Ол учунуулукъну, уллу ишлени заманы эди

 ВЛКСМ-ни 105-жыллыгъына

  Чеченланы Хусейни жашы Хасанны   жашау жолу аны тёлюсюню келечилеринден артыкъ энчи болмаз – школдан сора Къабарты-Малкъар къырал университетни бошагъанды, Къызыл Аскерде къуллукъ этгенди,  туугъан эли Къашхатауда устаз болуп ишлегенди. Алай андан ары уа аны жашаууна комсомол киреди. Аны совет къыралны жаш тёлюсюн бирикдирген организацияда жолу Совет, шёндю Черек, райкомну бёлюмлеринден биринде  башланады. Ызы бла аны комсомолну район комитетини биринчи секретарына, эки жылдан организацияны  Къабарты-Малкъар обкомуну экинчи, энтта бир жылдан а биринчи  секретарына тийишли кёредиле.

Хасан Хусейнович КъМАССР-ни Басманы ишлери, полиграфия эм китапланы сатыу-алыу къырал комитетине башчылыкъ этгенди. Республиканы Правительствосуну, ол кезиуде бу органнга Министрлени Совети дегендиле, башчысыны биринчи орунбасарыны къуллугъун ышаннгандыла. Аны жаш тёлюню юйретиуде къыйынына, къураучу хунерине  багъа да берилгенди - ол  «Сыйлылыкъны Белгиси» эм «Халкъланы шуёхлукълары» деген орденле бла саугъаланнганды.

- Жашауумда бек жарыкъ, къууанчлы эсгериуле комсомол бла байламлыдыла. Жаш эдик да аны ючюн кёрюнеди алай дерикле да болурла.  Угъай, ала тюз тюйюлдюле. Ол учунуулукъну, буюрулгъан ишге жууаплылыкъны, урунуугъа, окъуугъа кертиликни,   уллу ишлени, муратланы заманы болгъанды,-дегенди  ол бизни бла ушакъда.

 Чечен улу «Сельхозтехникада», районну Граждан оборонаны штабында да ишлегенди, 1975 жылда уа комсомолну Совет райкомуну  биринчи секретарына сайлагъандыла. «Не букъдурлугъу барды, ал кезиуде бу къуллукъ уллу жууаплылыкъны излегенин, ВЛКСМ къыралда къаллай уллу ишни толтургъанын алыкъа терен ангыламай эдим»,-дейди ол андан ары.

 Болсада жаш адамны быллай жерде кеси аллына къоймайдыла. Анга тамата нёгерлери Александр Жигатов, Мирзоланы Залимгерий, Жирослан Вологиров не жаны бла да болушлукъ этгендиле. «Биз тамата нёгерлерибиз салгъан тёрелени ызларындан бара, республиканы жаш тёлюсюн адет-тёрелеге, патриот сезимлеге юйретгенбиз. Организацияны  жетишимлери уа  хар комсомолчу бла къаты байламлыды. Бир статьяда аланы барысыны  да атларын санап чыкъгъан къыйынды. Аланы учунуулукъларыны, сайлагъан ишлерине кертичиликлерини хайырындан а   социалист эришиуледе бла жаш тёлюню коммунист ниетлеге юйретиуде жетишимлерибиз ючюн беш жылны ичинде ВЛКСМ-ни Ара Комитетини Къызыл байрагъы бла саугъаланнганбыз»,-деп эсгереди Чечен улу.

КамАздан БАМ-гъа дери

Комсомолчулагъа къыралны битеу сфераларында да ышаныулукъ уллу болгъанды,   алагъа экономикада, халкъ мюлкню бёлюмлеринде да къыйын  борчла салыннгандыла. Сёз ючюн, республиканы жаш тёлю отрядлары Битеуроссей къурулушлагъа тири къатышхандыла.   Жашларыбыз бла къызларыбыз Сибирьде, Узакъ Востокда объектледе,  атом энергетиканы Волгодон заводунда болгъандыла, Набережные Челны шахарда ауур жюклю машиналаны чыгъаргъан Кам заводланы (КамАЗ) комплексин ишлетиуге къошулгъандыла.

Байкал-Амур магистральны юсюнден эшитмеген адам болмаз. Къабарты-Малкъарны комсомолчулары Восток Сибирьни бла Узакъ Востокну байлагъан темир жолну кюнчыгъыш кесегин салгъандыла. «Бу ишлеге бир адамны да зор бла элтмегендиле. Отрядлагъа къыйынлыкъладан къоркъмагъан, чырмауладан къачмагъан жашла бла къызла кеси ыразылыкълары бла къошулгъандыла. Юйреннгенлерича ариу тёшекледе жукъламазлыкъларын ангылай тургъанлай, сынауладан къачмагъан жаш тёлюбюз мени бек  ёхтемлендиргенди. Биз жашауубузну, къыралыбызны келир кюнюн кеси къолларыбыз бла къурагъаныбызгъа  толу ийнаннганбыз»,-дейди Хасан Хусейнович.

Республика айырмалы жашларын бла къызларын къыйын къурулушлагъа ийгенди, алай ала бла байламлыкъланы уа юзмегендиле. Анга уа культурада ишлегенле жерлешлерибизге  концертле къурагъанлары да себеплик этгенди. Сёз ючюн, БАМ-гъа Россейни халкъ артисткасы Къулбайланы Людмила кёп кере баргъанды, Нальчик курортну культура дворецини театр студиясын да ашыгъып сакълагъандыла.   

  Совет районну школларында уа ВЛКСМ-ни район комитетни секретары Эндрейланы Аминатны башламчылыгъы бла  «Къолларыбызны жылыуун – БАМ-ны ишлегенлеге» деген пионер къымылдау къуралады, ызы бла анга башха районла да къошуладыла. Аны чеклеринде  пионерле къурулушчулагъа кеси къоллары бла эшген жюн кийимлени, китапланы, башха саугъаланы жиберип тургъандыла. Кесигиз да ангылайсыз быллай саугъаны алгъанны кёлю къалай   кётюрюлгенин. 

Комсомол бригадала КъМР-де уллу объектлени ишлетиуге да къатышхандыла, ол санда Тырныауузда вольфрам-молибден комбинатны, Нальчикде «Спартак» стадионну, Профсоюзланы эмда Пионерлени дворецлерини   къурулушларына.

…кемчиликле этербиз деп къоркъмагъыз

Комсомолну болушлугъу бла республиканы эллеринде самодеятельный театрла, клубла, тепсеу коллективле къурала эдиле. Аланы арасында уа Герпегеж элде  халкъ театрны энчи сагъынырчады.  Аны сахнасында классикалы чыгъармала бла бирге миллет жазыучуланы пьесалары да салыннгандыла. 

  ВЛКСМ-ни башламчылыгъы бла Нальчикде автор жырланы фестивалы къуралгъанды. Ол кезиуде уа бардлагъа совет къыралны жанындан кёз къарам ариу болмагъанды. «Аллай тёрт фестиваль бардыралгъан эдик, -дейди ол. - Алагъа къыралны битеу жерлеринден да келген эдиле жырчыла. Былайда комсомолну обкомуна уллу эркинлик берилгенин сагъыныргъа сюеме. Жангычылыкълагъа уа бизни КПСС-ни обкомуну биринчи секретары Тимбора Мальбахов кёллендиргенди.

Комсомолну обкомуну башламчылыгъы къуралгъан уллу жумушла   бюгюн да жашайдыла. Сёз ючюн, малкъар эм къабарты тилледе «Нюр» эм «Нур» журналла, «Советская молодежь» газет да ол кезиуде басмаланып башлагъандыла. «Миллет тилледе  сабий адабият журналла жаланда союз республикалада болгъандыла, автоном республикаланы арасында уа биз аланы биринчиле болуп басмалагъанбыз. Бу иш Тимбора Мальбаховну бла партияны обкомуну секретары Зумакъулланы Борисни къатылыкълары бла тамамланнганын айтыргъа сюеме»,-деп чертеди ол.

 Комсомол чёрчеклик

 Жаш тёлюню патриот ниетлеге юйретиуню юсюнден айтханда,  спортну магъанасын унутургъа жарамайды. ВЛКСМ-ни башламчылыгъы бла уа бюгюн да жашауда бардырылгъан «Тери топ», «Акъ ладья» турнирле, «Зарница», «Орлёнок» аскер-спорт оюнла къуралгъандыла.  Спорт бла байламлы уллу, магъаналы жумушланы башламчыларындан бири ВЛКСМ-ни обкомуну къорууланыу эм спорт бёлюмюню башчысы, хунерли къураучу Тюбейланы Хызыр болгъанды. Ол  ёсюмлю, кючлю жаш эди. Кеси да таулагъа ёрлерге, ат чаришлеге къатышыргъа, аякъ машинада эришиулеге барыргъа бек сюйгенди, деп эсгереди Хасан Хусейнович. 

Элбрус не заманда да альпинистлени тартханлай турады. Анга ёрлерге уа Совет Союзну битеу жерлеринден да келгендиле. Аланы къонакъгъа алыргъа, таугъа жолну къураргъа  Залийханланы Хусейн бек болушханды. Европаны бек бийик таууна ёрлеуледен бирине уа бизни ушакъ нёгериби да къатышханды.  «Элбрусну тёппесине жашлыкъны эм комсомол чёрчекликни хайырындан чыкъгъанма!»,-деп шарт айтханды ушакъ  нёгерибиз.  Тёппеде уа  21 ёмюрню комсомолуна письмо къойгъан эдиле.