Тенгиз эм тау хауа - кюч-къарыу алыуну себеби

Жаз башында табийгъат, къыш сууукъладан уяна,  жашнап башлайды. Кюз арты жетгенлей а  исси жай айланы мутхуз, жауунлу  кезиуле алышындырадыла. Жылны бу эки кезиуюнде да хауа болумла терк-терк тюрленнгенлери ючюн, кёплени  ауруулары къозгъаладыла. Ол кезиуледе гитчелеге бютюн сакъ болургъа керекди. Къалай бла? Аны юсюнден  Нальчикни 1-чи номерли сабий поликлиникасыны врачы-иммунологу Асият  Шадова бла ушакъ этгенбиз.

-Хауа болумланы терк-терк тюрлениулери, абадан адамланы окъуна борбайларын къыяды. Сабийле уа бютюнда къыйнала болурла?

-Аллай тюрлениуле артыгъыракъда къанлары иги жюрюмегенлени бегирек къыйнайдыла. Ол  ауруу уа, жарсыугъа, жети-сегизжыллыкъ сабийлени, асламысында къызчыкъланы, 25-80 процентинде тохташдырылады.

Жаз башында бла кюз артында уа  ала бютюн терк арып къаладыла, ишлерге кючлери къарымайды, бир затха иги эс буралмайдыла, осал жукълайдыла, кёлсюздюле, таукелсиздиле, бир затдан терк къоркъуп къаладыла эмда терк ачыуланадыла,  башлары тёгерек айланады, къан тамырларыны басымлары тюшеди неда кётюрюледи. Аллай  сабийле къуруда педиатрларыны  къарауунда болургъа керекдиле. 

Андан сора да, жылны бу кезиулеринде бек уллу эсни кюнню халына бурургъа тийишлиди. Къарыусузуракъ сабийлени ашлары витаминли болса игиди.  Дагъыда телевизорлада  бериулеге къарауну да мардагъа салыргъа, компьютерден а кенгирекде турургъа, таза хауада кёбюрек айланыргъа, зарядкала этерге керекди, тюрлю-тюрлю массажла да тамырлада къанны юйюшмезине, эркин жюрюрюне себеплик этедиле.

Быллай дармансыз къуралгъан терапия болушмаса уа, заманны оздурмай, врачха кёрюнюрге керекди. Сабийни халына кёре анга энчи багъыу буюрулады.

-Дагъыда къаллай ауруула къозгъаладыла жылны ол кезиулеринде?

-Жюрек ауруула бегирек къозгъаладыла. Гипертониялары,  бронхиальный астмалары болгъанла да къыйналадыла. Аны себепли хар дарманны болушур кезиую болгъанын эсде тута, аланы заманында ичерге унутмагъыз, нерваларыгъызны сакълагъыз.

-Арт жыллада  гепатитни «В» эм «С» тюрлюлери кенг жайылып, ала жукъгъан сабийлени  саны уа терк ёседи. Кеси аллына ол аурууну  ышанларын  къалай билирге боллукъду? 

-Саулукъ сакълауну битеудуния организациясыны  билдириуюне кёре, дунияда гепатитни бу къауумлу вирусларын аслам адам жюрютеди. Аны жюрютген, къозгъагъан да адам кесиди. Жарсыугъа, вируслу гепатит жыл санлары тюрлю-тюрлю болгъан сабийлеге жугъаргъа боллукъду. Сёз ючюн, къан къуюу бла,  иги тазаланмагъан инструментле бла, тишлеге бакъгъан заманда, этлерине тамгъа сала туруп, эндоскопия эте туруп… 

Гепатитни «В» тюрлюсю «С» тюрлюсюнден иги да айырмалыды. «В» тюрлюсю башлана туруп, адам  къарыусуз болады. Башы ауруйду, чархы, сюеклери да  буруп къыйналады. Эти чапырыргъа боллукъду. Къызыулугъу  уа 38-39 градусха жетеди. Къарны ауруп, баууру бла талагъы да мардадан уллу боладыла, сапырандан да аурургъа боллукъдула.

Гепатитни «С» тюрлюсю, хазна билинмей, жаланда анализле  берип, лаборатория тинтиуледе ачыкъланыргъа боллукъду. Аллай саусузну баууру цирроз болуучуду.  Вируслу  гепатитни къайсы формасы да лаборатория тинтиуледе ачыкъланады.

Гепатитни «В» тюрлюсюнден жаланда дарман салыу бла сакъланыргъа боллукъду. Энди дарман салыуну аллай тюрлюсю, календарь жумушлагъа къошулуп, сабийлеге туугъанлай окъуна  этиледи. Аны этгенден сора сабийни иммунитети кючленеди. Чархы онбеш жылгъа  тенгли жетерча къарыу алады. 

-Авитаминоз кёплени къыйнайды, анга уа не мадар?

-Ол асламысында жаз башында болуучуду. Аны сылтауу – витаминлени азлыгъы. Сабийлеригизге, кесигизге да болушургъа сюе эсегиз, жемишлени бла кёгетлени кёбюрек ашагъыз. Аладан этилген суусапланы ичигиз. Центрум, Вит, Комплевит  витаминле, Мультитабс комплексле бек игидиле. Была адамны иммунитетин ауруулагъа чыдамлы этедиле.

Сабийни иммунный системасын бузгъан неда къарыусуз этген тёрт зат бардыла. Хауаны бла сууну кирли болгъанлары, юсге кийилген кийимлени эм ашарыкъ продуктланы осал качестволулукълары, жюрек къыйын,  ашда белокланы азлыгъы.  

Иммунитетни сакълар эм кючлендирир ючюн, жашауда кесин тап жюрютюрге керекди. Ашны не къадар белокладан, кёгетледен бай этерге, аны заманында ашаргъа, консерва продуктланы, тартылгъан этлени, татлы ашланы уа не къадар азайтыргъа.

Жаз башында, кюз артында бла къышда бирер айны, витаминноминерал комплекс ичип, чархыгъызны кючлендиригиз. Эрттеден созулгъан аурууларыгъыз бар эсе да, алагъа  заманында багъаргъа  керекди. Онглары болуп, къарыусузуракъ сабийлени ата-аналары тенгиз жагъада солургъа элталсала игиди. Тенгиз хауа бла солугъан кёп тюрлю ауруулагъа иги болушады, тау хауа да алай.

Прививкаланы да  заманында этерге унутмагъыз, багъалы анала! Балаларыгъыз бла кёбюрек заманны ётдюрюгюз, ол алагъа къууанч болгъанын   унутмагъыз!