Жигитлик унутулмайды

Жылла озгъанлыкъгъа, Уллу Ата журт урушда жан берген жигитлерибизни атлары унутулмагъанлары жюреклеге асыуду. Биз адам улу жыйыннга санала эсек, жигитликни, батырлыкъны, аны бла бирге биз бюгюнлюкде жашар ючюн жанларын-къанларын аямагъан инсанларыбызны унутургъа эркинлигибиз жокъду. Тарыхыбыз эсибизде турурча уа ол жылланы юсюнден, ол кезиуню халкъыны юсюнден дайым айтханлай турургъа тийишлибиз, келлик тёлюле да алай этерча, ала ата-бабалары, кючлю, деменгили тамырлары бла ёхтемленирча. Чеченланы Шамил да, Уллу Ата журт урушну ветераны, кеси заманында Зокаланы Келлетни юсюнден материалны жазгъан эди, жерлешини атыны сакъланыууна къайгъырып. Шамил кеси да къазауатны кюйсюзлюгюн кёргенледен болгъаны себепли, тизгинлери да шартдыла.

Уллу Ата журт урушну топ тауушлары тохтагъанлы, жарым ёмюрден артыкъ заман озгъанды. Алай аны отунда кюйген миллионла бла адамларыбызны ачыулары алыкъа унутулмагъанды, гитлерчи фашизм бла къанлы къазаутда жаш жанларын бергенле эсибизден кетмейдиле. Зокаланы Келлет, аны къарындашы Хамза да, къыралыбызны эркинлигин, жалынчакъсызлыгъын къоруулай, гитлерчиле бла сермешледе ёлгендиле.

Фашист Германия бла уруш башланнганыны ачы хапары эшитилген кюнледе Келлет Къашхатауда «Къызыл Малкъар» колхозда ишлей эди. Къыркъ биринчи жылны сентябринде ол аскерге кетеди. Кичи командирлени курсларын бошагъандан сора сержант Зокаланы Келлет СССР-ни Сауутланнган кючлерини Баш командующисини резервини экинчи артиллерия бригадасына келеди. Аны танкланы атыучу топну командирине саладыла.

Августну 27-чи кюню эди. «Юнкерслени» уллу къаууму, бизникилени позицияларына бомбаланы аяусуз тёгюп, кюнбатыш таба кетдиле. Аланы къоруулагъан истребительле да. Бир кесекчикден душман артиллерия кючлю от ачды, ызы бла уа 28 танк, топладан бла пулемётладан ата, жаяу аскер полкну эм артиллеристлени юслерине айландыла. Танкланы артларына бугъа, автоматладан окъ жаудура, гитлерчи жаяу аскерчиле келедиле. Къурч машиналаны жууугъуракъ келме къоюп, батарея атып башлады. Анга пулемёт, автомат атылгъан тауушла да къошулуп, тёгерек жаханим отуна айланды. Жаяу аскер батальонну окопларыны аллында онеки танк кюеди, немисли автоматчикледен кёпле сойланнгандыла. Келлетни тобу ол кюн юч фашист танкны жукъгъа жарамазча этди. Батареядан беш адам ёлдю, кёпле, ол санда Зока улу да, темир сыныкъла тийип, жаралы болдула, алай аладан бири да тургъан жеринден кетмеди.

1942 жыл 19 ноябрьде эрттенликде 7 сагъат 30 минутда «катюшаланы» кючлю от ачыулары бла бирге совет аскерле Сталинград фронтда алгъа тебиредиле. Клетская станциядан, Серафимович шахардан бизни танк колонналарыбыз фашистлени къорууланыу ызлары таба жол алдыла. Кёкде самолётла гюрюлдейдиле, жаяу аскерчилени башлары бла топ-окъла, минала учадыла.

Сталинград сермеш 1943 жылда 2 февральда Паулюсну 330 минг адамы болгъан аскерин къуршоугъа алыу бла бошалгъанды. Алай алыкъа Берлиннге жетгинчи, совет аскерлеге 850 кюнню бла кечени уруш этерге керек эди.

Москваны къатында бла Сталинградда къаты ууатылгъанлары себепли, гитлерчи аскер башчыла Орёлну бла Курскну тийрелеринде бизникилеге дерт жетдирир умут этгендиле. Къыркъ ючюнчю жылда июльну биринчи кюнлеринде танкланы атыучу экинчи артиллерия бригаданы батареяларын, темир жол платформаладан тюшюрюп, Прохоровкадан узакъ болмай орнатхан эдиле. Жете келгенлей окъуна, артиллеристле деменгили сермешни ортасына тюшдюле. Эки жанындан да 1200 танк бир бирлерине къажау бурулдула.

Экинчи артиллерия бригаданы позицияларына вермахтны «Адольф Гитлер» деген айырма танк дивизиясы чабыууллукъ этеди. Сермеш къызадан-къыза барады. Жерде танкла, артиллеристле, жаяу аскерчиле, кёкде самолётла ёлюм уруш бардырадыла. Биринчи кюн экинчи артиллерия бригада алты танкны бла тёрт «фердинандны» жокъ этди. Аладан ючюсюн тамата сержант Зокаланы Келлетни расчёту кюйдюргенди. Экинчи кюн аны тобу дагъыда эки танкны бузгъанды. Ючюнчю кюнюнде Зока улуну топ расчётунда кесинден сора жаланда биреулен къалгъан эди – снарядланы бериучю Пасечник. Мараучуну, жерлеучюню ишин да Келлет кеси этеди. «Тигр» а аны тобу таба суху келеди. Ахыр снаряд бла Зока улу фашист танкны тохтатады. Ол кезиуде атылгъан топ-окъ чачылып, Пасечник ёледи, Зока улу уа ауур жаралы болады. Батареядан кёп адам къорагъан эди ол кюн.

Госпитальдан чыкъгъандан сора Келлетни 61-чи аскерни 771-чи жаяу аскер полкуну снайпер взводуна жибергендиле. Къыркъ тёртюнчю жылда снайперлени Битеуаскер слётларында 61-чи аскерни командующиси генерал-лейтенант П. А. Белов бек иги снайперлени санында Зокаланы Келлетни атын да айтханды. Уста мараучу онла бла гитлерчилени жойгъанын белгилегенди.

Аскерни «Красный воин» газетинде «Батыр кавказлы снайпер» деген аты бла басмаланнган статьясында былай жазылгъанды: «Бир уллу юйню чардагъында бугъуп, немисли снайпер бизни солдатларыбызгъа баш кётюртмей эди. Зокаланы Келлет, фанер къангада къызыл аскерчини башына ушаш сурат ишлеп, траншеяны ичинде ёрге кётюреди. Ол кезиуде ушкок атылады, окъ фанер къанганы тешип ётеди, Зока улуна кереги да ол эди. Келлет фашист къалайдан атханын тюз тохташдырады да, гитлерчи снайперни андан арысында къолуна ушкок алмазча этеди».

Келлетни башчылыгьы бла полкда бир къауум адамны снайпер усталыкъгъа юйретгендиле. Артда ол юйретгенледен бир-бирлерини атлары битеу фронтха белгили болгъандыла.

Кеси кюн сайын да ёлюм бла бетден-бетге тюбегенлей тургъанлыкъгьа, Келлет юйюрюне, сабийлерине къайгъыргъанын къоймагъанды. Сермешледен бош кезиучюкледе юйге къагъыт жазаргъа унутмагъанды. Къагъытланы алгъа Къашхатаугъа, таулула кёчюрюлгенден сора уа, Къыргъызгъа жибериучю эди. Аны юй бийчеси Даннёх жангыз кеси беш сабийни ёсдюргенди.

1944 жылда 16 ноябрьде 771-чи гвардиячы жаяу аскер полкну командирини политика жаны бла экинчиси майор Никоновдан Къыргъыз ССР-ни Джалал-Абад областыны Ленин район советини исполкомуну председателине къагъыт келгенди. Анда былай жазылып болгъанды:

« Хурметли председатель! 771-чи гвардиячы жаяу аскер полкну снайпер взводуну командирини болушлукъчусу гвардияны тамата сержанты Зокаланы Башчыны жашы Келлет аскер буйрукъну толтургъан заманында ауур жаралы болгъанды эм къыркъ тёртюнчю жыл 31 октябрьде госпитальда ёлгенди. Варпха воеводствону Грудек элинде къарындаш къабырлада асыралгъанды. Зока улу урушну къанлы жоллары бла Сталинграддан Варшавагъа дери баргъанды. Ол аты битеу 61-чи аскерге белгили болгъан снайпер эди. Онла бла фашист солдатланы бла офицерлени ёлтюргенди, нёгерлеринден кёплени снайпер усталыкъгъа юйретгенди. Туугъан журтубузну эркинлигин, жалынчакъсызлыгъын къоруулай, сермешледе этген жигитлиги ючюн Зока улу Ата журт урушну экинчи даражалы, Махтаулукъну ючюнчю эм экинчи даражалы орденлери, «За отвагу», «За оборону Сталинграда» майдалла бла, ахыр сермешде кёргюзтген кишилиги ючюн да Ата журт урушну биринчи даражалы ордени бла (ёлгенден сора) саугъаланнганды.

Хурметли председатель! Биз билгеннге кёре, Зокаланы Келлетни юй бийчеси акъылбалыкъ болмагъан беш сабийи бла сиз башчылыкъ этген районну «Интернационал» колхозунда жашайды. Полкну командованиясы ёлген жигитни юйюрюне болушлукъ этеригизни тилейди...»

Келлетни къызлары эм туудукълары аны къабырын кёрюрге Польшагъа бир ненча кере баргъандыла, Даннёх, сабийлерин барысын да онюч жылдан сора Малкъаргъа сау-саламат жыйышдырып, Зокаланы тукъумну жеринде ахшы юй да ишлеп, дуниядан кетгенди, жаннетли болсун.