Эмегенле

Хар кимни да эсинде гитчелигинде эшитген жомакъла бла таурухла сакъланмай къалмайдыла. Эмегенлени юслеринден жомакъланы да манга ыннам Гочаланы Забида айтыучу эди. Ол аланы терк-терк къайтарыучусу да эсимдеди. Сабийликде хар затны да башхаракъ сезесе. Халкъыбызны аллай таурухлары бла жомакълары да сени бир сейир дуниягъа алып кете эдиле. Ма бу жомакъ анга юлгюдю.

Эмегенле кёп болгъандыла. Адам улу бла демлеше, аланы артлары

болгъанды. Сора бек артда бир сокъур эмеген къалгъанды.

- Энди не этейим, къайры барайым? Къайда жашайым? Нёгерлерим да

къырылдыла, жокъ болдула. Ым-м-м, - дегенди да, жилягъанды

 эмеген.

Аны жилягъанын къарт аппа эшитгенди да, анга келгенди:

- Нек жиляйса, эмеген? - дегенди аппа.

- Да мен жилямасам, ким жилясын? Дуниялыкъда биз кёп болуучу

эдик. Иги жашаучу эдик. Энди уа эмегенлени бири да къалмады. Харип, мугур болуп къалдыкъ. Энди мен да ёлюр кюнюме жетгенме. Жашымдан

туугъан бир къыз барды да, аны да, адам улундан къоркъуп, агъачда

букъдургъанма. Энди мен ёлсем, ол да агъачда къалса, бизни бютюнда

артыбыз болуп къалмазмы деп, анга да жиляйма. Ы-ы-ы, - дегенди биягъы

эмеген.

Эмегеннге асыры жюреги эригенден, къарт аппа да жилягъанды.

- Огъесе, харип, бар да, жашынгы къызын бери ал да, кел. Мен тутарма

аны. Къызны аманатлыгъы мени болсун, сизни тукъумугъузну ёчюрмем, -

дегенди аппа.

       Акъсай-акъсай кетгенди эмеген. Сора жашындан туугъан къызны алып

келгенди. Келтирсе уа - ариулугъу кёз къамата, акъылы бла сёз байлата,

жолукъгъаннга балча, жауча жагъыла, бир ариу. Юсюнде жокъ, башында

жокъ, халкъ аны кёргенде, бек эригенди, инжилгенди. Барысы да эмегенни

къызын ариу кёрюрге айтхандыла. Сора къарт аппа юйюне элтгенди да,

къызгъа хапар соргъанды.

- Мени атым Къаракёз,

Айтырыгъым ма бу сёз, - деп, жыргъа салып башлагъанды Къаракёз.

-Мени атам эмеген,

Юйге къуру кирмеген.

Бир жол уугъа баргъанды,

Ууда ол бек арыгъанды.

Кенгден къарап,

Адам улун таныгъанды.

Кенгден аны Адам улу кёргенди,

Ушкогун да аны таба бургъанды.

Жууукъ келип эмегенден соргъанды:

– Сен бери нек келгенсе?

Бу жерни къалай таныгъанса?

Бу жерде адам улу жашайды.

Эмегеннге бери келирге жарамайды.

Сенсе, – деди, – эмеген,

Отдан кесеу сермеген,

Адам улун тюгюнге да кёрмеген!

Сени бла сермеширге келдим мен.

Аллах арада болсун ансы,

Сенден ахшылыкъ кёрмем мен.

- Угъай, - деди эмеген,

Отдан кесеу сермеген,

Ёмюрде къоркъуу кёрмеген.

- Сенсе, - деди, - Адам улу,

Тау аллында журт салгъан,

Ёмюрледе эмегеннге жау болгъан!

Кёп заманны сермешиуден арыдыкъ,

Бюгюн мында бир бирибизни таныдыкъ.

Сен манга энди аллай сёзле айтмагъын,

Жауду, - деп, манга огъунгу да атмагъын! –

Андан ала жарашдыла,

Эллерине барышдыла,

Бир бирден къыз алышдыла.

Мен туугъанма Адам улуну эгечинден,

Хорлукъ кёрюп, ёлеме мен жюрегимден.

Атам да ёлдю тюзледе,

Анам да ёлдю таулада.

Башым къалды бу дунияда къаугъагъа.

Кёп кюнлени агъачлада букъгъанма,

Жалан бюгюн мен агъачдан чыкъгъанма.

Ийнанама, сиз мени энди

Ёлюрюмю сюймезсиз,

Мени даугъа керексизине бермезсиз.

Мен да алай, адам улундан туугъанма,

Атымы да эмегенден Къаракёзге бургъанма.

Аны эшитген къарт аппаны эки кёзюнден кёз жашлары тёгюле

башладыла.

- Тохта, - дегенди къарт аппа, жилямукъларын да сыгъа.

- Сен Адам улуну эгечинден туугъан болсанг, Адам улу мени жашым болгъанды.

Адам улуну онбеш жылы жетгенде, жауларыбыз мени урлап кетгендиле.

Жыйырма жыл тутмакъ юйюн сынадым. Кёп кюнлени мен да ачы

жилядым. Ахырында андан къайтып къутулдум. Келгенимде Адам улун

тапмадым. Мен келирге ол а ит ауруудан ёлгенди. Андан жангыз Салим батыр къалгъанды. Аны быйыл жыйырма бла беш жылыды. Ол да уудан

бир эки кюнден келликди, - деп, аппа хапарын бошады.

      Къаракёзню жилямукълары женгил-женгил саркъа башладыла. Экиси

да къучакълашып, айырылалмай кёп турдула. Аланы кёрген халкъ да эрип

инжилди.

- Ой, къарт атабыз къызындан туугъанны тапханды! Ой, къууанч! Ичги

къайда, той къайда?!

    Салим-батыр да келгенди. Эгеч бла къарындаш, тап эки айланып

туугъанла, бир бирлерин женгил окъуна таныдыла. Аланы тюбешиулерине

ай да, кюн да тохтап къарай эдиле, дейдиле.

Сокъур эмеген да бек къууаннганды. Жашындан туугъанны насыплы

болгъанын бек сюйгенди. Эмеген андан кёп жашамай ёлгенди. Салим бла

Къаракёз да, эгеч бла къарындаш болуп, жашап къалгъандыла. Экиси, бир

бирден айырылмай, алай барып болгъандыла уугъа да. Ала жашагъан элге

уллу мамырлыкъ келгенди. Аланы халкъ да бек сюйгенди.

Салим-батыр туугъан элин жауларындан къаты сакълап болгъанды.