Быйыл законлада къаллай тюрлениуле боллукъдула?

Пособияла, льготала, ахча бериу

  • Сабийге берилген пособие, анга жыл бла жарым толгъунчу, атасы неда анасы ишге чыкъсала окъуна сакъланырыкъды (2023 жылда 19 декабрьден № 614-ФЗ эм № 620-ФЗ федерал законла). Юйден ишлегенлеге неда толу кюн урунмагъанлагъа да аллай онг бериледи энди. Тийишли закон быйыл биринчи январьда кюч алгъанды. 
  • Сакъат сабийлени ата-аналары ишлей туруп къыралдан да болушлукъ кёрюрге тийишли болгъандыла (РФ-ни Президентини 2023 жылда 1 декабрьден 912 номерли буйругъу). Ол да биринчи январьда кюч алгъанды. Пособияны ёлчеми шёндю он минг сомду. Аллай онг толу кюн ишлемеген неда юйден чыкъмай уруннган ата-аналагъа бериледи.
  • Январьдан башлап, декрет пособияла эмда больничный тёлеуле уллуракъ болгъандыла. Биринчисини эм уллу ёлчеми 565 минг сомду, 1,5 жылы толмагъан сабий ючюн айлыкъны 49 минг сомгъа жетдиргендиле, больничный бла уа 122 минг сомгъа дери берирге боллукъдула.
  • Бу айны биринчисинден башлап, ана капиталны жаланда Россейни инсанларында туугъан сабийге берликдиле. Анга кёре уа сабийлерини да туугъан жери эмда инсанлыгъы Россейники болгъанлагъа («Сабийлери болгъан юйюрлеге къыралдан къошакъ халда себеплик этиуню юсюнден» закон). Аны бла ана капитал да ёсгенди, биринчи февральдан сора ол 7,5 процентге (инфляциягъа кёре) уллуракъ боллукъду.
  • Биринчи январьдан сора МРОТ да кёбюрек болгъанды – ол энди 19242 сомду (2023 жылда 27 ноябрьден 548-ФЗ федерал закон).
  • Быйыл биринчи июльдан башлап, ЖКХ жумушла ючюн тёлеген пенсиячыладан эмда социал себепликге тийишли болгъанладан комиссия тёлеу тыйыллыкъ тюйюлдю (2023 жылда 19 декабрьден 602-ФЗ федерал закон). Шёндю бу комиссияны кредит организацияла, почта, тёлеулени жыйыучу агентле аладыла.
  • Хакъсыз юридический болушлукъгъа тийишли болгъанла, 1 январьдан башлап, нотариусдан доверенность алгъанлары ючюн къырал пошлина тёлерик тюйюлдюле («Хакъсыз юридический болушлукъну юсюнден» эмда «Ачыкъ властьны къурауну битеулю принциплерини юсюнден» законлагъа тюрлениуле кийирилгендиле).

Налогла

  • Январьны биринчисинден башлап талай тюрлю налогланы бир кесегини къайтарыллыкъ мардасы уллуракъ болгъанды (2023 жылда 28 апрельден 159-ФЗ закон эмда Налог кодексге кийирилген тюрлениуле). Сёз ючюн, саулукъгъа къаратхан, дарманла сатып алгъан эмда абериге окъугъан ючюн аны эм уллу ёлчеми 150 минг сом боллукъду. Сабийни окъутханы ючюн а 50 минг сом къоранчдан угъай, 110 мингден къайтарыргъа амал барды энди. Алагъа кёре 19,5 эмда 14,3 мингишер сом алыргъа боллукъду.
  • Банкда вклад ачып, анда тутхан ахчадан тюшген файдагъа салыннган налогну да къайтарыргъа боллукъду. Аны этер ючюн ол налогну быйыл 1 декабрьге дери тёлерге керекди.
  • Биринчи январьдан сора организациялагъа эмда энчи предпринимательлеге НДФЛ-ни тёлеу болжалы тюрлендирилгенди (2023 жылда 27 ноябрьден 539-ФЗ федерал закон).

Право

  • Биринчи январьдан башлап ишсиз тургъанлагъа пособияны эм уллу ёлчеми 12792 сом болгъанды (2023 жылда 12 декабрьден 565-ФЗ закон). Мындан арысында ол инфляциягъа кёре ёсюп барлыкъды.
  • «Иш бла кюрешиуню юсюнден» законда «биринчи кере иш излеген инсанла», «ишден къысталыргъа боллукъ инсанла» деген сёзле чыкъгъандыла.

Окъуу

  • Биринчи сентябрьден башлап школлада урунуудан дерсле берип тебирерикдиле. Тийишли тюрлениуле «Россей Федерацияда урунууну юсюнден» законнга кийирилгендиле.
  • Школлада дерследе телефонланы эмда планшетлени (алада сим-картала бар эселе) хайырланыргъа жарамайды. Ол кеси да сабийни саулугъуна керек тюйюл эсе. Бу жорукъ былтыр окъуна ишлеп башлагъанды.

Банкла, ахча къыстырыкъ этиу

  • Быйыл 24 июльдан башлап, хыйлачылагъа кёчюрюлген ахчаны банкла иелерине къайтарыргъа борчлу боладыла. Финанс учрежденияланы ишчилери ишеклик туудургъан жумушланы кеслери тинтирикдиле (2023 жылда 24 июльдан 340-ФЗ федерал закон).
  • Биринчи январьда ахчадан узакъ болжаллы къыстырыкъ этиу программа ишлеп башлагъанды (2023 жылда 10 июльдан 299-ФЗ закон). Ол жангы амалды, инсанлагъа таплыкъгъа деп къуралгъанды. Анга ким сюйсе да кеси эркинлиги бла къатышыргъа боллукъду. Къалай? Къыралны иелигинде болмагъан пенсия фонд бла келишим этип, ахчаны анда эм азындан 15 жыл тутаргъа керекди.
  • Банкла эмда микрофинанс организацияла ахча излеп келген инсанны башха борчларын тергерге, аны къайтаралмаз деген къоркъуу болса – ол адамгъа билдирирге керекдиле. Бу жорукъ да жылны аллында кюч алгъанды (2022 жылда 29 декабрьден 601-ФЗ закон).
  • «Кредит каникулла» деген амал энди 1 январьдан башлап дайым ишлерикди (Ара Банкны пресс-службасы билдиргенди). Анга кёре хар ким да (талай излемни толтурса), тёлеулерин алты айгъа болжалгъа салыргъа боллукъду.
  • Банкла бла микрофинанс организацияла борчланы къалай жыйгъанларына контроль кючленирикди (2023 жылда 4 августдан 467-ФЗ закон). Ол келир айны биринчисинде ишлеп башларыкъды. Алагъа сюд приставла кёз-къулакъ болуп турлукъдула. Кредит организацияла уа борчлары болгъанла бла сёлешгенлерин жазып, аны юч жылны тас этмей, кеслеринде турургъа керекдиле.
  • 25 мартдан башлап вкладланы страхованиясын этиу къырал системагъа орта эмда гитче бизнесни депозитлери да кирликдиле (2023 жылда 25 декабрьден 482-ФЗ закон).
  • Биринчи майдан сора хар ким да кесини бир счётундан башхасына комиссия тёлемей 30 миллион сомгъа дери кёчюрюрге боллукъду (2023 жылда 4 августдан 482-ФЗ закон).

Улоула

  • Биринчи январьдан сора кёп регионлада автомашиналаны техникалы жумушларына къарауну багъасы 12 процентге дери кётюрюлгенди.
  • Экинчи мартда къысха болжаллы ОСАГО полислени юсюнден 455-ФЗ закон кюч алады. Аны бла быллай полисни бир кюнден башлап юч айгъа дери жарашдырыргъа эркинлик берилликди. Аны болжалын артда бир жылгъа жетдирирге уа жарарыкъ тюйюлдю.
  • Заманы чыгъа тургъан водитель праваланы болжалы юч жылгъа созуллукъду. Ары 2025 жылда 31 декабрьге дери хайырланыргъа жараулу документле киредиле (РФ-ни Правительствосуну 2023 жылда 23 декабрьден 2269 номерли бегими).

Такси

  • Аты белгисиз болгъан инсанны заказы бла пассажирлени ташыгъанда ахча алгъанлагъа быйыл 1 сентябрьден башлап тазир саллыкъдыла.
  • Адамланы неда жюклени электрокюч улоу бла лицензиясыз ташыгъанланы жууапха тартыу деген жорукъ чыкъгъанды (КоАП-ны 14.1.2 статьясы).
  • Граждан жууаплылыкъны борчлу халда страхованиясын этиу женгил таксилеге да жетгенди (2023 жылда 24 июньдан 278-ФЗ закон). Ол быйыл 1 сентябрьде ишлеп башларыкъ жорукъду.
  • Адамланы шахар транспорт бла ташыгъанда маршрут карта болмагъаны ючюн салынырыкъ тазирни азайтхандыла (2023 жылда 25 декабрьден 669-ФЗ закон). Къуллукъчула - 20, организацияла уа 50 минг сом тёлерикдиле.

Медицина

  • Адамны жашаууна къоркъуу бола эсе, терк медицина болушлукъ берген бригадала андан эркинлик алмай медицина жаны бла жумушларын тамамларгъа быйыл 5 январьда эркинлик алгъандыла («Инсанланы саулукъларын къоруулауну мурдоруну юсюнден» законну 20 статьясында тюрлениуле). Ары дери уа аны жаланда консилиум жыйып, алай этерге къойгъандыла.

Туризм

  • Сатхан турларыны юсюнден «Электронная путёвка» системагъа билдирмеген турист операторла быйыл 15 ноябрьден сора жууапха тартыллыкъдыла (2022 жылда 28 майдан 148-ФЗ закон).

Белгиле салыу

  • Бу айны онбешинчисинден сора сыра, сидр эмда талай тюрлю сууланы чыгъарыучула шешалагъа белгиле салып башларгъа керекдиле (РФ-ни Правительствосуну 2022 жылда 30 ноябрьден 2173 номерли бегими).
  • Биринчи апрельден сора уа белгилени жалгъан тюклю тонлагъа, спорт эмда лыжачылагъа костюмлагъа, юс кийимлени талай башха тюрлюлерине да салып башларгъа тюшерикди (РФ-ни Правительствосуну 2023 жылда 13 ноябрьден 1899 номерли бегими).
Улбашланы Мурат.
Поделиться: