Сижажев: Эркинликлери болмай, товарларына «Халал» деген сёзню жабышдыргъан предприятияладан сертификатла алыгъыз деп тилеген кезиу бошалгъанды

Къабарты-Малкъарны Муслийманларыны дин управлениясында стандартизация эм сертификация жаны бла жумушланы толтургъан коммерциялы болмагъан «Халал» автоном организация къуралгъанлы жылдан артыкъ озгъанды.  Ол тамамлагъан жумушланы, шериатны жорукъларына кёре ишлеген индустрияны болумуну эмда аны айнытыуда чырмауланы юслеринден биз республиканы муфтийини орунбасары, организацияны башчысы Алим Сижажев бла ушакъ этгенбиз.

- Алим хажи, исламны жорукъларына кёре чыгъарылгъан продукциягъа сертификатла берирге деген акъыл къалай келгенди?

- Бюгюнлюкде тюкенлерибизде тышларына «Халал» деген сёз жабышдырылгъан товарла кёпден кёп болуп барадыла. Алай бир-бир предпринимательле, жарашдыргъан затлары шериатха келишмегенлерине да къарамай,  шёндю таза продукциягъа сейир уллу болгъанын хайырланып, терк окъуна ахча тюшюрюрге кюрешедиле. Жарсыугъа, кёпле быллай ётюрюклери ючюн Аллахны аллында жууап тутарыкъларын билмейдиле, жамауатны аллында жууаплылыкъны сезмейдиле.

Республикада эт жарашдыргъан уллу предприятияладан бири да  продукциясына бу марканы жабышдырып къояды, аны атын сагъынмай къояйыкъ. Тюкенле уа ала чыгъаргъан затладан толудула, алай ала шериатха ахырда келишмейдиле. Къысха айтханда,  бизни организация ма быллай хыйлалыкъланы тохтатыр,  муслийманлагъа ашаргъа жарагъан таза продукция чыгъаргъанланы атларын белгили этер мурат бла къуралгъанды. Бюгюнлюкде уа бизни сертификатыбыз тёрт предприятиягъа берилгенди.

-  Сертификация къалай бардырылгъаныны юсюнден да айтсанг эди.   

- Предпринимательлени сертификат алыгъыз деп, борчлу этерге эркинлигибиз болмагъанын айтыргъа сюеме – бу ишни ала кеслерини ыразылыкълары бла бардырадыла. Бюгюнлюкде уа  Росстандартда Халал продукция жаны бла комитет къуралады. Алай бла сертификация къырал даражада бардырыллыкъды.   

Шёндю уа тапсыз, излемлеге келишмеген товарланы чыгъаргъанланы юслеринден шартланы Монополиялагъа къажау службагъа билдирип, ала эркинликлери болмай «Халал» марканы хайырланнганларына тарыгъыргъа онгубуз барды.

 Дагъыда былайда бир затны юсюнден айтыргъа сюеме. Бюгюнлюкде республикада Муслийманланы дин управлениясыны даражасы уллуду, бизни   сёзюбюз ётеди. Аны ючюн предприниматель  халал зат этмейди, аны  товары исламны жорукъларына келишмейди  десек, адамла аланы сатып аллыкъ тюйюлдюле. Бизнесмен  кесини башына уллу хата саллыгъын ангыларгъа керекди.

Шёндю уа ишеклик туудургъан предприятияланы базасын къурай турабыз, ол ДУМ-ну официальный сайтында басмаланырыкъды. Бир тюрлю эркинликлери болмай, товарларына «Халал» деген сёзню жабышдыргъан  предприятияладан сертификатла алыгъыз деп тилеген кезиу бошалгъанды.

Жууукъ заманда уа «Стоп харам» деген федерал сайт ишлеп башларыкъды, анда да исламгъа келишмеген товарланы, предприятияланы тизмеси басмаланырыкъды. Битеу бу жумушла муслийманлагъа болушур ючюн этиледиле.         

Бизни организация уа Халал товарланы стандартизация эм сертификация жаны бла Евразия биригиуге киргенди. Ол а бу отрасльда низамлыкъны тохташдырыргъа себеплик этерикди. Андан сора да, сертификатла берген органла муслийманланы дин управленияларында къураладыла. Алай бла хыйлачы предпринимательлени жалгъан документле алып, ишлерин андан ары бардырыргъа онглары боллукъ тюйюлдю. Экспертле жалынчакъсыздыла, алагъа предприятияла хакъ тёлемейдиле, алай эсе уа,  оноуларын тюзлюк бла чыгъарлыкъдыла.

- Быллай предприятиялада муслийманла ишлергеми керекдиле неда ол артыкъ магъаналы тюйюлмюдю?

- Малны, тауукъну сойгъан адамны, ол а къол бла этиледи, ийманы болургъа керекди. Аллахдан къоркъгъан, анга баш ургъан ётюрюк айтмайды, ол бир малны да Бисмилляхи, Аллаху Акбар демей ётдюрлюк тюйюлдю.

 Бюгюнлюкде уа Россейде муслийманлагъа ашаргъа жарамагъан хайыуанны этин жарашдыргъан, ол ызда халал затланы да чыгъаргъан предприятиялагъа сертификатла берилмейдиле. Жарсыугъа, уллу компанияладан биринде шериатха кёре чыгъарылгъан къыймалада тонгузну ДНК-сы табылгъанды. Ол а производство  тазаланмагъаны ючюн болгъан эди.

- Бюгюнлюкде химиялы къошакъсыз бир аш да хазырлана болмаз. Аланы халал затлада хайырланыуну юсюнден бир оюм бармыды?

- Хау, шериатны жорукъларын бузмагъан химиялы къошакъланы тизмеси хазырланнганды,  биз ишибизде аны хайырланабыз. Алай халал - тазалыкъ дегенни магъанасын тутады. Сёз ючюн, бюгюнлюкде Восток къыраллада ГМО-ну ахырда хайырланмайдыла. Республиканы продукциясын тыш къыраллы рынокга чыгъарыргъа сюе эсек, аны  ангыларгъа тийишлиди.

 Кертисин айтханда, адамла татыусуз, жалгъан продуктладан арыгъандыла. Ала таза, керти этден, тауукъдан этилген,   антибиотикле къошулмагъан затланы сюйюп аллыкъдыла.  

 - Тюкенледе «Халал» деген марка бла продуктла сатылып башланнганда, адамла анга бек къууаннган эдиле.   Алай ала татыусуз, качестволары осал болуп, кёплени кёллерин къачдыргъандыла. Аны хатасындан «Халал» дегенни даражасы бир кесек учуз болгъанча кёрюнеди манга.

 - Сёзсюз, исламгъа кёре этилгенди деген къыйманы, башха ашарыкъны алып, адам ууланса, ол предприятиягъа угъай, саулай исламгъа уллу хата келтирликди. Аны ючюн айтханма ушагъыбызны башында адам хар атламы, сёзю, иши ючюн Аллахны аллында жууаплы болгъанын билирге керекди деп. Олду бизни жашауубузда бек уллу, эм къаты контроль.  Мен да башхаланы гюняхларын кесиме аллыкъ тюйюлме. Тапсыз товарла чыгъарып, бизден жакъ басыу сакъламасын бир предприниматель да.

- Исламгъа кёре этилгенди деген товарны алып, алай аны качествосуна ишекли болгъан адам аны юсюнден Управлениягъа, сен башчылыкъ этген организациягъа тарыгъыргъа боллукъмуду?

- Сертификат бир жылгъа бериледи, бу кезиуде предприятияда кемчиликле болсала, аны болжалы созулмайды. Халал затла ишеклик туудурсала уа неда тюкенледе бу марка бла жангы затланы кёрсегиз, бизге билдирирге тийишлиди. ДУМ-ну телефонлары сайтда басмаланыпдыла, электрон почтабыз да барды, ары суратланы иерге жарарыкъды.

- Эшиклеринде «Мында халал этден ашарыкъла сатыладыла» деген жазыула жабышдырылгъан  кафелени саны да ёсгенлей барады. Алагъа уа берилемидиле сертификатла?

- Бу жаны бла ишни энди башлагъанбыз. Жарсыугъа, шёндю ала  бир тюрлю шагъатлары, документлери болмай, кеслерине халал деп къоядыла. Алай ала ашларын неден этгенлерин, не затла къошханларын тинтирге керекди. Шериатны жорукъларына келишген кафелени юслеринден шартла уа Интернетде халал-гид деген ресурсда басмаланырыкъдыла.

- Къабарты-Малкъарны халал индустрияны айнытыуда онглары уллумудула?

- Къыралда ол алгъа уллу атлам этгенди дерге боллукъду: ислам косметика, дарманла чыгъарыладыла, туризм ишлейди. Сёз ючюн, бир-бир субъектледе муслийманлагъа къонакъ юйле окъуна ачылгъандыла. Анда уа къыбыла белгиленипди, Къуран, намазлыкъла бардыла, шериат эркин этмеген затла жюрютюлмейдиле.

Алай Къабарты-Малкъарда уа ислам индустрия алыкъа жаратылмагъаннга ушайды. Сёз ючюн, Элбрусну тийресинде аллай къонакъ юйле ачылсала бизге араплыла солургъа сюйюп келликдиле. Алай алыкъа ала продукциябызны качествосуна артыкъ бек ышанмайдыла. Бизнесменле бу индустриягъа эс бурсала,  иги боллукъ эди.