Къылыкълары, жашаулары бла да юлгюлюле

Абадан тёлюбюз – ала жаланда юйюрлерини, тукъумларыны угъай, саулай халкъыбызны берекетидиле. Къарт атабызны бла ыннабызны эсинге тюшюре, жашауунгу эм насыплы чакъларына акъылынгда къайтаса. Ынналарыны бла аппаларыны къатларында ёсген сабийле бютюн насыплы болгъанларына да дагъыда бир кере ийнана, сагъышынгда ныгъышларыбызда къартла кёп болурларын излейсе.

Лашкута элде да бардыла жамауат сый-хурмет берген акъсакъалларыбыз бла аммаларыбыз. Аладан бири энди токъсан жылгъа жууукълашхан Мечукъаланы Магометди. Ол атасы Маштайны уллу юйюрюнде туугъанды. Кёчгюнчюлюкде беш ууакъ сабий бла Къыргъызстаннга тюшедиле. Жарсыугъа, Маштайны юйдегиси ауушуп, жашлагъа бла къызлагъа ол кезиуде кеси къарагъанды.

Гитчелигинден да малчылыкъны эбине тюшюннген таулу эр киши колхозда ишлеп, юлгюлю да болады. Юйюрюн апчытмаз ючюн, къолундан келгенича ишлегенди. Бир нартюх сабакъда аланы оналтысын битдирип, махтау да алгъанды. Орусча иги билмей эди да, колхоз жыйылыуда «урожай сеют» деген сёзлени эшитип келгенинде уа, сабийлерине: «Оразайланы Сейитни сабийлерин махтадыла, сизни юсюгюзден а жукъ да айтмадыла. Сиз да жигерле болугъуз», - деп юйретсе, ала да анга кюлюр эдиле.

Аналары болмагъанларын билип, Маштайны юйюрюн интернатха алыргъа да келгендиле, арбагъа да жыйгъандыла. Алай а, аталары, аны аудуруп, сабийлерин артха сыйырып къойгъанды. Биз бюгюн хапарын айтырыкъ Магомет а бирсиледен эслирекчик эди да, алагъа къараргъа болушлукъ этип тургъанды. Школгъа да Новопокровка элде барып башлагъан эди.

Тенгчиклери бла мектепге жюрюй, билим алыргъа итиннгенди. Бир жол а оруслу тиширыуну дерсинде тюймесин тюшюреди да, устазына: «Мени анам жокъду, энди аны манга ким тигип берликди», - деп тохтайды. Тиширыу, дерследен сора аны къолундан тутуп, юйюне элтип, терек салкъынында олтуртуп, кёлегин тапчыкъ этип бергенин, жылла озгъан эселе да, ол унутмайды. Устазыны атын эсгералмагъанлыкъгъа, сабий айтханыча унутхан да этер деп къоймай, аны кёлюн жарсытмагъаны ючюн бюгюнлюкде да анга ыспас этеди.

Магомет артха да Орта Азиядан Лашкутада ата юйюне къайтханды, къадар алагъа аллай онгну берген эди. Аскерге да мындан кетип, андан келгенинден сора уа Тырныауузда транспорт мюлкде ишге да киреди. Анда жюк ташыгъан машиналагъа башчы болуп, бешжыллыкъ планны юч жылны ичинде толтуруп, юлгюге айтылып тургъанды. Аны бойсунууунда болгъанла Нальчикден, бирси жерледен къурулуш материалла ташыгъандыла. Ишине жууаплы кёзден къарап, сынамлы да болгъаны ючюн а аны кесин Одессагъа Минги таудагъы канат жоллагъа тартылгъан темир жиплени келтирирге жиберген эдиле.

Ол ишге танг атмай, эрттенликде сагъат тёртде къобуп, алай кетип тургъанды. Жаланда къырал ишде жууаплы болгъанындан сора да, эллилеге болушлугъун тийдирип, кирпич, башха керекли зат болса да, аланы келтирирге себеплик этгенди.

Ишин хар заманда да тынгылы тамамлай, юйюнде хуналаны бийик, къалын да къалагъан эди. Бир жол а ырхы келип, элни кёпюрюн алып, башха къоранчла да болгъанларында, Лашкутагъа ишчи жолоучулукъ бла КъМАССР-ни обкомуну биринчи секретары Тимбора Мальбахов келеди. Элге къарай, юйге, хунагъа да эс бурады. «Бу хунаны иеси кимди? Аны эслилигини хайырындан жаланда аны кесине угъай, элге да уллу хата жетмезча болгъанды», - деп, Эл советни таматасындан соргъанын, артда уа Магометни къолун да тутуп алгъышлагъанын бюгюн да эслеринде тутханла бардыла.

Баям, адамны юйюр насыбы тутса, ол ишинде да жетишимли бола болур. Мечукъа улу юйдегиси Ахматланы Сакинат бла жашау этип келгенли быйыл 60 жыл толгъанды. Ала эки жаш да ёсдюргендиле. Мухтар полковник чындады, Арсен а сатыу-алыу бла кюрешеди. Сегиз туудукъ да бардыла, аладан бирине – Азретге – кёп болмай капитан чын берилгенди. Медицинаны, экономиканы, предпринимательликни сайлагъанла да бардыла. Туудукъдан туугъан гитче Алиячыкъ жангы тёлюде биринчи сабийди, къызчыкъ энди садикге да жюрюп башлагъанды.

Уллу юйюрню аппасы Магометге 80 жыл толгъанында уа, ала, аны кёлюн ала, байрам къурагъандыла. Республикада белгили жырчыларыбызны, музыкантларыбызны, жууукъ-ахлуну, эллилени да чакъырып, уллу къурманлыкъ этгендиле, ала уа барысы да хурметли къартны алгъышлагъандыла, жашауун-ишин да эсгергендиле.

Белгилегенибизча, энди 90 жылгъа жете тургъан акъсакъал алыкъа тириди. Кёзюлдюреуюксюз газетни да сюйюп окъуйду. Жыл санына да къарамай, юйде да хар затха – малгъа, бахчагъа да – къарайды, бичен чалып, дырын да жыяды. Эрттенликде сагъат тёртде туруучу къылыгъын а энтта да къоймагъанды. Къолдан да хунерлиди, чёгючюн къолундан тюшюрмей, кюрешгенлей турады.

- Мени да тюз кесича этгенди. Хар этген ишине да алай жууаплыды. Эрттенликде физкультура окъуна этеди. Манга маллагъа къараргъа болушханлай турады, онусун тутханыбыз да болгъанды. Бек сакъды тизгиннге, аммабызгъа да. Билемисиз, «Нёгер къартлыкъда керекди» деп, халкъда бошдан айтыла болмаз, бир бирлерин бек излейдиле. Араларында хурмет да уллуду. Алагъа къарай, жашаргъа да юйренебиз. Юйюрде бек биринчи бир бирни кечиу, ангылау болгъанына тюшюндюргендиле, - дейди келинлери Лейля, къартланы юслеринден хурмет бла сёлеше.

Сакинатха уа энди 83 жыл толгъанды, алай эсе да, къызчыкълагъа дерслерин ол кеси этдиреди. Жетинчи классха жюрюген туудукъчугъуна, бирсилеге да кёп жылланы элни тюкенинде ишлеген тиширыу математиканы, орус тилни да юйретеди. Болушла деп тилде неге айтылгъанын, сыфатла алада къалай тюрленнгенлерин да ынналары тюшюндюргенди. Аны ол ышанына уа ала сейир этгенлери бла бирге, аппагъа, аммагъа да мындан арысында саулукъ-эсенлик тилейдиле.

Ишге кирип, пенсиягъа дери да юйюрню атасы Магомет жаланда бир жерде 50 жылны уруннганды. Салгъан къыйыны ючюн а «За трудовую доблесть» деген ючюнчю даражалы майдал, дипломла, сыйлы грамотала бла да саугъаланнганды.

Бу жашауда узакъ ёмюр сюрюрге къадар алай кёплеге насып бермегенин билебиз, аны себепли быллай огъурлу, ачыкъ ниетли къартланы къудурет бизге жаланда аланы эллери, юйюрлери юлгю алсынла деп угъай, биз барыбыз да аллайларыбыздан юйренирчамы бере болур, деген сагъышха да къалабыз. Къалай-алай эсе да, таулу арбазлада аппала бла ыннала болгъанлай, тёлюлени араларында бир бирге хурмет да къурумай, бютюн кючлене барыр деп ышанабыз. Мечукъаланы юйюрде уа ол ышанла барысы да бардыла. Мында абадан тёлю халал къыйынны жашауну тутуругъуна санай, туудукъланы ол ниетде ёсдюреди.

ТРАМЛАНЫ Зухура.
Поделиться: