З
Залыкъылды, чийтуруш – ёмюрюнде да кёгергенлей тургъан къаты сабакълы къотур ёсюмлюк, гюл.
Заргар – алтынчы, кюмюшчю. Ювелир.
Зарра – бек гитче зат, атом.
Зауал – кюнню къыздырып башлагъан кезиую.
Зауаллы (арапча – зауал) – жоюлгъан, ажымлы жоюлгъан;
Захир – кертиси, тюзю. Китапны ачыкъ магъанасын айтыу.
Зеуан – аман ишлеге байланнган къауум.
Зеуек – гюрбежи отну къалкъа къабыргъасында кёрюкню желин гюрбежини от орунуна – кёмюрге – ётдюрген тешик.
Зикир – эсгертиу; Къуран аятладан бири.
Зифти – ариу тигилген тигиу.
Зияра – файгъамбарланы, башха шыйыхланы сыйлы къабырларына барып, зикир этиу.
Зытчыу – элни не бийни къоруулар ючюн жыйылгъан аскер.
Зулкъарней – Арап сёз. Таучагъа кёчюргенде – эки мюйюзлю. Александр Македонскийни тюрк дунияда жюрюген атларындан бири.
И
Ибадат – тилек этиу.
Идара – элни оноу махкемеси, управление;
Идарачы – элни оноу махкемесинде къуллукъ этген адам;
Ижабат – къабыл этиу, къулакъ салыу;
Ижазат – эркин этиу, жол бериу. «Азат» деген ана сёзню мурдору.
Излеуюл – элни излемин тапдыргъан, аны атындан келишген, ышаннгылы адамладан къуралгъан бёлек – экеулен, ючеулен.
Изми – Адамгъа кёкден (Аллахдан) келген таууш. Эс. Хунер. Билгичлик. Благовесть.
Илистин – жумушакъ, жылы мулжар.
Илиуаши – бау бла бирге къысылгъан чырпы къысым.
Илишан – адамны энчи халы, жаланда кесине келишген битеулю турушу; ушкок атханда, марап атхан энчи белги.
Илкен – жыллыкъ тай.
Илкич – къошда, арбазда, жыйын тохтагъан жерде ат тагъарча, жерге къаты бегитилген бутакълы чыпын.
Имарет – аш юй; жамауатха къуллукъ этген, жолоучулагъа неда жарлылагъа аш этип, алайлай ашатыучу жер.
Индеулю – уллу жашау сынауу болгъан эсли адам. Оюм эте билген, аз айтып, кёп ангылатхан, ёзлюгю болгъан. Тергеулю. Ниет байлыгъы, инсан эси болгъан.
Иничкеаякъ, чингкаякъ – инчге бутлу, арыкъ.
Ингилик – адамны бет нюрю.
Ингнген – жарагъа, иринни женгил биширир ючюн салыучу дарман.
Инголу – кырдыкда битген кёгет. Жилекни бир тюрлюсю.
Ихрам – хурмет этиу; сый бериу;
Ихтияр – сайламакълыкъ, илешмеклик. Бир затха не бир адамгъа жюреги жабышып, анга тансыкъ болмакълыкъ, термилмеклик.
Ишан – адамны бет тюрсюнюнде, саулугъунда, этген ишлеринде, энчи белгиси.
Ишленме – адамны къол усталыгъы бла ишленнген, этилген, къуралгъан зат.
Ишмер – ишин билген, иш ахлусу адам.
Ишхана – адамла ишлеген жер. (Предприятие).
,
К
Калак, галак – иесиз къалып, кийиксиннген ит.
Камсык – жетмеген, тели сабий.
Кашкю – салат суу. Сыраны «ырдауаны», балы.
Кевсер – жаннет суу. Миф черек. Шаудан.
Кегей – жассы гузала; тирмен чархланы къалакъ тутхучлары. «Кегейлерини жартысы сыннган чархла».
Келам – муслийман динни шарты, дин окъууну мурдору.
Келгинчи – тышындан келген эдам, тыш адам. Чужак.
Келепен – къалиярны бек кючлюсю. Горчица; Эминаны, ёлетни ырыслап, ёз атларын айтмай, букъдуруп айтыучу атларындан бири.
Кемик дууа, жик дууа – адам ауушхандан сора аны 52 кюню жетгенде этилиучю дууа, маулют.
Кеминник – болгъан ишле юзмей жазылып тургъан дефтер. Кеминникчи – къыралда, патчахлыкъда болгъан окуяланы жазып тургъан адам. Летопись.
Кенгкет – айтылгъан сёзге, ушакъгъа тынгыламай, акъылы башхагъа кетип, кёзю кенгнге къарагъан. Рассеянный.
Кез – сырт башыны, къырны бёксюм жери, белауузу.
Кенгке – къарт къысыр байтал.
Кепис – къыз тиширыуну къатапа не башха сыйлы къумачдан тигилген къапталыны женг бууунуна не ёшюн аллына салыныучу кюмюш жасау, тюйреуюч.
Кер быкъы – азап тауат. Кер быкъыны тёрт деменгили агъачны ёрге сюеп, араларын аркъаула, къылычла бла бегитип, алай ишлегендиле. Аны ичинде адамны тагъарча бугъоу сынжырлары, жиплери болгъандыла.
Керге – мажюсюле къуллукъ этерге, тейриге табыныргъа жыйылыучу жер.
Кердеуюк – жез муру; жезни дарманнга жарашдырылгъан ургусу. Медный купорос.
Кесик – журун, къалымды. Надрез, вырез.
Кечиу – сакъ баргъан уллу сууну жайма жери.
Кешене – ёлгенни асырагъандан сора аны къабырыны юсюне ишленнген къурулуш, юй.
Кёбел – болмагъан, алай а болургъа боллукъ сейир затланы кёз туурагъа келтириу; аллай затлагъа ийнаныу; иги, ариу, жарыкъ умутла этиу. Фантазия.
Кёбелей – алан аскерчиле урушдан хорлам бла къайтсала, тепсеучю тепсеу.
Кёз-къаш – бетликни, намыслыкъны, жюрек жууукълукъну белгиси.
Кёзгебитме – адамны бетине аралып къалыучу.
Кёзлеген – бир затны алыргъа, билирге, кёрюрге, къытаргъа умут этген, марагъан. Иги умутлагъа алланнган.
Кёзюртюйме – тиширыу кёлекни жагъа тюймеси: аны кюмюшден, сюекден да этип болгъандыла; кёчюу магъанасында – тиширыуну ариу кёзбауу.
Кёкюн, гяхиник – эртте жазда биринчи ургъан кырдык. Мурава.
Кёлкем – алан дунияны заманында аскерчиле тунакыларыны (аскер кёлеклерини) сол ёшюнюне тагъыучу тамгъа. Значок.
Кёрдемчи – ауругъаннга къарагъан, ёлсе, аны асырау ишлерин мажаргъан; кёп жашагъан, кёпню кёрген.
Кёреуюл къала – эл сакъларгъа айырылгъан жашла элге, журтха келген жау къонакъланы, тасхачыланы, ёзге аманлыкъчыланы кёрюрча, элни бир бийигинде къаланнган къала. Смотровая башня.
Кёркем – ариу, айбат, тизгинли.
Кёсе – бетине сакъал чыкъмагъан неда жукъа чыкъгъан; аман акъыллы, хыйлачы адамгъа айтадыла былай.
Кётлеш неда учхаш – бир атха экеулен миннгенде, артдагъы атлы.
Кимисан – кюмюш боягъан бояу.
Кимлик, ёзлюк – адамны ким болгъанын кёргюзтген шагъатлыкъ къагъыт. Паспорт. Башха документ.
Киргинчи – кесини юйю, жери болмай, къайда болса кечиннген
Кириш – салма жоллу, ташлыракъ, зыгъырлы, ууакъ жарлы, техтирли сырт; китапны ал сёзю; къанганы эки жанын тюз жонар ючюн, ызны тюз элтир ючюн тартылгъан жип.
Кирши – тохтамай жибитип тургъан, сууукъ къатыш ургъан шыты, ургъуч жауун.
Кишен – ат къачмаз не узакъ кетмез ючюн эки ал аягъына салыныучу тыйгъыч.
Киштек – ич кёлек терк жыртылмаз ючюн аны къолтукъ тюплерине салыныучу журун.
Кулес – сабан агъачны къол тутхучу.
Кууалек – чексиз тынгысыз болуучу; жаны кетип чабыучу, жюрексиниучю.
Кылдыран – малтап, халек этиу; ууатыу; халеклик.
Кырккай, тырхай – къысхабут, алаша базыкъ адам; асламысында – тиширыу.
Кюбе – буруннгу аскерчиле кийиучю, къурч тогъайчыкъладан эшилген кийим.
Кюелчен – адамны терисине тюшген жара; таш не таякъ тийип, къаралгъан тамгъа.
Кюйнеу – напси къызыулукъ, ойнашыу тансыкълыкъ, учунуу.
Кюлтюрме – жезден, багъырдан не териден этилген, ташатын жюрютюрча гитче орунчукъ, къапчыкъ.
Кюрес – отун, бичен тартыр ючюн айры агъачдан не эки агъачны бир жанларын бирге къошуп, бирси жанларын кенг этип ишленнген улоу керек. Къол кюрес, ёгюз кюрес да боладыла.
Кютю – къолгъа юйреннген жууаш мал, жаныуар. Ёксюз къалып, къолгъа юйреннген къозу.
