Тенгизни теренинде жашырынлыкъла излей

«Тенгизни тюбюнде не зат болур» деген соруу адам улугъа не заманда да сейир болгъанды. Бурун кезиуледе окъуна, белгили Александр Македонский суу тюбюне мияла орунну хайырланып тюшерге кюрешгенди. Энчи (водолаз) костюмну уа къайда кеч къурагъандыла; 1690 жылда Галлей тюбю болмагъан къонгуроугъа ушашлы аллай аппарат ишлеген эди. Ары бир адам сыйыннганды, ичине хауаны уа жер башындан быргъыла бла жиберип болгъандыла.

Водолаз оборудованияны юсюнден сагъыннганда, бегирек да ингилиз конструктор Август Зибе къурагъан костюм белгилиди. Ол жарашдыргъан затны бюгюнлюкде да 60 метрден теренликде хайырланадыла.

Тенгизни тюбюн тинтиуде бек уллу къыйын салгъаннга Жак-Ив Кустону санаргъа тийишлиди. Ол биз билген аквалангны французлу инженер Эмиль Ганьян бла бирге 1943 жылда ол къурагъанды. Алай бу оборудования бла бек терен тюшерге жарамайды, ол 30-40 метр бла чекленеди.

Андан да тереннге жетерча энчи аппарат къураргъа керек эди. 1930 жылда О. Бертон бла У. Биб Бермуд айрыкамланы къатында батисфера аппарат бла 425 метрге тюшгендиле.

Алай рекорд а «Триест» деген батискафдады. 1960 жылда 23 январьда алим Жак Пикар бла суу тюбюнде жюзюучю специалист Дон Уолш Марианский чунгургъа жетгендиле. Ол а Шош океанны эм терен жериди (10911 метр), алайны аты «Челленджерны чынгылыды».

«Триест» ары кёп къалмай беш сагъат тюшгенди, артха уа 3 сагъат бла онбеш минутну ичинде кётюрюлгенди. Ол теренликде аппарат жыйырма минут тургъан эди. Анда сууну басымы жер башында басымдан 1071 кереге уллуду. Не сейир, бизге къыяма кёрюннген аллай жерде окъуна бардыла чабакъла.