Хайырындан хатасы озгъан

Чайыр чайнау – бу къылыгъыбыз саулукъгъа игимиди, аманмыды? Аны юсюнден врач Сардиянланы Азамат бла ушакъ этгенбиз.

- Чайырны бек уллу хаталарын санасагъыз эди.

- Хаталары да, хайыры да барды. Чайыр  адамны    тишлерин  кариесден  къоруулагъанны  къой,  стоматологла  этген  затланы  –  пломбаланы,  коронкаланы,  тозуратады.  Болсада  ахыр  кезиуде  чайырны  хайырлы    «ишлерин»  да  ачыкълагъандыла  – ол  сокъур чегиде этилген операцияны терк сау этерге болушады. Алай этерге анга ашны эритиучю системаны гормонларын тирилтиу себеп болады.

- Жарыкъ кёллю этеди чайыр, деген а кертимиди?

- Хау,  ол  адамны  сагъышын,  къайгъысын  кетерирге  болушады:  шошайыргъа,  аны  къой,  эсни  жыяргъа,  хар  затны  эсеплерге  окъуна  себеплик  этеди. Аны  алай  болгъанын  алимле ачыкълагъандыла. Чайыр кёплеге «тренажёрлукъ» этеди,  аналарыны  сютлерин  иче  тургъан  заманланы  эсге  тюшюре.  Ол  кезиуде    адамла  къаугъаланы, къыйынлыкъланы унутуп, иги окъуйдула. Алай эсе да, чайыр хар кимни да отличник эталлыкъ  болмаз,  эштада.  Болса да, тюнгюлюуден къутулургъа уа болушады.

- Ахырысы бла да чайыр чайнаргъа жарамагъанла да болурла?

- Хар орунчукъда фенилкетонуриядан  ауругъанлагъа  жарамайды,  деп жазылады. Кёп жылланы ичинде  кенг халда хайырланылгъан чайырладача, ичгиледе, башха продуктлада да къоркъуусузлукъ  бла  байламлы  кёп  чурумла  бардыла.  Аладан  нек  сакъланмайдыла ауурлукълары болгъан тиширыула,  сабийле окъуна да? Сёз  аспартамны  юсюнденди.  Ол  татлы этген къурамды. Жарашдырылгъандан  бери да аны юсюнден даулашла тохтамагъандыла.  Аспартамны  регистрация окъуна этерге  унамай  кёп  тутхандыла. 

- Къысхасы, анала болургъа  сюйген  тиширыула  чайырны  чайнап  башлардан  алгъа  сагъыш  этерге керекдиле?

- Хау.  Жаякъны шаугютлерин керексиз кючлейди.  Сабийле чайырны жутсала, чегилени ишлеулери тохтаргъа болады. Дагъыда тёбен жаякъла эм къулакъ жанла ауруйдула, ачытадыла. Башында айтханыбызча, пломбаланы, «кёпюрлени», коронкаланы, башха стоматология  къуралыуланы бузулуулары да чайыр бла байламлы болады.

Дагъыда алимле айтхан бир шарт: адамны чархында гинасуу  (ртуть)  кёбейеди.  Андан сора да, чайырны чайнагъанда, сабийле хауаны жутаргъа боладыла, сора аланы къарынлары кёбедиле, кекиредиле, ачы къусадыла.  Терс тамакъгъа кетсе уа, солуу тамакъла жабылып къалыргъа боладыла.

Жарсыугъа, тюкенледе чайырны хар ким да кёрюрча жерлеге саладыла, кёбюсюнде кассада. Ол рекламалагъа кесигизни алдатмагъыз, саулугъугъузну сакълагъыз.