Сейирсиндирме сёзлюкню баргъаны Д Дайын – белги, шарт, ачыкълау. Ишни, сёзню ачыгъы; керти болум. Далил – шагъатлыкъ; этилген ишни неда айтылгъан сёзню сылтауун керти этген шарт. Аргумент, довод. Далгюзюр – сыйлы ташланы: накъут, налмаз, жаухар, алтын, кюмюш – барыны да ариулукъларын бирикдирген сёз. Дарбаза – къала бурууну, арбазны уллу темир не агъач эшиклери. Дарган – къагъанакъ заманында ашы-сууу, ана сютю жетишмегенден жиликсиз болгъан сабий. Дарикъат – бу дунияны зауукъларындан ол дунияны кертилигин сайлап, жашауун диннге къуллукъ этерге жоралагъан адам. Асыры курсабай, сюфю адамгъа да айтадыла дарийкъат деп. Дауач – адамны санларын къурушдургъан ауруу. Сакъат, саусузлукъ деген сёзлени синонимии. Дебер – адамны даражасы. Дегазыкъ – ёлгенни ызындан этилген бары адетлени, ырымланы, ашны-ташны бирикдирген сёз. Дем – адамны кёлю, солууу; онг алдыргъан ич къарыуу; болушлукъ берген, таукел этдирген кючю; иги умутну, таукелликни хайыры. Деппан – жер къыйырында, жаргел башында ёрге аз кётюрюлген, этеклери тюзден хазна айырылмагъан тёберек кёрюмдю. Толкъун. Дёрден – къанатлыланы, башха жаныбарланы да аш орунлары, ёнгеч къапчыкълары; гынтты, керпес магъанада да жюрюйдю. Дибилдирик, мездра – терини ийлегенде, аны ич жанындан айырылгъан къабугъу. Диванхана – буруннгу тюрк тилледе къонакъ отоу. Дизай – къала башчы. Комендант Дилазар – къайгъыгъа къалдырыучу адам. Дилар – ырахатлыкъ бериучю, иги сезимле, умутла туудуруучу,ариу тилли, уллу ниет чомартлыгъы да болгъан адам. Дингил – чарх, къуршоу, сабийле тёнгеретип ойнаучу керек; эки чархлы арба. Добура – ийленнген териден (сахтияндан) этилген бел хуржун; ушкок от жюрютген орун. Добурачан – айырмалы жюн; иги багъылгъан семиз къойну жюню. Дорба (орусча торба) – атны башына тагъып, жем ашатыучу орун, хуржун. Дорбасын – ортасына къалакъ къайишчик салып, таш сыздыргъан уруш не оюн керек. Дорласын – уллу ташланы юсюне аудуруп сюйретирча айры агъач, кюресни бир тюрлюсю; темир ылыхтын, къаты агъачдан ишленнген къазыкъ; жолоучулукъда, къошда къазан асаргъа салыннган агъач (къазан асма). Дорта – Узунлугъу къарыш, къарыш бла жарымдан озмагъан эки ауузлу бычакъ. Къаманы бир тюрлюсю. Кортик. Дугосук – уллу къазан, нарт къазан. Дугъужам – къан алыу борч. Дуда – таууш, къычырыкъ, къуугъун. Бир тюрлю къайгъы болуп, аны айтыу. Сур сокъгъан неда сур кеси. Думадылан – эки ананы эмген бузоу. Дуппур – ол тюз жерден ёрге иги да айырылгъан, жерни кесини къурулушу бла толу байланнган жер. Дууана – диннге кесин толусунлай берип, табыннган, дин фатыуала айтхан, бирде билгичге да саналгъан муслийман. Дыгъынел – кюн бетледе, уакъ агъачны арасында хансда битиучю мысты жемиш. Дылгам, дынгыл – ырансыз, тюз, бийик къая; чёп ёсмеген къургъакъ тюз. Дырбыж, госта – алаша базыкъ неда къарыусуз, къурусюек адам. Лилипут. Дырга – къотур, алаша, къолайсыз ат. Дыркъы – буруннгу таулула, тик жерлени къазып, тюзетип, жауун суула талап кетмей, тохтап, жерге сингерча, алай бла кеслерине сабан жерле мажаргъандыла. Алагъа былай айтадыла. Дырхам болуу – жунчуп, не этерге билмей къалыу. Дыф – элни, къаланы къоруулагъанла, душман чабып, чабыуул къоркъуулугъу тюшгенде, эл кёрюрча, бийик жерледе этген от. Дюгер – ожакъны чардакъ ичи бла чыгъарыргъа тюшгенде, аны къызыуу, жилтинле учуруп, чардакъ агъачланы къабындырмаз ючюн, ожакъ чалыны саз бла сюртюлген тыш къатысы. Дюгер къыды – чана къылычлагъа хазырланылгъан агъачла. Дюлдюр неда боракъ – хорланмагъан, чаришде оздурмагъан ажалсыз кючлю ат. Ё Ёге – жалгъан; кесиники болмагъан. Ёз – кесим. Ёзге – тыш. Ёкмет – къырал, правительство; Ёкюл – келечи, везир, адвокат; Ёлет – жугъуучу ауруу. Холера. Ёлмези - малны туягъында эки жууакны арасында ичи тюк болгъан чунгурчукъ. Ёнг – терини ич къабугъу. Мездра. Сахтиянны не къумачны ич жаны. Ёре талкъы - тери ийлеген къол адыр. Ёре хожан - тёгерек ёре четен. Ёрелеш – бир бирге чабыш; жагъалаш. Ёрече - жаныуарны желке чачы. Ёркеч – горб. Тюени сырты, гуппуру. Ёрме - къайиш тикгичледен тёгерек эшилген ат керек, къамичи. Ёрюмдюк – зыгыт. Жерге орнатыргъа хазырланнган терек. Ёрюш, ёрюшчю – тюйюшгенлени жарашдырыргъа чапхан адам. Ётюу – суудан кёпюрсюз ётерге боллукъ жерди. Ёч – бир затны этерге сюйген, итиннген къылыкъ; биреуге дерт тутуу, къадалыу; даулашханда, арагъа салыныучу нохтабау. Ёчюк – басынчакълау, тунчукъдуруу. Ёчюкдюрюу – адамны бир затдан ёнгелетиу, умут юздюрюу.
Поделиться:
Читать также:
26.03.2024 - 15:20 →
Ата журтун къоруулай, бир атлам артха атламагъанды
26.03.2024 - 10:45 →
Нальчикни эркинлиги ючюн кёп миллетлени уланлары жанларын бергендиле
25.03.2024 - 15:10 →
Унутуп жарамаз
23.03.2024 - 09:06 →
ЖАШАУ ЭТГЕН А ТЫНЧ ТЮЙЮЛДЮ
22.03.2024 - 14:48 →
Юйге, Кавказгъа!..
|