Мардасыз кёп ишлегенле ауруугъа хорлатадыла

Бусагъатда инсульт бла больницагъа тюшгенлени араларында къартла, жашла да, эр кишиле, тиширыула да бардыла. Алай  болмаз ючюн, не зат этерге керекди? Бу соруудан башланнган эди Кардиология араны поликлиникасыны кардиологу, КъМР – ни Саулукъ сакълау министерствосуну штатдан тышында баш кардилогу Жанатайланы Людмила бла ушагъыбыз.

- Людмила Леонидовна, кимге теркирек тиеди инсульт?

-Бу ауруу тиерге башласа, тиширыуду, эр кишиди деп къарамайды. Кертиди, алгъын инсультну эр кишилени аурууларына санагъандыла. Бусагъатда уа тиширыула ол жаны бла аланы жете кетгендиле. Алай бир-бир специалистле уа инсульт эр кишилеге артыгъыракъда ёч болгъан сунадыла.

Аны сылтауларындан бири - аланы организмлери къыйын болумлагъа юйреналмагъанындады. Андан сора да, асламысында ичгичилик инсультха себеплик этеди.

Жылны бир кезиуюнде къозгъалгъан аурууду деп айтырча да тюйюлдю ол. Алай октябрь, ноябрь эмда февраль-март айлада ауругъанланы саны аслам болгъаны белгилиди. Ол заманда адамны къаныны басымы кюнню халы тюрленнгенине кёре бир кётюрюле, бир тюше тургъаны да баямды. Андан сора да, медикле «бахча этиу, дачалада ишлеу» деген кезиудеги инсультла бла инфарктла болгъанларын да айтадыла.

Къысхасы, адам, санын-чархын мардасыз къыйнаса, кётюралгъанындан эсе, кёп жюк алса, ол кесин билдирмей къоймайды. Бахчада башын къуруда энишге тутуп ишлеген неда исси кюнде сагъатла бла тургъан адамны жюреги, мыйысы да къалай чыдасынла?

Инсультну болдургъан эрттеден келген баш сылтау гипертонияды - къанны кётюрюлюую. Россейде андан 40 миллион чакълы бир адам къыйналады. Алай болуп да тургъанлай, бизни адамларыбызны 40 процентге жууугъу къанны кётюрюлгенин, бош затха санап, сансыз этедиле. 

Инсультха жетдирген башха сылтауладан бири-вегето-сосудистая дистонияды (адамны мыйысы бла байламлы къан тамырланы осал ишлегенлери). Дагъыда тютюн ичиу (аллайлада эки кере кёп тюбейди), асыры семиз болуу, жюрек ауруула аны къоркъууун кючлендиредиле.

- Инсультну жууукълаша келгенин билирча шартла бармыдыла?

- Бардыла, ала быладыла:

- билмей тургъанлай адамны санларыны бир жаны осал ишлеп башлайды;

- тили иги айланмайды;

- кёзлери осал кёрюп башлайдыла;

- башы тёгерек айланады; тентиреп атлайды;

- билмей тургъанлай башы къаты ауруйду.

- Ол заманда не зат этерге керекди?

- Саусузну больницагъа не къадар терк элтирге. Врач келгинчи аны жатдырыргъа, башына да жастыкъ салыргъа, аны башыны бла ундурукъну арасында бийикликни мюйюшю 30 градус болургъа керекди. Аллай
саусузгъа хауа бек керек болгъаны себепли терезени ачыгъыз. Ол къусуп башлагъан эсе, аны башын бир жанына буруп, ауузун тазалагъыз.

Бек башы уа, саусузну стационаргъа, инсульт болгъандан сора юч-алты сагъатдан кеч къалмай, элтигиз. Ол специалистлени къолуна не къадар эртте тюшсе, аны сау къалыргъа онгу аллай бир уллу боллукъду. Эсге
алыгъыз: хар бир минут бла жарымдан инсульт россейлиледен бирин жыгъады.

Келтирген хатасына кёре инсультну бек кюйсюз жукъгъан аурууланы эпидемиясы бла тенглешдирирге боллукъду. Сёзсюз, бу аурууну баш сылтауларындан бири - адамны солумай ишлегениндеди, акъылына, санына да асыры уллу ауурлукъ келтиргениндеди, саулукълу жашау эте билмегениндеди. Инсульт алгъа жюреклерине асыры уллу кюч алгъан, ишлери бек тынгысыз, бек жууаплы болгъан адамланы хорлайды.

- Медицина инсультха къажау кюрешни бардырамыды?

- Запад Европаны бла Американы къыралларында инсульт болгъанланы саны, акъырын болса да, азая барады. Биз а, жарсыугъа, бу ауруудан ёлгенлени кёплюгю бла дунияда биринчи жерледен бирин алабыз.Сёз ючюн, алай ауругъанланы саны бек аз болгъан Швейцарияда онючюнчю ёмюрден бери да уруш болмагъанды. Адамла бир затдан къыйналмай, тынч-ырахат жашау этедиле. Къанны кётюрюлгени, мыйыгъа къан чапханы да адамны тынчаймагъанындан, къыйынлыкъладан, бушууладан чыгъады. Андан сора да, швейцариячыланы хауалары, къудуретлери биздеча кирли тюйюлдю. Ашларын-сууларын да заманында эмда бек хайырлысын табадыла.

-Америкалыла уа?.. 

-Мен ала хар заманда да хайырлы ашла ашайдыла деп айталлыкъ тюйюлме: гамбургерлени бла коланы бек сюедиле. Алай ала врачланы айтханларын бек этедиле: тийишли упражненияланы бла дарманланы болушлукълары бла къанлары кютюрюлгенин тюшюредиле.

- Инсультдан адам кесин сакъларча дармансыз багъыуну амаллары бармыдыла? 

- Бек алгъа юйюшген къанны терк окъуна жукъартырча мадар этерге керекди. Анга уа гирудин-сууда жюзген къара къуртланы бир беш-алтысын
адамны желкесине эмда мангылай жанларына салыу бек болушады. Ол къуртла дагъыда нек хайырлыдыла десегиз, ала мыйыда болгъан къанны
къалыныны артыгъын эмда холестеринни да эмип кетередиле. Бу гирудотерапияны эки - юч ыйыкъгъа бир ненча кере къайтарыргъа керекди.

Адамны мыйысында юйюшген къанны кетериуню дагъыда бир дарманы барды. Ол мумиёду. Эрттенликде ауузланнгынчы эмда кече жатарны аллында аны 0,2 граммы да тамамлыкъ этеди. Алоэ битимни сууу къошулгъан мумиё къанны терк жукъартады. Мумиёну 5 граммына 150 грамм ол битимни сууун къошаргъа эмда 2 ыйыкъны ичинде хар кюн сайын аны чай къашыкъ бла бир ичерге керекди. Эки ыйыкъдан сора ол курсну дагъыда къайтарыуну, аланы араларында кезиуде уа прополисден настойканы кюнден юч кере, 20-30-шар тамычысын тамызып ичерге боллукъду. Алай бла эки айны багъаргъа болады.

Жайда кючюк чапыракъны жыяргъа эринмегиз. Аланы, салатлагъа къошуп, кюнден бир онусун ашагъанны хайыры уллуду.

Бир кере инсульт болгъаннга гюллени букъусу (пыльца) бек жарайды. Къозланы кюннге бир 6-8-син ашаргъа керекди.

Аланы орталарында болгъан къабукъланы уа аракъыда тутуп (1:10 деген ёлчемде) аны ашарны аллында чай къашыкъ бла бир ичсе игиди.

Адам инсультдан кесин сакълар ючюн, ашыгъызгъа быхыны, шапталланы, инжирни, жабышмакъны, къасмакъны, къызыл дугъумну къошханлай туругъуз. Этни орунуна уа тенгиз чабакъланы неда сояны
ашагъыз.