элден хапар айтырча

- Хапар -

Ибрагим, алыкъына къарыуу, кючю къоймагъан къарт, ингир сайын, малгъа къарап бошагъандан сора, юйюню аллында бурууну жанында кеси ишлеген узун шинтикде олтурургъа бек сюйюучюдю. Ол туугъан, жашагъан юй бийикдеди да, алайдан битеу эл къол аяздача кёрюнеди. Ма Асхадны юй артында гебен тюеге ушап къалгъанды, жан-жаны ашалып. «Энди жазгъа ол малларын къалай чыгъарлыкъды? Бичени жетмез», – дейди ичинден Ибрагим, эллилени ёмюрледен бери да къайгъылы жашауларына жарсый.

 «Халиматны да къызы келип тура кёреме». Ол аргъы орамда Халиматны къабакъларыны аллында сюелген машинаны уллу кёк балинагъа (кит) ушатды да, кеси-кесине кюлдю. Аланы ол телевизорда болмаса кёрмегенди. Ушатхан а этеди. Тышындан да айтырыкъ эди Ибрагим ол затланы, айтыр нёгери болса.

Ол алгъа шахарда жашап тургъанды, темир жолдан узакъ болмай. Сюргюнде темир жолгъа къараучу болуп тургъанды Къазахстанда. Бери къайтханда да ол иш бла кюрешгенди. Солургъа чыкъгъанда уа, ол да, бийчеси Жамилят да бирге къараучу эдиле кетип баргъан поездлени ызларындан, алайчыкъда юй берген эдиле да алагъа.

Ма бюгюн а олтурады былайда, туугъан элинде, ата юйюне келип. Бу юйде кёчгюнчюлюкден къайтханлы да къарындашы Къаншау жашап тургъанды. Энди андан туугъан Жамал иелик этеди. Ол да, юйдегиси да къартны бери келип тохтагъанына бет тюрлендирмегенлери ючюн ыразыды алагъа Ибрагим.

Келин больницада ишлейди. Жамал а жолчу инженерди. Жаш, къыз да окъуудадыла узакъ шахарда. Къарт а не, малгъа къарайды, арбазны сакълайды. Андан хата кёрген жокъ. Жамалгъа уа, атасы къайтханча, жашау алай берекетли кёрюнеди, Ибрагим бери келип тохтагъанлы. Уллу юйде бек омакъ отоуну бергенлеринде, унамагъанды къарт аны. Аш юйде тохтап къалгъанды. Хо да, алай сюе эсе деп, ала да жукъ айтмагъандыла. Ашына, суууна, кийимине уа сакъдыла.

Юйюрю да болгъанды Ибрагимни. Болгъанды десем да, барды жашы, туудугъу да. Жашы узакъдады, тыш къыралда. Къызы Мариям а ауушханды, авариягъа тюшюп, киеую бла бирге. Андан сора юйдегиси Жамилят да кёп жашамагъанды.

Мында ёсген эдиле ала экиси да. Бири Кюннюмде, бирси Чегет элде. Сюргюн ажашдыргъан эди аланы. Артда уа, андан къайтып келгенде, эслегенди Ибрагим Жамилятдан ариу элде къыз болмагъанын.

Ишлеген жеринде кезиую жетип, анга къуллукъчула гаражындан солургъа чыкъгъан «Волга» машина бергенлеринде, ала анга къалай къууаннганлары кёрюндю кёзюне. Ол сабийлерин, бийчесин да олтуртуп, биринчи бери келген эди – ата юйюне. Къаншау алагъа къалай къууаннганы, къой къурманлыкъ этип, тийрени да чакъыргъаны кетмейди эсинден.

Андан арысында да ала бери терк-терк келе тургъандыла. Да, туугъан элинге, ата юйюнге келмесенг, къайры барлыкъса, къууанч, жарсыу кюнюнгде угъай, солуу кюнюнгде окъуна? Хар бери келгени уа – байрам.

Ата-анасы Азияда къалгъанларына бек жарсыйды Ибрагим. Алай а ала анда кеслери болмагъанлары эсине тюшсе, жюреги жерине келеди. Сын таш а салдыргъанды Къаншауну жашы анда ёлгенлерини атларын да жазып, дууа этдире турурла эллиле деген магъанада. Сау болсунла, алай болуп да келеди.

Ала ол сын ташны салгъан кюн сабийле да ала бла бирге баргъанлары тюшеди эсине. Мариямчыкъ, бурма башчыгъын жел тарай, Мурат да уллу кишиле бла бирча дууагъа сюелгени кёз аллына келип:

– Къалай терк кетди жашау, – деп, ачыу этди ол. – Бошалып окъуна къалгъа эди, – деп, ахтынды, къызы, ызы бла жанындан сюйген бийчеси кетген кюнле кёз аллына келип.

Ол юйге киргенде, Жамилят, ол аны тыйгъан этерикча, диванны жабыуундан тутуп, ол да сылжырап, биргесине жыгъылгъанын кёрген эди.

– Жамий, не болуп къалды санга?! – деп чапхан эди Ибрагим.

Алай а Жамилят къарыусуз къолларын бошлап, ауузун къымылдатыргъа кюрешсе да, айтыргъа сюйгенин эшитдиралмагъанды баш иесине. Ол тартхан диван жабыу, аны уялтмайым дегенча, тапчыкъ тюшюп жапхан эди тиширыуну тынчайгъан санларын. Докторла жетишип келгинчи дуниясын алышхан юйдегисине къарап тургъанда, ол сагъатда керти да ёксюз болгъанча кёрюннген эди Ибрагимге. Къолунда уа туудугъу Азамат.

Аскерде учениялада жаралы болуп, бир госпитальдан бирсине ёте айланнган туудугъу тюшдю да эсине, болмагъан сагъыш этгенине сокъуранды. Аны аякъ юсюне тургъанын кёрмей, кесин ары, ол сюйгенле кетген дуниягъа, тартдыргъанына уялды.

Азаматды аны сагъышларын тынчайтмагъан. Мариям алай ачыулу жоюлгъанда, ол болгъанды Ибрагимни, Жамилятны да жюреклерине асыу.

Ол аман хапар келген кюнню унутмагъанды Ибрагим. Алагъа узакъ шахардан сёлешген эди къоншусу, Мариямны, киеуню да ауушханларын, аланы бешжыллыкъ жашчыкъларын а, ала алмасала, ёксюз сабийле тургъан юйге ётдюрлюклерин айтып. Ол кюнледе тыш къыралдан жашы Мурат да учуп жетген эди. Ол болмаса, иш къалай боллугъун бюгюн да билмейди Ибрагим. Мурат эки ыйыкъ туруп, ёлгенлени ызларындан этиллик ишлени тындырып, жашны къагъытларын да жарашдырып, алай кетген эди ол заманда.

– Узакълыкъны иши къыйынды, – деди кеси-кесине къарт, дуния алай терк тюрленип къалгъанына сейир эте.

Юйюн сатып, Азаматны саулугъун къайтарлыкъ жерге ийгенине уа сокъуранмайды. Ырысхы айымыды, туудугъуну жаны сау турсун ансы. Сабий ол ачыу берген кюнде ата-анасы бла болмагъанына къайтып шукур этеди къарт.

Тюнене Жамал келмегенди юйге. Бюгече да келлик тюйюлдю. Баям, андан кёлю бармайды Ибрагимни арбазгъа кирирге. Ол Азаматны кёрюрге, амалы болса уа, алып келирге кетгенин а Фатимат айтханды, къоншу бурууну ары жанында тохтап. Ючге айланнган эгечиди ол Ибрагимни. Тоюнда дигиза да болгъан эди. Къарт болса да, эсли адамды.

– Келтирсе, мында да къарарыкъды келин жашха. Кёплени аякъ юсюне салгъанды. Анга да кюреширикди. Иги адам болгъандан сора да, билимли дохтурду келин. Ол былайгъа келгенли, Ибрагим, алай ариу жаша, ауруу не болгъанын унутуп къойгъанма.

Жол жингиригинде келин кёрюндю да, бу эки жашаулары келген адамны бетлери жарыды. Ол, келе-келип, Фатиматны саулугъун сурады. Ызы бла:

– Ання, кел бизге. Бир зат ауузланайыкъ, хапар да айтайыкъ.

Келин къартла айтыучу хапарланы бек сюеди. Аладан биледи бу жерледе жашап кетген жигит адамланы юслеринден, аланы сынаулу къадарларындан да.

– Аття, тамбла къонакъла келликдиле. Мал боюну къанатыргъа керек болур. Болалырмыса. огъесе Шарапийними чакъырырбыз?

Ол кече Ибрагим кёз къысмагъагъанына ишеклими боласыз? Экинчи кюн тюш алагъа арбазгъа Къаншау, Мурат юйдегиси бла, орталарында уа, таякъгъа таяна, Азамат киргенде, аны жюреги таулагъа тенг болгъанын ким да эслерик эди.

Солуугъа чыкъгъан Мурат шахаргъа къайтып, кесини юйюрюне, алагъа да фатарла алгъанды жангы ишленнген бийик юйледе, темир жолдан узакъ болмай, атасы ары къараргъа сюйюучюсюн билип. Алай къарт да, Азамат да ары ашыкъмайдыла.

– Атам, мен сизни ючюн къайтханма бери, бирге жашайыкъ деп.

– Келе турурсуз, кёрюрге сюйсегиз. Азамат барыр, бир кесек аягъы юсюне болса. Мен а… Жаныгъыз къыйналмасын, бу арбаздан чыгъаргъа сюеме ахыр жолума. Ары былайдан баргъан игиди, элден хапар айтырча. Ала уа сормай къоярыкъ тюйюлдюле, билеме.

Азаматны саулугъу кёз кёре къайта барады. Таза хауа, аш-азыкъ да жарай болурла. Бютюнда ахлуланы сюймекликлери, къайгъырыулары. Ол бюгюн аттясыны къатында турургъа сюеди. Сени сюйген адамдан тансыкълыгъынгы алгъандан иги не барды? Аны ахыр кюнлерин жарытханын да ангылайды жаш къайда эсе да жюрек теренинде, алай ол сагъышын терк къыстайды.

Аны сезип, тау артына кетип баргъан кюн, Къанжал тауланы башларында тохтап, алагъа, кимге эсе да хапар айтыргъа ашыгъып, чабып баргъан Юрдю суугъа да къызылсуу бояуундан тёгюп, ахшамгъа кёз къыса, ышарады.

Мусукаланы Сакинат.
Поделиться: