Суратны сатып алгъан художникни жюрегини, кёлюню бир кесегинден юлюшлю болады

Оруслу художник къыз Светлана Кузнецованы республикада, аны тышында да кёпле биледиле. Аны фахмусуну элпеги, ишине уллу сюймеклиги жазгъан ишлеринде ачыкъ баямланады. Кузнецованы  кёрмючлеринде кёргюзтюлюннген суратларыны кёбюсю энчи иели коллекциялада сыйлы жерлерин тапхандыла.

Художник чыгъармачылыгъыны бир магъаналы кесегин Малкъарны айбатлыгъына, аны жырчысы Къулийланы Къайсынны  бай поэзия дуниясына жоралагъанды. Светлана бла  ушакъ бардыра, бу жаны бла бир къауум сорууубузгъа  жууапла беририн излегенбиз. 

- Светлана, биринчи чыгъармачылыкъ атламларынгы къачан этгенсе, бу жаны бла хунерлигинге ким себеп болгъанды?

- Ол сабий саддан окъуна башланнганды дейим. Мен къабыргъалада суратла ишлеп, аны ючюн юйретиучюле уа атама – анама тарыгъып болгъандыла. Ол заманда кесиме кёрюннгенча, аланы тап жазалгъаныма асыры къууаннганымдан,  бу жаны бла хылими не этселе да къойдуралмай тургъандыла. Школда уа рисованиеден дерслени  асыры сюйгенден, башланырларын ашыгъып сакълагъанма. 

Артда Нальчикни  чыгъармачылыкъ школунда Наталья Яснованы классына жюрюгенме. Ызы бла уа Краснодарны художестволу училищесинде да билим алгъанма.

Бу жаны бла фахмум, ким биледи,  атамы жанындан ыннамдан кёчген окъуна болур. Ол мордвалы болгъанды. Къолу неге да уста жарашхан, ариу тилли адам  эди. Аны сейир халкъ жырларына тынгылап, эшиу – тигиу этгенине къарап ёсгенме. 

- Краснодарны художестволу училищесин тауусханынгдан сора сен  Нальчикни электровакуумный заводунда уруннганса. Анда хрусталь бла кюрешгенинги да билеме. Мияланы бу тюрлюсюню, белгилисича, технология энчилиги, энергетикасы барды. Къыйынмы эди бу жаны бла ишинг?

- Хрусталь  производство бла аны технологияларын  иги билеме, ол манга артыкъ къыйын бир заманда да кёрюнмегенди.  Аны экинчи усталыгъыма санайма.  Электровакуумный заводну экспериментли мастерскоюнда бир ненча жыл уруннганымда  хрусталь затланы хазырлауда жангы амалланы тинтгенбиз, къурагъанбыз.  Ол битеу да кёлюнгю бийлеген, сейир, чыгъармачылыкъ жаны бла кёллендирген иш болгъанын белгилеп айтыргъа сюеме.

Баям, бизде чыгъарылгъан Мария Темрюковнаны сыфаты тюшюрюлген  вазала неда Къабарты – Малкъарны  табийгъатыны суратлары бла хрусталь сауутланы жыйымдыкълары бюгюнлюкде да кёплени шкафларында къыйматлы затлача сакъланнганлай турадыла.

Алай, жарсыугъа,  90 – чы жыллада  къырал тозурагъан эди, ол санда заводла, фабрикала да.

- Светлана, сен 1989 жылдан 2009 жылгъа дери  Къабарты-Малкъарны Миллет музейинде художник- оформительни къуллугъунда эдинг.  Ол кезиуде Къулийланы Къайсынны чыгъармачылыгъына жораланнган  бир ненча кёрмючюнг да къуралгъанды.  Бу жаны бла ишлерге не зат кёллендиргенди сени?

- Миллет музейде ишим Къулийланы Къайсынны мемориал юй – музейини коллективи бла жууукълашдыргъанды.  Биз закийни туугъан жерлерине сейир жолоучулукъла да къурагъанбыз. Поэт ёсген, аякъ тиреген, дуниягъа кёз ачып, биринчи сезимлерин ачыкълагъан  Къулийланы тукъум юйлерине да баргъанбыз. Анда, кертиси бла да, сёзле бла айтып ангылатмазча тамашалыкъ барды. Аланы кёрген художник ол ариулукъну къагъытха тюшюрмей къалай къояр?  Менде да тюз алай - ол тийрелени айбатлыкълары бла ёхтемленнгеними  ишлеримде ачыкъларгъа итиннгенме.   

Алай бла, Къулийланы Фатима бла сёлешип, жазгъан графикаларымы Къайсынны поэзиясына келишдирирге деген оюмгъа келгенбиз. Ала аны назмуларыны иллюстрациялары тюйюлдюле, аллай муратым алгъындан окъуна болмагъанын да белгилейим. Суратла поэтни лирикасыны энчилигин чертедиле, поэзия тилини  ариулугъун баямлайдыла.  Бу эки жанрны арасында уллу  гармония келишимлик барды.             

Сора акъылманны ич дуниясындан юлюшлю болгъаным манга уллу насыпды, аны сезимлерине, жарсыуларына тюшюналгъаныма къууанама, жерлешле болгъаныбыз бла уа ёхтемленеме.

- Сени Малкъаргъа жоралап жазылгъан кёп ишлеринг барды.  Бу суратларынгы шатыклыкълары  къараучуну сейирге къалдырады. Мен ангылагъаннга кёре, сен алада  уллу хурметинг бла сюймеклигинги баямлагъанса? 

- Малкъар ауузлада жашагъан миллетни  кёп аламат  тарых, маданият эм архитектура  эсгертмелери сакъланнганлары кишиге да жашырын болмаз. Халкъ ауузунда жюрюген магъаналы ариу таурухла, буруннгулу къалала, огъурлу  таулулула, аланы эрттегили адет – тёрелери  – была барысы да уллу кёллю болмагъанны жюрегин къозгъамай, акъылын бийлемей къоймайдыла, чыгъармачылыкъ бла кюрешген адамны уа бютюнда.

- Жазгъан суратларынг жашауунгда къаллай магъананы тутадыла?

- Чыгъармаларым – энчи сагъышларымдыла, кёз къарамларымдыла, жарсыуларымдыла. Суратчыгъа акъылын сёзледен эсе ишлеринде карандашны, кистьни эм бояуну болушлугъу бла баямларгъа тынчыракъды. Аланы  кёбюсюн жамауатха кёргюзтюр умут бла  жазмайма, ол такъыйкъада жюрегими бийлеген сезимлени къагъытха тюшюрюп, аланы бир жанына салып къойгъанларым асламдыла. Была мени ич дуниямы толусунлай туура этген  кюзгюледиле. Алай бир чакъда ол ишлени  кёргенле: «Бизде да ол неда бу болум тюзда аллай сезимле туудургъанды, къалай ангылайбыз сени», - дегенлерин эшитсем, чыгъармачылыгъым бирлени кёллерин жапсарыр неда къууандырыр деген сагъыш бла кёлленип,  къараучулагъа кёргюзтюрге да угъай демеучюме.

Жангы оюмларым, башламчылыкъларым бек кёпдюле, алай аланы жашаугъа кийирирге заман азды, сутканы жаланда жыйырма тёрт сагъат къурайды.

- Алгъыннгы Нальчикге жоралап жазгъан аламат циклынг  да барды.  Бу темагъа уллу кёллю болмагъанымы себебинден, ол манга да бек сейир кёрюннгенди. Баям, сен бу чыгъармаларынгы шахарыбызны тарых – архитектура энчилигин  сакълар умут бла да кёлленип жазгъанса ?

- «Старый Нальчик» деген цикл насыплы сабийлигими баямларгъа итиниуюмдю, жарыкъ эсгериулерими, къууанчларымы, муратларымы. Хау, аны бла бирге алада тарых шартла да эсленедиле. Ол зауукълу заманны къайтарыргъа къолумдан келмезлигин ангылайма, алай бу темагъа жазылгъан ишлеримде ол  кюнлени жылыуларын,  юйлени, табийгъатны, адамланы энчиликлерин да сакъларгъа кюрешгенме.

Сёз ючюн, Шогенцуков атлы орамда сынжырлары бла юй энчи тыш къыралдан келтирилген планнга кёре ишленнгенин билебиз. Аны иеси Балкъарукъланы бий кесини заманында балконларында лимон терекчиклени орнатханды. Артда аны бир – бир терезелерин, эшиклерин а нек эсе да кирпичле бла къалап битегендиле. Жарсыугъа,  бу тарых эсгертме, киши къарамагъаныны сылтауундан, тозурагъанды. Бу тийрелени орамларында аллай къыйматла хар атламынгдан тюбейдиле, аланы халлары да тюз алайды. Ишлеримде аланы айбат сыфатларын, заманны энчилиги бла бирге сакълап, къараучугъа жетдирирге кюрешгенме.

- Бюгюнлюкде чыгъармачылыкъ адамгъа жашау этерге къыйынмыды?

- Художникге, башха чыгъармачылыкъ адамлагъа да не заманда да тынч болмагъанды, боллукъ да тюйюлдю. Классик айтханлай, ариулукъ дунияны къутхарлыкъды. Аны себепли адамла барысы да, бир болуп, ариулукъну сакъларгъа борчлудула. Суратчылагъа, поэтлеге, музыкантлагъа уа ол айбатлыкъны тас этмезге себеп бола жашаргъа тийишлиди.  

Художникни ишин сатып алгъан, жаланда ариу суратланы угъай, аны бла бирге жюз сагъатны ичинде халатланы, тинтиулени, айла бла  тюнгюлюуню, излемлени, къууанч кезиулени, авторну жюрегини, кёлюню бир кесегин да алады, портретде жигитини къадарындан да юлюшлю болады.

Битеу чыгъармачылыкъ адамланы, насыплары тутуп, илхам жулдузлары жарыкъ жансын.
 

Ушакъны Жангуразланы Нажабат бардыргъанды.
Поделиться: