Жерлени категориялары: къайсын къалай хайырланыргъа жарайды

Бизни къыралда жерлени бары да талай категориялагъа бёлюнедиле. Жер кодексни 7 статьясына тийишлиликде ала ма быладыла:

  • Эллени жерлери;
  • Эл мюлк бла кюреширге жараулу жерле;
  • Промышленность жерле;
  • Энчи къорууланнган тийреле эмда объектле тургъан жерле;
  • Агъач фондну жерлери;
  • Суу фондну жерлери;
  • Къырал къыстырыкъгъа кирген жерле.

Эллени жерлери

Ол шахарланы эмда эллени чеклерини ичинде тийреледиле. Быллай жерлени жашау журтланы къурулушунда неда иели бахчала къурауда хайырланадыла. Аллай жумушланы шахар къурулуш регламентге кёре тамамларгъа жарайды. Хар не да бу документде жик жиги бла белгиленеди. Сёз ючюн, энчи иели юй сюерге жараулу жерде кёп фатарлы юй ишлерге къоярыкъ тюйюлдюле. Ол этилсе уа мекямны сюдню оноуу бла оюп кетерирге тюшерикди.

Эл мюлк жерле

Ала уа шахарланы эмда эллени тышында боладыла. Ол: сабанладыла, жайлыкъладыла, теплицала, элчи мюлкле орналгъан жер участкаладыла. Адам къурагъан кёлле, элеваторла, тирлик жыйгъан объектле, алагъа элтген жолла да ары киредиле.

Быллай тийреледе жашау журтла сюерге кёбюсюнде къоймайдыла. Жаланда дачала эмда терек бахчачылыкъ биригиуле къураргъа эркинлик бередиле. Алада юйлени уллулугъу 500 квадрат метрден, бийиклиги уа юч къатдан кёп болмазгъа керекди.

Промышленность жерле

Кеси заманында быллай тийрелени электростанцияла, заводла, фабрикала къураргъа деп бёлген эдиле. Алада юй ишлеуню юсюнден сёз да жокъду. Алай бир-бирледе уа ишчилеге общежитияла неда баракла сюерге жарайды. Ол да кезиулю ишле бардырылып бошалгъынчы дери.

Агъач фондну жерлери

Ары агъачла, суу басхан жерле, алагъа элтген жолла киредиле. Быллай тийреледе жаланда туризмде, физкультурада бла спортда хайырланылгъан, кеслери да тынгылы болмагъан объектле сюерге жарайды. Сёз ючюн, физкультура-саулукъландырыу комплексни неда глэмпинг деген затны.

Бир-бирледе алада агъач мюлклени гитче элчиклери турургъа боллукъдула. Ала Совет Союзну заманында къуралгъандыла, кеслерини да эркинлик къагъытлары жокъду. Алай «агъач амнистияны» (аны болжалы 2026 жылгъа дериди) хайырындан аланы законлу халгъа кёчюрюрге боллукъду. Ол жерледе жангы юй ишлейме деб а сагъыш да этмегиз.

Энчи къорууланнган табийгъат тийреле

Табийгъатны, тарыхны, маданиятны сакълауда, илму ишледе, туризмни айнытыуда аланы магъанасы уллуду. Кёбюсюнде быллай тийреледе миллет паркла, заповедникле, багъыу-саулукъландырыу санаторийле орналадыла.

Алада производство бла кюреширге жарамайды. Къурулушну юсюнден айтханда уа, аны жаланда Табийгъат байлыкъла министерствону эмда жер-жерли властьланы эркинликлери бла бардырыргъа боллукъду.

Суу фондну жерлери

Ары жалгъан кёлле эмда аланы жагъалары киредиле. Бу категориягъа дагъыда чыранла, шауданла, мырдылы жерле, плотинала, насос станцияла болгъан тийреле да кирирге боллукъдула.

Алада халкъны суу бла жалчытхан объектле, кёпюрле, жолла, электрокюч ызла эм башха коммуникацияла орнатыргъа, ишлерге неда къураргъа жарайды. Юйле неда аграр объектле уа – угъай.

Къыралны къыстырыгъына кирген жерле

Ала башында категорияланы бирине да кирмейдиле, къырал неда муниципал иеликде болуучудула, кеслери да энчи эсепде турадыла. Аланы ичинде хайырланылмай тургъан сабанла, алгъын иеледен сюдню оноуу бла сыйырылгъан жер участкала, инсанладан къырал сатып алгъан тийреле болургъа боллукъдула.

Жер къайсы категориягъа киргенин билирге амал бармыды?

Эм биринчиден, ол аны кадастр паспортунда жазылады. Аны юсюнден Росреестрни «Публичная кадастровая карта» деген сервисине (https://pkk.rosreestr.ru/) кирип билирге боллукъду. Выписканы МФЦ-гъа барып алыргъа жарайды. Аны дагъыда «Госуслуги» порталда жарашдырыргъа боллукъду. Документни багъасы: инсанлагъа – 350, организациялагъа уа 700 сомду.

Бир категориядан башхасына кёчюрюрге

Ол кёбюсюнде эллени тийрелерин кенгертгенде керек болуучуду. Дагъыда агъачланы энчи къорууланнган тийрелеге къошханда, промышленность объектни къурутуп жерин тазалагъанда. Бу жумушла федерал законнга тийишлиликде этиледиле.

Анга кёре эл мюлк жерлени промышленность категориягъа кёчюрюрге жарайды, къырал къыстырыкъда болгъанланы да башхаларына. Энчи къорууланнган тийрелени эмда суу фондха кирген жерлени уа бирсилерине бир-бирледе чыртда кёчюрюрге къоймайдыла.

Тийишлисича хайырланылмаса уа?

Аны жарамагъан ишледе хайырланыудан (сёз ючюн, сабанлада юзмез, сары топуракъ, башха затланы къазып чыгъарыу) сора да, жерни хансха басдырып туруу да саналады бузукълукъгъа. Бир жанында кёгетле ёсдюрюп, башха жанын а гылыуланы тюплерине атып турсагъыз да, жууапха тартырыкъдыла.

Росреестрге неда прокуратурагъа тарыгъыуну къоншула, жууукъла, организацияланы келечилери жиберирге боллукъдула. Ала айтхан тюз болгъанын тохташдырсала, бошуна атылып тургъан жерни иесине, аны таза этерча, жарым жыл берликдиле. Алай айтылгъаннга ол къулакъ салмаса, тазир тёлерге тюшерикди. Инсанлагъа эмда энчи предпринимательлеге аны ёлчеми 10-50, къуллукъчулагъа – 20-500, предприятиялагъа бла организациялагъа уа 100-700 минг сом боллукъду.

Аллай жерни иесини уллу кёллюлюгюню хатасындан тёгерекдеги къудуретге заран жетсе, сюдню оноуу бла ол аны багъасын тёлерикди. Сёз ючюн, анда эркинлик берилмей мекям сюесе. Сюд дагъыда жерни андан сыйырып, аукционнга салыргъа боллукъду.

Улбашланы Мурат хазырлагъанды.
Поделиться: