Билим бериуню тамблагъы кюнюне къайгъыра

Къабарты-Малкъарны Правительствосуну юйюнде республиканы Жарыкъландырыу эмда илму министерствосуну коллегиясы эмда стратегиялы сессиясы ётгенди. Жыйылыуда бу министерствону былтыргъы ишини эсеплерини эмда 2030 жылгъа дери борчларыны юсюнден айтылгъанды.

Правительствону Председатели Мусукланы Алий ал сёзюнде былай дегенди: «Къайсы жамауатны неда энчи алып айтхан бёлюмню жетишимини мурдору - акъылды, ол а билим бериу тынгылы болмаса айнымайды. Тийишли миллет проектни хайырындан, республиканы билим бериу бёлюмюнде бек уллу тюрлениуле бола барадыла – жыл сайын жангы школла эмда школгъа дери билим бериу учреждениялагъа мекямла ишленедиле, ала оборудование бла жалчытылынадыла, алгъадан бери тургъан мектеплеге тынгылы ремонт этиледи».

Правительствону Председатели белгилегенича, бу бёлюмде инфраструктурагъа арт жыллада къадар къыйын салына барады. Аны хайырындан, сёз ючюн, Нарткъалада бла Прохладныйде эмда Куба элде былтыр сентябрьде бирер жангы школ эшиклерин ачхандыла. Быйыл а Нальчикде, Басханда, Майскийде, Прохладныйде, сора Красносельское, Сармаково эмда Псынабо элледе жети жангы мектеп хайырланыугъа берилликди; аланы барында да 4539 окъуучугъа жерле боллукъдула.

Иш аны бла тохтап къаллыкъ тюйюлдю: келир 2025 жылны аллына энтта да тогъуз школ ачыллыкъды (5150 жер). Алай бла юч жылны ичинде республикада 11500 сабий окъурукъ жыйырма школ ишленирикди. «Быллай бир иш алгъын кезиуледе он жылгъа окъуна этилмегенди», - дегенди Мусукланы Алий.

Аладан сора да, айтырча кёп зат барды. Озгъан эки жылны ичинде 60 билим бериу организацияда ремонт ишле бардырылгъандыла, 2026 жылгъа дери энтта да 50-не мадар этилликди. «Хар сабийни жетишими» проектни чеклеринде 175 спортзал жангыртылгъанды. Республикада билим бериу эмда «Точка роста» арала, технопаркла, кванториумла, IT–клубла ачылгъандыла. Сабийле алада битеулю эмда къошакъ билим бериу программала бла окъуйдула. Физкультура эмда спорт бла кюреширча аламат онгла чыгъадыла, тарихли болумну къурар хыйсап бла мюлк-техника мурдорла да жангыртыладыла. Билим бериу бёлюмню уста специалистле бла жалчытыугъа эс бурулады, педагоглагъа эмда оноучу кадрлагъа илму-методика жаны бла себеплик этген федерал система ишлейди. Къабарты-Малкъарны кесинде да педагогланы усталыкъларын тохтаусуз айнытхан ара барды. «Устазланы айлыкъларын кётюрюрге, окъуучуланы жылы аш бла жалчытыргъа, китапла сатып алыргъа республиканы бюджетинден аслам ахча бёлюнеди. Анда эм уллу къоранч статья ма бу бёлюм бла байламлы болгъаны тасха тюйюлдю», – дегенди Мусук улу.

Билим бериу бла байламлы бек кёп иш этилгени, танг кесек ахшы тюрлениу болгъаны да баямды. Алай дагъыда кемчиликле да бардыла. Ол санда Правительствону Председатели талай мектепле эмда школгъа дери билим берген учрежденияла тозурагъанларын, окъууну бир сменнге кёчюрюрге, къолда болгъан онгланы къыйматлы хайырланыргъа кереклисини юслеринден сагъыннганды, дагъыда билим бериуге жангы амалланы сингдирирге, школчуланы хунерликлерин айнытыугъа да энчирек эс бурургъа чакъыргъанды. «Биз бек терк тюрлене баргъан дунияда жашайбыз. Шёндюгю сабийле – къыралыбызны тамблагъы оноучуларыдыла. Ала жангы усталыкълагъа юйренирге, жангы технологияланы хайырлана билирге, тындырмай амалы болмагъан ишлени къолгъа алыргъа керек боллукъдула. Бизни борчубуз а аланы аллай жашаугъа хазырларгъады», - дегенди ол.

Жарыкъландырыу эмда илму министр Анзор Езаов билим бериу бёлюмде былтыр не зат этилгени бла шагъырейлендиргенди. Ол кезиуде республикада энтта да жангы юч школ къошулгъанын ол да белгилегенди. Буруннгу эмда 2023 жыллада мектеплени жангыртыугъа юч миллиард сом къоратылгъанды, иги кесек спортзалгъа да ремонт этилгенди. «Точка роста» арала 37 школда къуралгъандыла, Прохладныйде уа «Кванториум» технопарк ачылгъанды. Биринчилерине 81 миллион сом къоратылгъанды, дагъыда 41 мектепни 131 миллион сом багъасына компьютерле эмда башха тюрлю техника бла жалчытхандыла.

Анзор Клишбиевич билдиргенича, былтыр «Устазны эмда насийхатчыны жылыны» чеклеринде, республикалы даражада эмда муниципалитетледе сегиз жюзге жууукъ жумуш тамамланнганды, ол санда конкурсла, форумла да бардырылгъандыла. Тёрт жюз чакълы педагог а саугъалагъа тийишли болгъандыла. «Ол бары да устазны ишини даражасын бийикге кётюрюр хыйсап бла этилгенди», - дегенди министр.

Статистика шартлагъа къарагъанда, бизни республикада быйылны аллында жыл санлары алты жыл бла чекленнген 87 минг сабий бар эди, 7-17-жыллыкъла уа – 102 мингдиле. Ала бары да 387 къырал эмда муниципал билим бериу организациялада окъуйдула. Регионда билим бериу онбир управление эмда эки департамент ишлейди. Бу бёлюмге былтыр битеу да кёп къалмай 18 миллиард сом бёлюннгенди.

Школгъа дери билим берген организациялагъа 48 минг сабий жюрюйдю. Буруннгу жыл бла тенглешдиргенде, аланы саны 1643 сабийге азайгъанды. Тергеулеге кёре, эм азы (47,1 минг) 2026 жылда боллукъду, андан сора уа ёсе кетип, 2030 жылда 53 мингден атларыкъды.
Анзор Езаов белгилегенича, педагогла бла юйретиучюле бардыла, жетедиле, алай саулукъларында чекленнген онглары болгъан сабийле бла ишлеген специалистле уа аздыла.

Жарсыуланы санында ол педагогланы орта жыл санлары уллудан-уллу бола баргъанын, садиклени ючден экиси эрттеден бери жангыртылмай тургъанларын, бирлеринде музыка эмда спорт заллары болмагъанын да сагъыннганды.
Ызы бла ол орта билим бериуде болумну юсюнден хапарлагъанды. Бюгюнлюкде школлада битеу да 121,5 минг сабий окъуйду. 2019 жылдан бери аланы саны жыл сайын 4,6 мингнге ёсе барады, алай 2027 жылдан башлаб а 1-2 мингнге азайып тебирерикди, 2030 жылда, быйылгъы кёрюмдюден беш процентге тюшерикди.

Школла компьютерле эмда башха керек оборудование бла жалчытылыныпдыла, барында да интернет барды. Окъутуу да шёндюгю стандартла бла бардырылады.
Кесини докладында Анзор Езаов билим бериу бёлюмню аз-аздан тюрлендире барыргъа кереклисин чертгенди. Ол умутда жер-жерледе оноу этиуню муниципалитетледен алып, 2030 жылгъа дери республикалы даражагъа кёчюрюрге кереклисин белгилегенди. «Ол алай болса, окъуучуланы, ол санда саулукъларында чекленнген онглары болгъанланы да, жумушларына бир кёзден къарагъан система къураллыкъды. Китап фондну эсеплеген, илму-педагогика жумушланы тындыргъан система да бир боллукъду», - дегенди министр.
Бу ишни тамамлауну чеклеринде мурдорлу школла, муниципалитетледе эмда шахар округлада ресурс арала къураргъа, мектеплени бирикдирирге, энчи классла ачаргъа эмда талай башха жумушланы тындырыргъа дейдиле.
Кенгешде айтылгъан затланы барын да тийишдирип, бу бёлюмде «жол картаны» айнытыуну мурдоруна салыргъа оноулашхандыла.