Киштик оюн неда жандан татлы жокъду

Гошахурайны жангыз жашы барды. Аты да – Мухаммат. Ариу, тынгылы, низамлы жаш. Алайсыз да къалай болсун. Туугъан кюнюнден башлап къатын аллыкъ киши болгъунчунга дери анасы аны кёз жарыгъынча сакълап ёсдюргенди.

Къагъанакъ заманында, жай чилледе окъуна, арбазгъа чыгъармаз эди. Олсагъатлай таудан сууукъ жел уруп, аурутуп къоярма, жанымдан татлычыгъымы деп. Не уа, юйде тургъан кезиуде эшик ачылса, чабып терезени этер. Терезе ачылса, эшикге чабар.

Жаш бираз ёсгенден сора, къоншу сабийле ойнаргъа орамгъа чыкъсала, Мухамматчыкъ, анасындан бугъуп, алагъа къошулады. Гошахурай кёз жарыгъын къатында кёрмесе, аны излей чыгъар. Сабийле, ойнап, эрикгенлерин кетерип юйлерине тебирегинчи, къатларына жууукъ да бармай, артыкъ узакъ да кетмей, ол тийреде турур эди.

Жашчыкъ школгъа барып тебирегенде уа, директорундан тилеп, пол жууучу болуп, ары ишге киреди. Къоншулары да айтадыла, былай этип турма, Аллах ариу жазыу берсин, хатадан-палахдан сакъласын. Бирси сабийле бла бирге ойнагъан да этсин, жайда кырдык ташысын, къышда уа биргелерине барсын да отун келтирсин.

- Да, мен къарамасам анга ким къарарыкъды, атасы бар да сор ким бла къайры кетгенди. Кетген кюнюнден башлап, сабийими кёрейим деп, бир кере окъуна келмегенди. Аллай атагъамы ышанайым жангызымы деп, - Гошахурай да кесиникин айта тургъанды.  

Атасы уа сюе болур эди сабийине келирге, къайсы ата сюймейди къызын, жашын кёрюрге. Алай Гошахурайны тырманларындан къачып къутулгъаны бла, ол тиширыу болгъан журтха къайтмагъанды. Мухамматны атасын къоншу элде кёрюп, ол анда жангы юйюр къурап жашагъаныны юсюнден биреу айтханды деп, элде эртте окъуна хапар жайылгъан эди. 

Къалай-алай болгъан эсе да, эр бла келишалмаса да, бу тиширыу сабийине иги болгъанча, бир башха ана да болгъанды деп акъсакъалла окъуна айталмайдыла.

Алай эте, жылла оздула. Жаш ёсдю, къатын аллыкъ киши болду. Анасы бла кеси тёрт отоулу кирпич юйде жашайдыла. Уллу, кенг арбазлары. Арбазны ортасында уа балли терек ёседи. Къайдан чыкъгъанды, ким биледи. Гошахурай неда жашы келтирип салмагъанды. Мухамматчыкъ туугъан жыл, анасы арбаз сыйпагъан кезиуде, сибиртгиге бир чырпы илинеди. Ийилип къараса, ол а зыгытчыкъ. Юзмеди, ёсме къойду. Ол угъай, кезиуден-кезиуге суу къуя турду. Энди уа уллу терек болгъанды. Жаз башында алай ариу чагъады. Акъ нартюх къурмач сунарса.

Ол заманда къоншу тиширыула келирле, акъ гюлледен толу терекге къарарла, къар кибик чыммакъ-акъ деп, сейир этип кетерле. Гошахурай а алгъадан окъуна терек бутакълагъа, къызыл журунла тагъар, сиз аманланы кёзлеригиз ташха, агъачха тийсинле деп, аланы терк ашырыргъа кюрешир.

Жемишлери жетсе уа, Мухамматны биргесине окъугъан къызла келирле, арбазны сыйпарла, бал татлы жемишледен ашарла, ойнап, жырлап, арбазны кюлкюге алдырып кетерле.

Гошахурай алагъа къарай кетер да, жангызыма кёз жарыгъым а, жанымдан сюйгениме сизден биригизни сайлап аллыкъма. Юй, арбаз да аны болур. Бир Аллах, келин излей элимден чыгъарыкъ тюйюлме. Узакъны сары алтыны да керекмейди манга. Сизге къор болсунла башха эллени ариу къызлары деп, аланы кёллерин кётюрюр. Болсада биринде уа тохташмагъанды.

Абустолну ал айында Мухаммат, къошдан келе, къара шауданлада, сууукъ суу ичеди. Юйге жетер-жетмез тамагъы тутады. Экинчи кюннге тауушу окъуна чыкъмай къалады. Къызыуу кётюрюледи, мангылайына къолунгу салып окъуна тёзалмайса.

Жашны ауругъанын эшитип, нёгерлери, школда биргесине окъугъан къызла келедиле. Къатында олтурадыла, жарсыйдыла, ойнаргъа, жапсарыргъа кюрешедиле. Къызладан бири уа жети тюрлю бояулу киштик бала берип кетди. Аты Жанчыкъды, деди.

Жашны хали кюнден-кюннге осалдан-осал бола барады. Кече-кюн жукъусу жокъду. Солууу тыйылады, къызыуу да тюшмейди. Анасы жарсыйды, не бла болушургъа билмейди. «Сенден алгъа ёлейим, мени кюнюм, мени жарыгъым, мени ханым, мени таным. Сенсиз мени Аллах бир кюн да жашатмасын», - деп, дунияда болгъан ариу сёзлени жашына айтады.

Ол хариб а аланымы эшитеди. Тамагъында битгенди да, солууу тыйыла барады, энди ёлеме деген чекге жетгенди. Къауум кече-кюн жукъламагъан тиширыу шинтикде олтуруп тургъанлай, къалкъып къалады.

Киштик бала уа жангы жерде ойнайды. Секирип столгъа, ундурукъгъа да минеди, жерге да тюшеди. Жаш а анга къарап турады. Столда уа Гошахурайны уну бла багъыр табагъы бар эди. Киштик, ойнай кетип, столгъа минеди, андан уну болгъан табакъгъа тюшеди. Анда ары-бери бурула къалай этген эсе да, табакъ бла бирге энишге ташаяды, ун тёгюледи, букъусу кётюрюледи, таба, таууш этип, къанга полгъа тийип, бурула кетип, киштикни юсюне тюшюп къалады.

Зынгар-зунгур тауушха къатын уянады. Тёгерекни акъ букъу басып, хазна абери кёрюнмейди. Терк окъуна жашына къарайды. Ол а ёрге турургъа адыргы этип, туралмай, къолу бла полгъа кёргюзтюп: «Жан, жан», - деп, андан сора абери айталмай, артха ауады.

Гошахурай жашы кёргюзтген жанына къараса, сени жауунг да аллайны кёрсюн. Багъыр табакъ, бир тюрлю таууш этип, аны таба келе турады. Жашдан къарт болгъан къатын дуниясында аллай сейир таууш эшитмегенди. Неда табакъла полда барып кёрмегенди.

Адыр юсюн басханда, киштик бала, къоркъуп, тепмей тургъанды. Бираздан макъыргъан да этип, багъыр табакъны да «согъа», башы айланнган таба тебирегенди. Къайдан билсин ол Гошахурай таба баргъанын.

Тиширыу анга бираз къарай кетеди да, жашыны да «жан, жан» деген сёзлери эсине тюшюп, жан алыучу келген сунду. Сора, секирип, шинтик юсюне минди да: «Мында ауруп ёле тургъан алайда ундурукъдагъыды, бар, аны жанын ал. Мени уа алыкъа хайт деген заманым. Саулугъум иги, не ауур ишни да эталлыкъма», - деп, къолун жашы таба бурду.

Аны эшитген жаш сейирге къалды. Туугъан кюнюнден башлап сенден алгъа ёлейим деп тургъан анасы, керек заманда уа кесин сайлады. Жашха ачыу да тийген болур эди. Алай анасыны алай этгенине асыры кюллюгю келгенден, секирип ундурукъгъа олтуруп, бир-эки чачыгъып, кюлюп тебиреди. Ол кезиуде жашны тамагъында битгени атылды да, къан къатыш болуп, тышына тёгюлдю.
Андан башлап жаш кюнден-кюннге иги бола тебиреди. Аягъы юсюне болгъандан сора, киштик баланы берген къызны юйюне келин этип келтирди. Анасы уа, хар замандача, сенден алгъа ёлейим деп тебиресе, жашы уа киштикни кёргюзтюр. Сора экиси да харх этип кюлюрле. Келинчиг а, не болгъанын ангыламай, экисине да кезиу-кезиу къарар. 

Къошханым, къоратханым болмай, тюз да эшитгенимча айтдым, сен а сюйсенг жандан татлы жокъду деп ангыла, неда киштик оюн де.

Османланы Хыйса.
Поделиться: