Сейирсиндирме сёзлюк(баргъаны) КЪ Къабакъ – дарбаза, арбаз бурууну эшиги. Къабыргъа – юйню тыш бегими. Къагъыбал – бал чибин юйюрню экинчи тёлюсю. Къадалма – бир затны тутса, жанынгдан тойдуруп, аны этдиргинчи къоймагъан. Къадар, жазыу, буйрукъ – адамны бу дуниялыкъда жолун белгилеген ишанла. Къадаргъылы – бек эрттегили адам. Къадир – даража, намыс, сыйлылыкъ. Къаза – ауушду, дуниясын алышды. Ёлдю деп, бушууну чорт кесмей, жарсыу магъанада айтыу. Ёлюм жалан да дуниясын алышыу болгъанын чертиу. Къазакъ – къачхынчы, къачып келип тохтагъан жангыз адам. Къазакъ бёрю – жангыз айланыучу юйюрсюз бёрю. Одиночка. Къайиш – ийленнген тууар териден тилиннген, жип, айыл, башха керек этерге хазырланнган жассы узун тилимди. Артда аланы, жалгъап, жип этедиле, не, тилип, чабыр, чомача, ёзге баула аладыла. Къайкъалакъ – тели махтанчакъ, алчибаш. Къайкъыр – адамны ёлтюрюрге этилген буйрукъ. Къайсар – ханлыкъда ол не бу ёзюриятны ёкюлю; ара бийликни жер-жерледе ышаннгылы адамы; ёзюрню (министрни) энчи келечиси. Бусагъатда: президентни парламентде келечиси. Къакъыракъ – жукъ битмеген къургъакъ тала. Къалампир – ашны ариу ийисли, татыулу этерге хайырланыучу битим, Тьмин. Къалымды – бир затны тюбюнде къалгъан кесек. Къапчыкъ тюбю. Къалыубала – жаратылышны ал кюню, адам улуну тиргизиле башлагъан заманы. Къалияр, татыран – Саулукъгъа бек аламат жарагъан кийик сарымсах. Черемша. Къамп – тутхунла, жесирле туруучу жер. Концлагерь. Къан сабан – къан тёлеуге берилген сабан жер. Къаназир – жибек къумачланы бир тюрлюсю, дарийге жууукъ; курсабай адамгъа да айтадыла. Къанжилик – арыкъ, къарыусуз, дарган. Къанкъылыч – иши-кючю болмай, къаукъалакъ этип, заман оздургъан; телисине айланнган; кереклиге, керексизге да кесин кёргюзте туруучу. Къантёкгюч – мурдарлыкъдан къайтышмагъан адам; жалдат. Къанчай, битген – адамны санында битген битиу. Ол адамны этинде бир неда кёп башлы болуп чыгъады. Аурууу ичинде бишип, ирин этеди. Къан чериу – киши жерине чапхан душман аскер. Къангич – къаты агъачдан ишленнген, жугар маталлы чучхургъа жарагъан сабан адыр. Къап – уллу орун; тулукъ, машок; тери, бир затны къабы: къол къап, къаплама; хыярны бир тюрлюсю – бишгенден сора, сабакъ жанындан баш ачып, ичин кетерип, къурутуп, орун этедиле. Къапхакъ – сыртда дыркъы жер; дуппур; алгъа ёшюн тартып, башы бир кесекге тюз болуучу жер. Къапхын къазан – биреуню урланып ашалгъан малы; тоналып, къарыннга кетген ырысхысы; биреуню хакъ бермей ашалгъан малы. Къарамчы бла къадарчы – бурун заманда жаш бла къыз юйдегили болгъанда, аланы бир бирлерине жарашдырыучу, намысларын баямлаучу эр киши бла тиширыу. Шёндюгю тилде – дигиза бла улан нёгер. Къаранчха – таш сурат, тейри кесилик, къач. Идол. Къарангкъа – къызыу кюнледе чалгъыда не сабан ишледе, ишлеп, къызгъанда, кюн къыбыдындан бугъарча, солурча ёре къош. Къаргъаш – ташатын, тууратын да жау. Противник. Къартыкъ – адамны къаны башына уруп не бир башха тюрлю ауруудан ауруп, къыйналгъанда, аны башындан, бойнундан къан алыучу керек. Къасиет – бир затны сыйы, эсде къалгъан сыйлылыгъы, арбакълагъа этилген хурмет. Аманатны сыйлылыгъы Къаст – ниет, тилек, умут; бир затха этилген иги дерт, алланыу. Къач – сурат белги, жор. Крест. Къобу – агъачха сюрме бла салыныучу ариу ыз. Нарез. Къодана – жетген кендирни биширип, къобугъун созуп этилген сур халы. Къол – эки бийик сыртны арасы. Балка. Чегети агъач, кюнлюмю чаллыкъ не жайлыкъ болуучуду. Къоргъаш – къоруулаучу. Керек кюнде, атха минип, сауут-саба алып, элин-жерин къорууларгъа душманны аллына чыкъгъан эр киши. Къорлукъ – ырдауан хазырларгъа алыннган сют. Къорсун – кюч кёр; жаратма; айтылгъанны огъурама. Къошай – бир тамырдан айырылып, тенг ёсген терекле, зыгытла, дагъыда башха ёсюмлюкле. Къошхасалмаз – къайнап ёсген, базыкъгъа, бийикге да кетмеген, къургъагъы окъуна аман жаннган, ийис этген котур агъач. Къужму – кюз артында агъып, жазгъа чирий, жерге тёшелген чапыракъ тёшем. Къула – уллу тюз, аулакъ. Къулму – адамны желке тюбю, инбаш бла боюнну арасы; ёгюзню боюну. Къулта – ниет байлыкъ. Маданият Къултам – садакъ окъла жюрютюучю къап. Орун. Къумар – туумай туруп туугъан сабий, юйюрню жубанчы; шатлыкъ; атагъа-анагъа, сабий бериучю зауукълукъ Къургъан – археология термин. Курган Къуркъур – эр киши туугъанындан окъуна уятлыкъ тийресинде, быгъынында къыяуу болуп не артда, чырмылтын болуп, багъылмай, ауруу эскирип, юйренчек болуп къалгъан аурууду. Къурмуштукъ – къойну (тууарны да) боюн жиги; башы бла аркъа сюегини арасында къатыш сюекли, къап-къара татыусуз жери. Къуршакъ – алтын тюйюме, белги. Тиширыу ариулукъгъа сынжыр бла ёшюнюне не боюнуна тагъычу алтын не кюмюш чечек (украшение). Къут – табийгъатны жашау кючю. Къутам – жокку, къауум. Группа Къушмуш – жашыртын сёлешиу; сёз этиу не да жыйылгъан жерде кишиге эшитдирмей, биреуню «тюгюн жулкъуу». Шепот, сплетня. Къуу – бек къуруп, кючю тауусулгъан, пура болургъа жетген агъач; аман акъыллы, хайлачы, алдаугъа уста адам; къанкъаз; от къабындырыучу, мамукъ кибик, жумушакъ зат. Чага. Къуууз – бал чибинлени бал салгъан челеклери. Соты. Къууум – боллукъ ишлени къайгъысын кёрюу. Къуууш – эшик арты, таша жер. Къууушхан – иер алгъа учхаламаз ючюн эшекни къуйрукъ тюбю бла салыныучу айыл. Къушаш – мужураны бир тюрлюсю – эки къулач узунлугъу болгъан, башына сюнгю маталлы бичакъла-тишле салыннган таякъ. Къую – суу чыгъарыр ючюн терен къазылгъан уру. Къуюлма – чучхур, суу акъгъан. Ыржылада къаядан акъгъан ууакъ таш, юзмез. Къыбыламан – тенгизде, аулакъда, терен агъачда батыш, чыгъыш, женуб, шимал къайсы жанында болгъанларын кёргюзтюучю керек. Компас. Къыз ишек – къозламагъан жаш къой. Къызмар – къызгъанч, гыбыр, хатерсиз. Къыйдырма – жалгъан сёз; баш жулур ючюн кертисин айтмай, башы бла жюздюрюу; тюз баямын букъдурур ючюн шыпыртыргъа кюрешиу. Къыйдырчы – жашырмай, букъдурмай, айтырыгъын артха салмай айтыучу. Чам, накъырда сылтау бла адамны ич ниетин, болумун, кёзюне тутуучу. Къылау – темирден жазылгъан къол керекни – сюрмени, балтаны, тюргюню, ёзге керекни, – билегенде, аны аузуна чыкъгъан, тюк кибик, ууакъ бусхулла. Аланы къара билеу этип кетередиле. Къылгъан – тау жерледе жокку-жугурук болуп ёсген ханс. Ёзеги чий (чёпбаш) кибик, тамыр тийреси уа ууакъ чапыракълы болады. Бадыр тёбеча, къалынлана, жерден ёрге аз кётюрюледи. Къылкъам – башына мюйюз орнатылгъан узун къазыкъ. Кёбелейни тепсей туруп, алан жашла аны бирден бирге алып, тепсейдиле. Къыр – эки сыртны арасында, не да сыртны юсюнде тар батыугъа, къолгъа тартхан жер; сыртны аркъасы табада эки къулачха айланнган доппан. Къырау – иги кёрмеген, кёзлерине акъ тюшген адам. Къыркъар – кеч кюзде къошлада къой къыркъыу башланнган заман. Къырмы – тасмалыкъ терини тюгюн кетерир ючюн этилген керек, къол тауат. Къыртчын – бек сууукъ. Къышны къаты тутхан заманы. Къысма – тиширыуну ёшюн къабы, ёшюн габарасы. Къысханик – биченликни, арпа, будай сабанны чалгъандан сора тюбюнде къалгъан томуроуу; тюп къатысы. Жнивье. Къытжас – атха нал салыр ючюн къурулгъан къурулуш. Къычырыучу, къодучу – тау элледе бир-бир бийлени жамауатха къычырып, хапар билдирген адамлары. Къыял – адамны къылыгъы, халы. Энчи илишанларын бирикдирген къуту, сюйюмю неда сюйюмсюзлюгю. Къыяма – ахыр кюн; бу дунияны бошалгъаны. Л Лейсан – жаз башында, кёк да биринчи кюкюреп, жаугъан жауун Лобан – Сокъур чычхан. Крот. Лухур – жипили жер. Алыкъа чирикле деп айтырча болмай, суу чунгурла хорлай келген, къамиш ёсе башлагъан къоюнчукъла. Лыккыр – сау агъачдан ичи къазылып этилген, чёмючден гитчерек ёре аякъ. Кубок.
Поделиться:
Читать также:
26.03.2024 - 11:17 →
Бир сууну эки жагъасында
25.03.2024 - 08:53 →
Сёзню кючюне бла магъанасына тюшюне
24.03.2024 - 09:03 →
Аны жюрегин тепсеу искусство бийлегенди
24.03.2024 - 08:01 →
ЖЫРЫ БЛА КЪУУАНЧ ДА, ИЙНАНЫУ ДА БЕРГЕНДИ
20.03.2024 - 15:19 →
Къол ызы къайда да ангылашыннган
|