КЪАРЫЛГЪАЧНЫ ЖЮРЕК КЪЫЙЫНЫ

Колхозланы заманында мюлкде мал кёп эди. Чалынмай къарыш жер къалмагъанды. Бир жыл оноучула мени, дагъыда тёрт жашны Кундушлугъа бичен этерге жибередиле. Ташдан къаланнган къошубуз барды. От жагъада, сынжыргъа тагъылып, къазаныбыз да турады. Былтыр къоюп кетген эдик. Ол кезиуде аллай затха адам тиймей эди. Иги заманла бар эдиле. Къошну бир къабыргъасыны узунлугъуна кётюртме ишленипди.

Аны жарашдырабыз да, артда биринчи жыйгъан биченден мулжар этип, аны юсюнде жатханбыз. Къошубузну башы шифер бла бир жанлы жабылыпды. Кётюртмени башы бла баргъан эки хырыкда эки къарылгъач уя бардыла. Биринде – тёрт бала. Экинчиси уа бошду. Аланы кирлери юсюбюзге тюшмез ючюн,чалманчыкъ этип, юсюне да кырдык салып, къарылгъач уяны тюп жанына орнатама. Жаннет чыпчыкълары ариу жырлары бла танг аласында уятадыла. Кече да аланы жырларына тынгылай жукълайбыз. Бир кюн, къошдан кенгирекде дорбун аллында бичен чала тургъаныбызлай, уллу жел этип, сакъ жауады. Биз дорбуннга кирип бугъабыз. Сагъатдан да артыкъ жаугъан болур эди. Бираз тохтагъанлай, андан ары ишлей турмай, къошха къайтабыз. Келсенг а – аллайгъа кел.

Къошубузну бир жартысыны башында шиферлени жел алып, ичин да ашыкъгъа дери суу басып тура эди. Жашла чачылгъан шиферлени жыйып башлайдыла. Къарылгъачла уа гузаба этип айланадыла. Къарасам, балалары болгъан уя, жауунда жибип, мен орнатхан чалманчыкъгъа тюшюп тура эди. Алай эте, бираздан эки къанатлы да учуп кетедиле. Мен а, узалып, уяны къолума алдым. Тёрт баланы да аякълары ат къыл бла бирге байланып, къылны бир жаны уа уясына бегитилип тура эди. Анга къарап, сейир этдик. Сора балаланы бирси уягъа салдым. Мен да алай этип, бошар-бошамаз, дуния бла бир къарылгъач жетдиле. Тёгерекни хахайгъа алдыргъандыла. Бир къаууму къош ичине кирдиле. Анда чыкъырдатадыла.

Биз а, бир жанына кетип, къарайбыз. Къанатлыла уа бир бирлерин алышып, къошха кире-чыгъа турадыла. Бираздан келгенлерича кетдиле. Экиси уа жангы уяларына къонуп, кёп «хапарлашадыла».

Нёгерлерим да, мен да алагъа сейир этип, къарап турдукъ. Къарылгъачла нек келген болур эдиле? Балаланы кётюрюп, башха жерге элтирге депми? Ким биледи? Оноулары алайгъа ушай эди. Къанатлыланы этгенлерине къарай кетип, нёгерлеримден бири сейир зат айтды.

– Бир жыл гюрбежиде ишлейме. Жангы чалгъылагъа тогъай, тартыу салабыз, сабанчы бригаданы чагаларын хазырлайбыз. Темир ишлени бардырабыз. Жай, къыш да жашауубуз гюрбежидеди. Солуу отоуубузда уа къарылгъач уя бар эди. Эки кере окъуна балала ёсдюредиле. Кюз артында была ингирден тангнга думп боладыла. Жыйылышып, бирден жылы жерлеге учуп кетдиле. Ол жыл къыш да терк келип, къаты сууукъ да болгъан эди. Бир кюн къарасакъ, уяда бир къарылгъач турады. Къар а жаугъанды. Жарсыгъан да этдик аны жангызлай къалгъанына. Акъкъалай бла терезе аллына суу салабыз, гыржын бурхула да къуябыз. Биз болуп, аны не суу ичип неда ашап кёрмедик. Алай бла къыш да кетди, жаз жылыула да жетдиле. Къонагъыбыз тышына чыгъып, учуп тебирейди. Бир кюн, отну уллу этип, налла ишлей турабыз. Кюн ортада солургъа олтурабыз.

Бир заманда отоугъа тогъуз-он къарылгъач киредиле. Ишчи кийимлерибизни такъгъан агъырлыкъгъа къонуп, бири арлакъда, къалгъанлары да бир жерге жыйышып, «даулашадыла». Барысындан да жангыз тургъан кёбюрек таууш этеди. Биз да, быланы ахырлары не бла бошалыр деп, тауушсуз алагъа къарап турабыз. Бир заманда кеси жангыз тургъан къарылгъач, ёрге учуп, отоуну ичинде эки-юч кере айланып, кесин жана тургъан отха атады. Аны кёргенде, жерибизден тебалмай къалдыкъ. Нёгерлери къоюп кетгенлерине ачыуланып, кесин ары андан атхан болур эди.

Поделиться: