ИШЛЕГЕН ОЗАР, ИШЛЕМЕГЕН ТОЗАР

Къыралда рынок халла башланнганлы «Иш къайда табайым?» деген соруу адамланы къайгъы этдиргенлей келеди. Кертиди, бизни республика адамы кёп, ишлер жери уа аз болгъаннга саналады. Алай адамла бла сёлеше келсенг, ала  иш ахырысы бла да жокъду деп айтмайдыла, башха сылтаула этедиле – жюрегим тартхан иш табалмайма, даражасызды, хакъы азды…

Халкъны иш бла жалчытыучу службала да ишчи къолла, ол санда сварщикле, юйле сюртюучюле, электрикле, слесарьла эм башха усталыкълары болгъанла керекдиле деп, дайым билдиргенлей турадыла. Къысхасы, ишчи жерле бардыла, алай ала кёплени ыразы этмейдиле.  Былайда сёз ауруп неда сабийге къараргъа керекли болуп ишлемей тургъанланы юслеринден угъай, ишге жараулуланы юслеринден барады.Республикада иш жокъ эсе, арт жыллада бизге узбеклиле алай кёп нек келедиле. Къалайгъа да бар, къурулушму, аш хазырлауму, бахча ишлеумю дейсе, аланы кёресе. Вьетнамдан окъуна келип ишлейдиле.

Не букъдурлугъу барды, ишчи жерле арталлыда болмагъан кезиу да болгъанды. Элледе окъуна адамла ишсиз олтургъандыла, сабан сюрмегендиле, малчылыкъны юсюнден а айтмай окъуна къояйыкъ. Фермала бир бири ызларындан жабылгъандыла, малла жокъ болурну орунуна жетген эдиле. Аны бла байламлы мени эсиме бир къуллукъчуну айтханы тюшеди.

«Сириядан ата журтлуларыбыз бизге къонакъгъа келедиле. Биз аланы Минги тауну тийресине элтебиз. Эрттенликде эллерибизден бирини ичи бла машинада бара, бир къауум киши, орамгъа чыгъып, стол артында олтуруп, карта ойнагъанларын кёребиз. Ингирликде артха къайтып келе биягъы къауум карта ойнай. Жаланда энди столчукълары къуру тюйюлдю – аракъылары,  аны ызындан къабарыкъчыкълары да бар.

Къонакъла бизден кете туруп, сизни сейирсиндирген не зат болгъанды деп соргъанымда, сау кюнню карта ойнап тургъан эр кишиле, деген эдиле. Аны эшитгенимде, агуман болуп къалгъан эдим. Биз алагъа аллай аламат жерлерибизни кёргюзтгенде, эслеринде уа жаланда ол зат къалгъанына жюрегим бек къыйналгъанды. Сылтаула этерге кюрешгенимде уа, былай айтдыла: «Саныгъыз саныгъызлай къалгъанды, аламат ариу жерлеригиз, тымлы сюргюлеригиз бардыла. Аллай жерле бизде болсала, Сирияны жаннет этип къоярыкъ эдик. Биз къум жерледе жашайбыз, болсада терекле, гюлле ёсдюребиз, мал тутабыз. Бир бузоу сатып ал да, беш жылны ичинде беш тууарынг боллукъду».

Ол эртте болгъанды, алай биз шёндюге деричин да озгъан заман бла жашайбыз, иш арталлыда жокъду деген оюмну башыбызгъа алып. Бюгюнлюкде уа къалайды? Иш керекли болгъан жюзле бла адамладан жаланда бир-бирлери кёл салып излейдиле аны. Кёбюсюнде да ма аллайла табадыла аны. Башхаланы юслеринден айтханда уа, баям, ала пособияла алыргъа очередьледе сюе болурла жашауну къыйынлыгъына тарыгъа, къырал башчылагъа да дунияны аманын къуя.

Ишлерге жараулу хайт деген адам, къарт анасыны неда атасыны пенсиячыгъын сакълап, бошуна къалай тура болур. Къара ишден кеслерин кери этгенле топпа-толу болгъандыла. Хар ким да, артыкъ къыйын салмай, уллу ахча тюшюрюрге сюеди, алай а болмайды да. Къыйналмай байыгъыргъа сюйгенлени ахыры иги бла бошалмаучусу белгилиди.

Он минг сом,ол неди? Аны ючюн кесими нек къыйнаргъа керекме деп, бир ишге да бюсюремей, кёп эр киши, къолларын хуржунларына сугъуп, бошуна айланадыла, ётгенден-сётгенден тютюн тилейдиле. Андан эсе уа алгъан ахчанг аз да болсун, къуру бохчадан, амалсызлыкъдан эсе, ол окъуна игиди. Бурун заманладан бери да эр киши иги жаны бла юлгю бола келгенди, аны себепли ата-анасыны неда юй бийчесини боюнларына олтуруп турмагъанлай, юйюрюне капек тюшюрюр ючюн, ол къаллай ишде да  ишлерге керекди.

Бир юлгю келтирейим. Алгъын чакъырсакъ, ЖЭК-ден жумуш этерге слесарь келип туруучу эди. Аны саны,сыфаты, къармашыулугъу, сёзю да ол билимли, адежли болгъанын кёргюзтюп тура эдиле. Артда аны бийик инженер билими болгъанын да билебиз. Алай болуп тургъанлай окъуна,  слесарлыкъ этгени аны даражасын аз да тюшюрмегенди, ол къыйын кезиулеге чыдагъанды, абызырамагъанды, бошланып къалмагъанды. Шёндю уа кесини усталыгъы бла иги ишде урунады.

Бу затланы битеу айта келгеним, бизге жангыдан ишни багъалай, ишчини, сабанчыны, малчыны намысын-сыйын кёре билирге юйренирге заман болгъанды. Ол заманда адамла къайсы ишден да къачарыкъ тюйюлдюле.

Текуланы Хауа.
Поделиться: