Патчахла солуу заманларында

Иван Васильевич IV – Иван Грозный (1548–1584 жж. россей патчах) уучулукъну, сора шахмат оюнну сюйгенди. Дин ахлула аны шайтан алдаугъа санап, ол гюнях этгенин, къыралда ол оюннга эркинлик бермезге керек болгъанын эсгертип тургъанда да, къоялмагъанды аны. Ауушхан да шахмат ойнай тургъанлай этгенди.

Аны астрологиягъа сейири да уллу эди. Ол жулдузла айтханнга ышаннганды, къаласында, жулдузлагъа къарап, боллукъну айтыучу адам тутханды.

Алексей Романов (1645–1676 жж. россей патчах) уугъа жюрюгенди. Анга деп къыралны казнасындан жылгъа ол заманнга кёре бек уллу ахча – 75 минг сом бёлюннгенди. Ол энчи къыртчыгъала ёсдюртгенди. «Орус уучу къыртчыгъала», – деп, аланы тыш къыраллыла да багъалагъандыла. Алагъа деп Яуза сууну онг жагъасында къала ишлетгенди бу патчах.

Фёдор Романов (1677-1683 жж. орус патчах) ол къырал къайгъысын кёрген, билим алыугъа, маданиятха энчи эс бёлген оноучу болгъанды. Байланы да, жарлыланы да окъутургъа тыш къыралладан устазла чакъыргъанды. Аны бир иги иши – жазыу этип, халкъыны санын чыгъаргъаныды. Сора ёлтюрюуню орунуна сибирьликни кийиргенди.

Бош заманында назмула жазгъанды, жырлагъанды, сурат этгенди. Атланы да бек сюйгенди, аланы юслеринден кёп билгенди.

Пётр Романов – Пётр I (1689–1725 жж. орус патчах) бир ненча тил билгенди, аны искусствону не тюрлюсюнден да хапары болгъанды. Пётр I-чи кёп жангы иши бла белгилиди: шахарла сюегенди, кемеле ишлеп, тёгерекде дуния бла байламлы этгенди къыралны. Дагъыда ол чурукъла тигерге сюйгенди.

Голландияда стоматологга окъуп, жумушчуларыны окъуна тишлерин алып тургъанды. Кунсткамера музейде ол алып, алтмышдан артыкъ тиш,аллай инструментле да бардыла кёрмючде.

Дагъыда бу патчах агъачдан къагъыт этерге юйреннгенди, кеси станок къурап, анда агъач аякъла ишлегенди. Аланы саугъагъа берирге да сюйгенди. Ол аякъладан бири Санкт-Петербургну тарых музейинде турады. Сагъат ишлерге да юйреннгенди ол. Сора – конькиле. Алай а, тёзюмю жетмей, жарты къойгъан заты да болгъанды – бир кере терек къабукъдан оруслула жюрютген аякъ кийимни эшип башлап, артда да: «Мындан къыйын усталыкъ жокъ кёреме», – деп, жарты къойгъанды. Сейир тюйюлмюдю аллай бир затха хунери болгъан патчах анга юйреналмагъаны?

Екатерина РомановаЕкатерина II (1762–1796 жж. орус патчах) тарыхдан, философиядан ишле жазгъанды, тигерге, оюу салыргъа, гуржаба, башха тюрлю зат эшерге да бек сюйгенди. Аны бла бирге багъыр гравюрала, сюекден, агъачдан, къууукъ минчакъдан (янтарь) да омакъ затла этгенди. Тиширыу кийимлени бичгенде хайырланырча оюула къыйгъанды.

Дагъыда Екатерина II-чи суратла жыйгъанды. Бусагъатда Санкт-Петербургда орналгъан дуния башында бек белгили музейледен бири Эрмитажны да ол ачханды.

Николай Романов – Николай I (1825-1855 жж. орус патчах) багъырдан гравюрала этгенди. Ол жубаныуун къырал ишде да хайырланнганды. Сёз ючюн, россей солдатланы сыфатларын гравюралада этгенди биринчи. Ол заманда патчах тигиу иш бла, къумачланы, тюймелени тюрлюлери бла да шагъырей болгъанды.

Дагъыда ол велосипедде айланыргъа, теннис ойнаргъа, сурат алдырыргъа сюйгенди. Сурат алдырыу жанын айтханда уа, аны юйюрюню бюгюн биз билген суратларын патчах кеси алдыргъанды. Ол «Россейни сурат алдырыучулары» деген справочникге да киргенди.

Николай Романов – Николай II (1894–1917 жж. орус патчах) акварель суратла этгенди. Ол хунери анга 41 бетли Ювелир китап хазырларгъа болушханды. Ары патчах 305 эскиз сыйындыргъанды. Аланы анга саугъагъа берилген багъалы затлагъа къарап этгенди. Ол иш бла патчах 25 жыл кюрешгенди.

Павел Романов – Павел I (1796-1801 жж. орус патчах) китап окъургъа сюйгенди. Аны уллу китапханасы болгъанды. Андан айырып патчах француз жарыкъландырыучула Монтескье, Руссо, Д Аламберни, рум классиклени, испан жазыучу Мигель Сервантес, француз поэт Никола Буало, француз темсилчи Джан Лафонтен дегенча авторланы да окъугъанды. Тарых эм дин китаплагъа энчи эс бургъанды. Аны китапларыны бир къаууму Хельсинки, бирси къаууму уа Тартус университетледе сакъланадыла. «Энциклопедия билимли» деп айтылгъанды бу патчахха.

Аны юй бийчеси Мария Фёдоровна да кёп окъугъанды, билгенди Жырларгъа, музыка инструментледе ойнаргъа, сурат, къууукъ ташдан бла пил сюекден скульптурала, ташдан, мияладан ариу затла этерге сюйгенди, металл бла да ишлегенди. Аны кесини къаты затланы сюрмелеген станогу да болгъанды. Сёз ючюн, патчах юйюрню хар бирини да суратларын ол пил сюекден ишлегенди. Тюрлю-тюрлю суратлары, жазыулары бла багъырдан майдалла этгенди.

Ол, Павловскда адабият салон ачып, ары жазыучуланы, поэтлени, художниклени, музыкантланы чакъырып тургъанды.

Людовик XVI (1774–1792 жж. француз патчах) инженер эм механика илмулагъа эс бёлгенди, киритле ишлерге ёч болгъанды, темирчилик бла кюрешгенди.

1989–2019 жыллада Японияны императору болуп, андан ары тоханасын жашына къойгъан Акихито бош заманын биологиядан билим ала ётдюреди. Ол дагъыда ихтиология илму бла кюрешеди. Теннис ойнаргъа сюеди.

Монакону князы Альбер II къырал ишден солугъан заманын футбол ойнап, сууда жюзюп, дзюдодан жараула этип ётдюреди. Белгили «Дакар» раллиге къатышады. Олимпиадада уа бобслей команданы къурамында беш кере болгъанды.

Елизавета II – Великоббританияны королевасы, атла бла не итле бла жубанады. Алтмыш жылны ичинде итлени «корги» деген тюрлюсюн жаяды.

Данияны королевасы Маргарет II уа художникди. Ол китапланы омакълайды суратлары бла. Сёз ючюн, белгили Андерсенни жомакъларына, Толкиенни «Властелин колец» деген романына да суратланы ол этгенди.

Великобританияны бла Ирландияны онсегизинчи ёмюрде королю Георг III уа илму инструментле жыйгъанды. Ала бюгюн музейледе турадыла. Дуния башында бек уллу телескопну да ол ишлетгенди. Аны туудугъу Георг V уа маркала жыйгъаны бла белгилиди. Юч жюз бла жыйырма сегиз марка альбом къоюп, «Король филателии» деп ататханды кесине.

Абдулхамид II Осман империягъа 1876–1909 жыллада оноу этгенди. Бош заманында агъач усталыкъ бла кюрешгенди. Юйюнде мебельни асламысын кеси къоллары бла этгенди. Ол детектив романланы да сюйюп окъугъанды. Шерлок Холмс аны бек сюйген жигити болгъаны ючюн, Артур Конан Дойл Тюркге келгенде, Абдулхамид аны Межедие орден бла саугъалагъанды.

 Вацлав Гавел – Чехословакияны 1989–1992, Чехияны 1993–2003 жыллада президенти уа жазыучу, драматург, кинорежиссер эмда актер болгъанды. Ол «Уход» деген кинону сценарийин жазгъанды, кеси салгъанды, анда ойнагъанды. Дагъыда бир къауум кинода ойнагъанды.

Джозеф Эстрада, 1998–2001жыллада Филиппинлени 13-чю президенти, кинода жыйырма жылындан ойнап башлагъанды. Анда жетишимлери ючюн кёп саугъа да алгъанды. Ол санда «Бек иги эр киши роль ючюн» эм «Бек аламат фильм» деген премияланы да.

Джимми Моралес, Гватемаланы шёндюгю президенти, кесини кинокомпаниясын ачып, комедияла алдырады. Онбеш жылны ичинде суратлау кинолада эсде къалырча сыфатла къурагъанды.

Мусукаланы Сакинат хазырлагъанды.
Поделиться: