Ачлыкъдан, суусапдан да болушхан айран

Бюгюнлюкде Къабарты-Малкъарда жаш адамла асламысы, ол санда бийик билимлери болгъанлада да,  эл мюлкде, къурулушда, сатыу-алыуда эм башха бёлюмледе урунадыла.   Онглары болгъанла  кеслери бир тюрлю иш башлайдыла. Биттууланы Муталифни жашы Арсен да аллайладан бириди.  Аны «Биттуевский» деген  ат бла сатылгъан айранны татымлыгъы бла эрттеден бери кенг белгилиди. Биринчи кюнден башлап  аны качествосу бузулмай келгени себепли,  алыргъа сюйгенлеге дайым къошула барады. Бюгюн мадарымлы жаш редакцияны къонагъыды.

- Арсен, малчылыкъ  бла байламлы предпринимательликни  нек сайлагъанса?   

- Къан бла  бериле болур ол. Гитче заманымдан бери да малланы  бек сюйгенме. Биз Нальчикде   жашагъанлыкъгъа,   анабызны анасына Каменкагъа терк-терк  бара  тургъанбыз. Ол  заманда окъуна юй хайыуанлагъа  тартылгъанма. Школдан сора  гитче къарындашым Азамат  бла бирге  колледжде  «оператор ЭВМ» усталыкъгъа  окъугъанбыз, ызы бла аскерде къуллукъ  этгенбиз. Контракт бла Нальчик-20  аскер бёлюмде  да талай  жылны ишлегенбиз.  Болсада  юлюшюм малчылыкъда  болур эди.  Адам кеси жеринде болмаса,  тынчаялмайды.

Мен онбир жылымдан бери ишлерге юйреннгенме.  Анама  болушур ючюн  кёп тюрлю жерледе къармаша тургъанма.  Онбеш жыл мындан алгъа Мирныйге   кёчгенибизде,  тёгерек-башда малла  отларча бош жерле кёп эдиле. Ол себепден бир файда тюшюрюр акъылда ийнекле да алгъанбыз. Жети жыл мындан алгъа  уа, айран этерге таукелленип,   ийнеклени санын оннга жетдиргенбиз. Алай бла биринчи заманда   жюз шешагъа айран къуюп башлагъанбыз.  Аны тийреде эм къоншу элледе гитче тюкенлеге берип тургъанбыз. Бусагъатда да ала бла байламлыкъ жюрютебиз.

Биз кесибиз юйде мал тутмагъанлы эки- юч жыл болады, ары дери 25 сауулгъан  ийнекге къарагъанбыз. Элни тийресинде кютер жер болмай,   сюрюу  тохтагъанда,  хайыуанланы кетерирге тюшгенди. Отламагъан мал сют да иги бермейди.  Ол себепден бусагъатда аланы шуёхубузну маллары бла бирге Лячинкъаяда фермаланы биринде  тутабыз. 

- Кесигиз саугъан  сют  жетемиди?   

- Айран этер ючюн, бир жолгъа  эки минг тонна сютню жарашдырабыз. Ол себепден кесибизни сютюбюз жетмейди. Аны ючюн арт жыллада  Лячинкъаяны, Яникойну,  Прохладнаны   фермаларындан эм бир къауум арбаздан алабыз. Кимден болса да мажарайыкъ дерге къоркъуулуду. Мал аурумагъанына, сютюне абери къошулмагъанына ишекли болмазгъа керекди. Сютню  эрттен,  ингир да келтиребиз. Къышда аны багъасы 35сомду, жайда уа  30 сомгъа жетеди. 

- Айраныгъызны бирсиледен энчилиги недеди?

- Бирсиледен энчи бир тюрлю айран этебиз десек, ётюрюк айтырыкъма. Алай кёплени:  «Сизни айраныгъыз башхаладан татыулуракъды, къалынды», дегенлери бютюн иги ишлерге таукеллендиреди. Болсада биз кирли-мирли этген, хылы-мылы затла къошхан суннганла да табыладыла. Алагъа больницадача санитар мардала сакъланнган, тазадан жылтырагъан цехибизде  кёргюзтюрюлюп келеди.

Роспотребнадзорну келечилери жылгъа эки-юч кере келмей къалмайдыла. Ол кезиуде кёргенлерине  ыспас этип кетедиле.  Айраныбыз шешаны  тышында жазылгъаннга  келишгенин бирсилеге юлгюге келтиредиле.   Аны жарашдырыуну юсюнден айтханда,   ата-бабаларыбызны амалларын  хайырланабыз. Биринчи кезиуден айранны уютургъа анабыз Къойчуланы Римма юйретгенди. Бизни бла  тенг цехде ишлегенди, айныууна уллу къыйын салгъанды.

 Эрттенликде  сютню эки тонна  сыйыннган темир чыккыргъа къуюп, 1,5 - 2 сагъат къайнатабыз. Ызы бла  шешалагъа къуюп,  жылыда уюма къоябыз. Тюкенлеге элтирден алгъа, бир кесек  заманны холодильникде тутабыз.

Бусагъатда цехде смен  бла тёрт адам – юй бийчелери бла эки жаш  ишлейдиле.  Аланы айлыкълары республикада жюрюгенден орта кёрюмдюден  уллуракъды. Сют келтирген эм айранны тюкенлеге элтген тёрт водитель барды.   Алыучуланы кёбюсю тийреде эм республикада  орналгъан   тюкенледиле.  Сурасала,  Краснодар крайгъа эм  баш регионлагъа элтебиз. Садакъагъа юлеширге алгъанла  да бардыла.  Алагъа учузуракъ   багъасы бла береме. 

Ишим айран бла байламлы болгъанлыкъгъа,  излегенлеге  башы алыннган бишлакълада этеме. Аны кёбюсюнде   Краснодар крайдан предприятияла аладыла.  Къаймакъ да жарашдырама.  Анга да сурам уллуду.

- Жууукъ заманнга  къаллай муратларынг бардыла?

- Бюгюнлюкде ишими жетишимли бардырыргъа хар не да барды. Кесигиз кёргенигизча, тийишили оборудованиясы бла  тынгылы  цех къурагъанбыз: материалланы  сакъларча, этикеткаланы жабышдырырча жерлери, беш минг шешагъа  холодильниги.  Ишчиле къыйналмача, къышда сууукъ, жайда исси болмазча мадар этилгенди.  

Жууукъ заманда  беш минг шеша сыйыннган  холодильник къоллу  болургъа керекбиз.  Келир заманда производствону  кенгертирге, игирек оборудование алыр  муратлыма. Башха жерде цех  ишлерге акъылым да барды, болсада ол биринчи соруу тюйюлдю. Хар предпринимательча, бизнесни ёсдюре барыргъа итинебиз. Аны бла этилирге керек  жумушлагъа да къошуллукъду, жангы ишчи жерле да  къураллыкъдыла.

- Жаш адамлагъа къаллай насийхат этерге сюесе?    

- Бусагъатда жаш адамланы арасында  ишлемеген, башларын  тутаргъа кюрешмеген хазна адам жокъду. Тенглерим, танышларым да иш кёллю адамладыла. Алай кеслерин бир тюрлю ишде жараталмай, кюнлени биринде бир ахшылыкъ кёзден тюшер сакълагъанланы уа ангыламайма. Мен оюм этгенден,  адам бош турмазгъа, эринчеклигин хорларгъа, хар не  жаны бла  кесин сынаргъа керекди.   Ким да,  тёгерегине къарай, сурай кетсе, кеси жаратхан бир тюрлю иш тапмай къоймайды.