Бетинден нюр ургъан, къолундан бал тамгъан Фатимат

Залийханланы Аслантокъну къызы Фатимат Шимал Кавказда Совет властьны орнатыр ючюн жанын-къанын аямагъан Ностуланы Батийни жашы Юсюпню юй бийчеси эди. Класс кюрешге къатышханланы асламысыны къадарлары ажымлы бичилгенини юсюнден не кёп айтып турсанг да, аланы жашау жолларын заман кеси ызлагъанына тюшюнюрге керекбиз.

Фатимат Бахсан ауузундан келип, Юсюп да Огъары Малкъардан энип, Нальчикде тюбешгендиле. Алагъа 1921 жылда къызчыкъ туугъанда, анасына жаланда онтогъуз, атасына уа отуз юч жыл бола эди. Къагъанакъгъа Асият деп атагъандыла.

Ол насыплы чакълада бир киши да билмей эди сабийге тамам жыл болургъа, душманла кюндюзгю кюнде, атына суу ичирирге Нальчик суу жагъагъа тюшюп баргъанлай, айтхылыкъ революционерни душманлары мюйюшден ёлтюрлюклерин, Асият да атадан ёксюз къаллыгъын.

Халкъ Ностуланы Юсюпню юсюнден такъгъан бир жырда «Аслантокъну къызы ариу Фатимат…» – деп, аны юсюнден айтылады. Орус къатынын къоюп, айтхылыкъ революционер аны бла бир юйюр къурагъанды деп да барды ол жырда. Тиширыуну ариулугъу башына жау болгъанды дегенле да чыкъгъандыла. Къалай-алай болса да, аны чырайлылыгъын хар бир кёрген адам чертгенди.

Фатимат, ол уллу бушуудан апчып, къолларын бошлап къалмагъанды – къызчыгъы Асият эслирек болгъанлай, аны анасына къоюп, Москвагъа кетип, анда эки жылны ичинде Коммунист университетде окъугъанды. 1932 жылда къыралда аллай университетлени Коммунист школлагъа айландыргъанда уа, ол Сталин атлы Коммунист эл мюлк школда билим алгъанды. Бек иги окъугъанланы санларында таулу къызны Темирязев атлы эл мюлк академияны механизация эм электрификация институтунда окъургъа айыр-гъандыла.

Ол анда эки жылны окъугъан да этгенди, болсада аны бошагъынчы, саулугъу артыкъ аламат болмагъан сабийини ауурлугъун анасына берип туралмагъанды Фатимат. Аны юсюне уа уллу шахарда жашагъан, окъуй тургъанлай баш кечиндирген алай тынч тюйюл эди. Къалай болса да, ол юйюне жыйылгъанды. Аны Малкъар округда совет эл мюлк окъуу школну таматасыны къуллугъуна салгъандыла.

Анда бир къауум заман ишлегенден сора аны «Горянка» эм «Мебель» артельлеге директор этгендиле. Ол учрежденияла экиси да республиканы Промкооперация системасына киргендиле. Ол къуллукъда таулу къыз 1935 жылдан башлап, тёрт-беш жыл ишлегенди.

Ариу жаш тиширыугъа уллу къуллукълада ишлегенледен башлап, кёпле сёлешгендиле. Аны, жашауда бола келгенича, сюйгенлери, сюймегенлери да болгъандыла. Фатимат, кёп тюрлю сёзледен башын алып, къызчыгъы бла бирге кеси заманында окъугъан, сюйген шахары Москвагъа кетгенди.

Ол анда Алексей Ефимович Курбатов бла бир юйюр къурагъанды, алагъа жаш туугъанды. Алексей Ефимович Энчи баш сатыу-алыу организацияда уллу къуллукъда ишлегенди. Артда аны СССР-ни сатыу-алыу наркоматына (министерствогъа) кёчюргендиле. Хар не да тап бола башлагъан эди, алай, жарсыугъа, Уллу Ата журт уруш башланды да, дунияда тынчлыкъ къуруду. Бу юйюрде да алай.

Баш иеси, бир да огъурлу адам, партия органланы чакъырымлары бла ата журтну къоруулар ючюн къуралгъан Халкъ аскерге кирген эди, Фатимат а сабийлери бла бирге Нальчикге къайтханды. Асият ауруулу сабий болгъанды. Сууукъ тийип, ол уруш заманда болушлукъ болмай, 1942 жылда дуниясын алышханды.

Немис бери келгенде, юй сайын кире, болгъанны къармай, къозгъай айланнганда, Фатимат, жашына, кесине да къоркъуп, партия билетин отха атханды. Ол иш аны жашауун арталда тюрлендирген эди. Аллай «кёлсюзлюк» этгени ючюн аны партиядан къыстагъандыла. Алексей Ефимович да урушдан къайтмагъанды.

Немислиле республикадан кетгенден сора, Залийханланы къызы «Швейпром» артельни председатели болуп тургъанды. Жыллыкъ планын жетишимли толтургъаны ючюн, артель биринчи жерге чыкъгъаны бла байламлы, 1943 жылда 1 ноябрьде ол биригиуню Къызыл Байракъ бла саугъалагъандыла.

1944 жылда 8 мартда малкъар халкъны ата журтундан кёчюргенде, Фатиматха тиймегендиле, ол мында къалгъанды. Баям, анасы Кёчменланы Муслимат къабартылы болгъаны ючюн тюшген болур эди аллай насып анга. Ол жыл аны 1 августда Къабарты Промкооперацияда Сатыу-алыу управленияны таматасыны къуллугъуна салгъандыла.

Анда болдургъан жетишимлери ючюн Залийханланы Фатимат Промкооперацияны Отличниги деген атха эм «За трудовую доблесть» майдалгъа тийишли болгъанды.

1949 жылда уа, къалай эсе да, кимни эсе да эсине тюшюп, аны да жашы бла бирге халкъыны ызындан сюргюннге ашыргъандыла. Фатимат анда Фрунзеде эгечи Тамара (Къулийланы Къайсынны биринчи юйдегиси) бла бир жерде жашагъанды. Ол кийим тикген ательеде тигиучю, артда уа мастер болуп тургъанды. Ата журтха ол 1957 жылда миллети бла, жашы бла бирге бирге къайтханды.

Андан ары ол бир жерде да ишлемегенди. Жашы уа, Владимир Алексеевич Курбатов, художник болуп, Къабырты-Малкъар телевиденияда, миллет театрларыбызда да ишлеп тургъанды.