Къарабекни туудукълары

Тукъумда жюрюген хапаргъа кёре  Жашуулары Малкъарда Кърымдан келген Къарабек деген кишиден жайылгъандыла. Иш а былай болгъанды.

Онсегизинчи ёмюрню башында кърым ханны аскери, жасакъ жыя, Шимал Кавказгъа киреди. Алларында тюшген халкъладан, элледен мал, харакет, кимлеринден адамла окъуна аладыла. Аладан бир къаууму, эки жюзге жууукъ адам, къарачай элледен бирине киредиле. Анда да жумушларын этерге кюрешген болурла.

Алай бу жол ала айтханча болмады. Элде ётлери болгъан кишиле табылдыла. Татарлыланы башчыларын да ёлтюрюп, юйюрлерин да алып, къаууму Бахсан ауузу таба къутулдула. Жау аскери ызларындан боллугъун ангылап, бир атлыны Бахсаннга къуугъуннга жибердиле.

«Ачей улу Ачемез» деген эрттегили къарачай-малкъар жырда былай айтылыпды:

-Мени жауум къарагъы эди ол кюн

Кёнделенде болгъан уллу къаугъагъа.

Баям, ол къачып келген Ачемезни жыйыны болгъанды. Бирлери къача, экинчилери уа къууа, ингир ала была арт кезиуледе аты кёп сагъыныла тургъан Къанжол тийресине жетедиле. Кече андан ары баралмай, жау аскери алайда тохтайды.

Къуугъунчу алгъа малчылагъа тюбейди. Ишни болушун айтады. Ала да Огъары Бахсаннга билдиредиле. Андан эр кишиле сауутланып келедиле. Башха тау эллеге билдирирге заман жокъ эди.

Танг  аласына бахсанчыла бла къачып келген къарачайлыла кърымлылагъа чабадыла. Къызыу сермеш болады. Жерлерин, малларын-мюлклерин сакълагъанла къатыракъ сермеше болур эдиле, кеслеринден къоранч болгъан эсе да, жау аскерни къырып чыгъадыла. Ханлары, фаетонуна минип, къачып къутулургъа кюрешеди. Алай бахсанчыла жетип, атын, арбасын, адамын да кётюрюп, къаядан атадыла.

Артда алайгъа Ханны фаетону кетген жер деп атагъандыла. Сора ёлгенин, жаралысын да жыйып, къаядан энишге атадыла. Жаланда бир жаралыны сау къоядыла. Аны да жашлыгъына жан аурутуп. Жашны аты Къарабек эди.

Ол сермешни юсюнден эрттегили жырда быллай сёзле бардыла:

- О-о-ой, аланла, сиз а Тузлукъ къаягъа минигиз,

- Кърым ханны аскери келеди, Бахсаннга къуугъун ийигиз.

Къуугъунну эшитгенлей,бахсанчы жашла жетдиле,

Артларындан кирип, жауну къара халек этдиле.

Сермеш бошалгъандан сора Къудайна ёзенинде тёбеде кърымлыладан къалгъан харакетни юлешгендиле. Алайгъа уа Тоноу юлешген тёбе дейдиле.

Кърымлыладан сау къалгъан жашны уа Огъары Бахсаннга алып кетедиле. Жараларына багъып, сау этгенден сора журтуна кетерге эркин этедиле. Болсада жаш ызына къайтыргъа унамайды. Жамауатдан ыразылыкъ тилеп, элде къалады.

Муну барын да айта, санай келгенбиз, ма ол жашдан Малкъарда, башында айтханыбызча, Жашуулары, андан сора да, эки тукъум жайылгъандыла.

Къарабек, жаралары да сау болуп, элге-жамауатха кесин жарашдырып башлагъандан сора,  Малкъондуладан  къыз алып, юйюр къурайды. Аланы Жашуу деп жашлары болады. Андан а Ислам тууады. Ол Огъары Бахсандан Гирхожаннга кёчеди. Аны жети къызы бла бир жашы болады. Жаш гитчелери эди да, къызладан сора жаш туугъаннга къууанып, анга Тууду деп атайдыла. Къызланы бири - Ёзденланы Наннакга, экинчилери - Будайлагъа, экилери - Селялагъа, къалгъанлары Чегем жанына эрге барадыла.

Туудугъа уа Бызынгыдан Чочайланы Уммолатны эгечин аладыла. Аланы Кесуан, Махай, Токъмакъ, Жашуу, Бияслан, Гюргокъ деп жашлары болады. Уллу юйюрге Гирхожан тарлыкъ этип тебирегенде, Тууду, юйдегисин да алып, малын-мюлкюн да жыйышдырып, Кёнделеннге кёчеди. Аны тёртюнчю жашы Жашуу ол жыл туугъанды, 125 жыл жашап,  1974 жылда Кёнделенде ёлгенди.

Кеси заманында   аты айтылгъан киши эди. Халкъ ауузуна къарагъан, оноуун сакълагъан адам. Колхозла къуралгъандан башлап уруш жыллагъа дери ара мюлкде бригадир болуп тургъанды. Тукъумда анга гитче Жашуу дегендиле. Аны  жашы Сейит  Кёнделенде, Тапшин сууну боюнунда жапшагъанды.  Кёп жылланы колхозда темирчи, агъач уста болуп тургъанды.

къарт аталары Къарабекге дери санасакъ, тогъуз ата болады.

Жашууланы бюгюнлюкде тиширыулары эки жюзден, эр кишилери уа юч жюзден артыкъ боладыла. Аланы араларында къырал къуллукъчула, иги специалистле, малчылыкъда, жерчиликде ахшы кёрюмдюле болдургъанла, махтаугъа тийишлилери кёпдюле.

Бек алгъа Кесуанны жашы Омарны айтайыкъ. Адамла сёзюне тынгылагъан, оноуун сакълагъан киши эди ол. Халкъыма ариу, иги жашау келтиреме деп, революцияны кезиуюнде, большевикле жанын сайлап, инсан уруш бошалгъынчы акъ аскерле бла сермешип тургъанды. Чечен урушда да болгъанды. Андан къайтхандан сора колхозла къуралыугъа тири къатышханды. Тукъумгъа оноу этип тургъанды. Узакъ ёмюр жашап ауушханды.

Исмайылны жашы Хызыр а республикалы эксперт-криминалист бёлюмню таматасы эди. Аны кёпле таныйдыла. Ахшы специалист болгъанын биледиле.

Нальчикни биринчи поликлиникасыны хирургия бёлюмюню таматасы да Жашууланы Аслан эди.  Ишин иги билгенди, коллективде намысы-сыйы жюрюгенди. Саулукъларына бакъдырыргъа, къаратыргъа келгенле эрттенликден окъуна аны кабинетини аллында жыйын болуп тургъандыла.

Кёнделенде тигиу этген цехни таматасы болуп Ибрахимни къызы Фатимат ишлегенди. Адамаладан заказла алып, алагъа кёре юс кийимле тигип, кёплени ыразы этгенди. Къарындашла Тахир, Башир, Мустафир а, кёп жылланы  Прохладна районда малчыла болуп, къыралгъа аслам эт, сют ётдюргендиле.

Бу тукъумда аты айтылгъан кишилени бири Юзейирни жашы Исмайыл эди. Халкъгъа билим бериуде аны уллу къыйыны барды. Кёп жылланы Кёнделенде интернатны, ызы  бла уа биринчи номерли школну директору болуп тургъанды. Ахшы иши ючюн СССР-ни, РСФСР-ни, КъМАССР-ни Билим бериу министерстволарыны сыйлы саугъаларына тийишли болгъанды. Анга 1959 жылда «РСФСР-ни сыйлы устазы» деген ат да берилген эди.

   Аны  жашы Валерий да  уллу устаз коллективге тюз оноу этип, коллегаларындан намыс-сыйгъа тийишли бола, сабийлеге билим бере, аланы ариу къылыкъгъа юйрете, ишин бет жарыкълы тамамлагъанды.

Акъ-Сууда жашагъан Жашууланы Шаман уста къурулушчу эди. Кёп жылланы къурулуш майданлада уруннганды. Элинде юй-журт ишлегенлеге болуша тургъанды.

Масхутну жашы Алий Тырныауузну район больницасында врач-гинеколог эди. Русланны жашы Артур а Москваны Гуманитар-экономика институтну Къабарты-Малкъарда филиалыны директору болуп тургъанды.

Жашуулада дагъыда ахшы адамла кёпдюле. Бу хапарыбызда барысын да эсгералмагъанбыз. Ахырында бир затны билдире кетейик. Башында айтылгъан Жашууланы Къарабекни эки туудугъундан Теуалары бла Абреклары деген тукъумла жайылгъандыла. Абреклары Къарачайда жашайдыла.