Мени аскерчи шуёхум

Гитче очеркде аламат адам Кучукланы Шабазны жашы Магометни юсюнден толу айтхан къыйынды. Хапарымы биз къалай, не болумда тюбешгенибизден башлайым.

Север-Запад фронтда Старая Руссаны къатында къыйын сермешле баргъанда, 1941 жылда 8  августда, мен  – 202-чи мотострелковый дивизияны штабыны начальниги  – къараучу пунктда сюелип тура эдим. Немислиле, тохтаусуз чабыууллукъла этип, онгубузну аладыла. Душманны танклары бизни къорууланыу ызыбызны юзедиле. Аскер бёлюмле бла байламлыкъ жокъду…

Кенг будай сабанны ичинде къызыу сермеш барады. Кёзюлдюреуюкле бла къарайма да, бизни таба бир адам келгенин кёреме. Тёгерекде уа -гитлерчиле, анда-мында топла чачыладыла, пулемёт окъла сызгъырадыла. Ол адам а чапханлай келеди, бир-бирде, жерге бауурланып, автомат бла душман солдатланы атады, дагъыда секирип туруп, алгъа атылады. Аны кёрген алайда къаты сермеш угъай, юйрениу баргъан сунарыкъ эди.

Ол батыр къалай бла сау къалгъанына бюгюн да сейир этеме. Къараучу пунктха жетип, разведка батальонну командири жиберген къагъытны береди.

Бетинден терлегенлери агъа, къара кёзлери уа жилтинлеча жылтырай, мени аллымда орта бойлу, бёкем санлы солдат сюеледи. Къара шинлилигинден кавказлы болгъанын билдим. Ол бусагъатчыкъда жаханим отундан къутулгъан адамгъа ушамай эди. Кучукланы Магометни мен алай таныгъанма. Аны гиртчилигин, батырлыгъын да жаратып, алгъа кесиме ординарецге алдым, артда уа адъютантым болду.

Кишилиги бла бирге ол халал жюрекли да, ариу сёзлю да, керти шуёх да болгъанын кёрюп тургъанма. Къазауада, от-окъ тюбюнде айланнганда да, ол жюрегинде жандауурлугъун тас этмегенди. Жоюлгъан тенглерин, къартланы, тиширыуланы, сабийлени кёрсе, жиляп къала эди. Алай а ол аны къарыусузлугъун угъай, нени да толулай сынагъанын, жюрек къызыулугъун, ачыкълыгъын кёргюзтгенди.

Ол ата-анасын, фронтда тенглерин да бек сюйгенди. Аны да ариу кёргендиле. Ол бек тёзюмлю, къаты адамды. Урушда кёп къыйынлыкъ сынаргъа тюшеди – сууукъ, къызыу, ач да боласа, ёлюм къатынгда айланнганын да билесе, алай ол бир затдан тарыгъып эсимде жокъду. Аны къарыусуз болуп киши да кёрмегенди. Нёгерлерин таукел этерге не къыйын заманда да кюч тапханды.

Фронтда жигит сермешгенди. Хорлам ючюн не тюрлю батырлыкъ этерге да хазыр эди. Мен былайда аны хар этген ишин санаялмайма – ала кёпдюле. Аны ол уруш сынаулада адамлыгъыны юсюнден а энчи айтыргъа сюеме. Алай тюз боллукъду.

Аны фронтда шуёхлары кёп болгъандыла. Бек татлы тенги уа Берлинде ротаны командири болуп, урушну алай бошагъан Александр Макарович Осокин эди. Бу эки къарыулу, саулукълу жаш не къыйын жумушну да эталгъандыла бирге. Сёз ючюн, душманны тургъан жерине ётюп, андан «тил» келтиргендиле. Аллай ишлени ала кёп этгендиле. Биз анда,  уруш баргъан жерде, бирге эдик да, мен ол затны кесим кёрюп тургъанма…

Урушда болгъан биледи – къатынгда сынаулу шуёхунг болса, не тюрлю къыйын сермеш да женгил кёрюнеди. Ол жаны бла мени насыбым тутханнга санайма – не заманда да аллай адамларым болгъандыла. Магомет а  – аладан бек жууугъу. Ол мени ёлюмден кёп кере сакълагъанды. Жашым этерикни этгенди. Аллай адамла эсде, жюрекде да ёмюрге къаладыла…

Кёп жыл озгъанды андан бери, алай мен Магометни къадарындан дайым да хапарлы болгъанлай турама. Ёхтемленнген да этеме ол уруш бошалгъанда да, кеси жолундан таймай, белгили, халкъ хурмет этген артист болгъанына. Фахмусу бла жашаугъа кертилик кийиргенине. Ол кертилик ючюн ол кёп кере къазауатха киргенди.

Совет Союзну маршалы П.Ф. Батицкий. 1991 жыл.
Поделиться: