«Диетаны тохташдырылгъан мардасын бузмасагъыз, аурууну селейталлыкъсыз»

Жарсыугъа, арт жыллада диабет терк жайылып барады. Андан къыйналгъанла бек алгъа ашларын-сууларын тюрлендиредиле, ол санда татлы  затланы  ауузланыугъа  энчи эс бурадыла. Бу ауруугъа  хорлатмаз ючюн, тюнене татлы  затланы  ашагъанла  аланы бюгюн  арталлыда хайырланмай къоядыла. Ол тюзмюдю? Бу проблеманы юсюнден врач Къулбайланы Элла бла ушакъ этгенбиз.

- Бал тузсуз да боллукъду жашаргъа диабетиклеге, фруктоза, ксилит, сорбит бардыла. Алай арт жыллада ала да хаталы затладыла, деп жазадыла. Кимге ийнанайыкъ?

-Бал тузну орунуна хайырланылгъан затланы заранлыкъларыны юсюнден асыры оздурулуп айтылады. Аланы ууучла бла ашамасагъыз, сиз саулугъугъузгъа заран  бир заманда да саллыкъ тюйюлсюз. Сёз ючюн, бал тузну орунуна не зат сатып аладыла диабетикле? Фруктоза, ксилит, сорбит. Кертисин айтханда, ала бал тузну орунуна хайырланылмайдыла, аны аналогларыдыла, къанда бал тузну уа кёбейтедиле. Аны бла бирге уа алада калорий да асламды. Бу затла къошулуп жарашдырылгъан ашарыкъланы – диабет печеньяны, вафлилени, мармеладланы юслеринден да алай айтыргъа боллукъбуз. Татлы затланы юслеринден зарансызладыла деп айтыу хыйлалыкъды, ётюрюкдю.

Калорийлери аз да болгъан къауумну – аспартамны, сахаринни, цикламитни, калийни, ацесульфатны, стевияны уа – къоркъмай ашаргъа боллукъду.

Диабетиклеге бу химия затла тилде татлылылыкъны сездиредиле, веществоланы айланыуларына уа себеплик этмейдиле, къанда глюкозаны кёбейтмейдиле.

- Юйде локъумлагъа, тортлагъа, конфетлеге юйреннгенле не этсинле?

- Къанда бал тузну углеводла бек кётюредиле. Алай болгъанлыкъгъа, аланы аш къангадан кетерирге жарамайды. Бизни чархыбыз кесине керекли кючню алтмыш процентин углеводладан алады. Чархыбыз кюч-къарыу алай бла тапмаса, аны бауур чыгъарыргъа керекди. Ахырында уа былай болады: саусузну къанындагъы бал туз ингирде алты ммоль болгъан эсе, эрттенликде уа ол тогъуз ммольгъа дери кётюрюледи.

Амал а былайды: диетаны тохташдырылгъан мардасын бузаргъа жарамайды, бир жолгъа ётмекни, какланы, алмаланы, бал тузун бирге ашамагъыз.

Сора къаннга терк сингнген, аш орунда терк эриген углеводланы не къадар аз хайырланыгъыз. Тюзюн айтханда, былайда сёз таза бал тузну юсюнден барады. Ол суусун затда (чайда, кофеде) эритилген эсе уа, бютюнда.

Сокланы (пакетледегилени эм жангы сыгъылгъанладагъыланы да юслеринден да) алай айтыргъа керекбиз. Къандагъы глюкозаны ала да терк кёбейтедиле. Бир стакан алма сууну ичгенден эсе, бир алманы кесинлей ашагъыз.

- Жемишлени юслеринден не зат айтыргъа боллукъсуз?

- Кючлю алмада неда татлы бананда глюкозаны ёлчемини башхалыгъы хазна жокъду.

- Къалай биширирге керекди какланы?

- Асыры оздурулуп биширилген гречка, пиринч неда картоф какла, сокла да диабетикге керекли ашарыкъла тюйюлдюле. Азыкъ бишире туруп, ол затны да эсигизден кетермегиз. Алай былайда да мардадан озмагъыз: айранда жибитилген, бишмеген гречканы да ашамагъыз.

- Диабетиклени мыйыларына заран тюшмеймиди, бал туз ашамай жашагъанлары ючюн?

- Диабетикле толусунлай кетермейдиле бал тузну, жаланда мардадан эсе аз ашайдыла. Бал туз бизни чархыбызгъа къайдан тюшгени башха тюйюлдю: бал тузданмы, ётмек-къалач затладанмы. Алайды да, таза бал тузну аз ашагъанлыкъгъа, мыйыгъызны юлюшсюз къоярыкъ тюйюлсюз.

Байсыланы Марзият.
Поделиться: