

Къартланы  асламысы сабийле кибикдиле. Къатларында олтуруп, ушакъ этип турсанг сюедиле. Кеслерини къадарларыны, жашауларыны юслеринден хапарларгъа  излейдиле. Башхача айтханда, алагъа адамланы жанындан жылыу, къайгъырыулукъ жетишмейди. Ол затны толу сезмегеннге уа жашау да къыйын кёрюнеди.

-Ишингден зауукълукъ къалай бла табаса?

-Усталыгъыма кёре мен филологма. Мында  уруннганлы уа жыйырма жылдан атлагъанды. Кесими бир жумушум  бла собесге  келгенимден  сора жаратхан эдим бу ишни. Ары дери уа школда устаз болуп тургъанма. Алай а бери келгениме сокъуранмайма. Мында жашауну кёп тюрлю бетин кёре, сынам да жыйышдыргъанма.

Билемисиз, къыйын эсе да, адамгъа болушлугъунг тийсе, ол заманда ишингден зауукълукъ да аласа. Сёз ючюн, ненча бомжну къарда, сууукъда ёлюмден къутхарыргъа тюшгенди. Юйюрлеге аш-азыкъ продуктла бла келсек, аланы ыразылыкъларын эшитесе.

Кесим жаш бла къыз ёсдюргенме. Аланы уа эм алгъа ётюрюк айтмазгъа, кёзбау этмезге юйретгенме. Нек дегенде ол затланы кёрюп болмайма, ангылагъан да этмейме.

Лейла КъМКъУ-ну социальный иш бёлюмюнде кеси ыразы болуп окъугъанды. Бизге арагъа келе-келе тургъанында ангылагъанды бу жолну сайларыгъын. Адам а КъМКъАУ-ну тауусханды. Эки туудукъчугъум а алыкъа кичичикледиле. Халкъыбызгъа жарагъан  инсанла болуп ёсерле деп  ышанама. Редакциягъа да бизни ишибизге  эс бургъаны ючюн ыразылыгъымы билдиреме.