Алексейни сагъышландыргъан белгилери

Бизни миллетде жазыучула, назмучула, суратчыла, артистле да асламдыла. Алай профессионал даражада сурат алдыргъан адамларыбыз а алай кёп тюйюлдюле. Башхача айтханда, аланы бармакъларыбызда санаргъа окъуна боллукъбуз. Аладан бири Шахмырзаланы Алексейди. Бу кюнледе анга 85 жыл толлукъ эди. Жарсыугъа, ол да халкъыбызны ковид ауушдургъан фахмулу адамларыны тизмесин толтургъанды. Мен оюм этгенден, ала халкъыбызны къайтарылмазлыкъ байлыгъыдыла.

Шахмырза улуну уа сурат алыуда кесини энчи хаты эсибизде къаллыкъды. Адамла бла табийгъат аны неден да бек тартхандыла кеслерине. Ол къудуретни сюйгени кёрюнюп турады.

Сёз ючюн, аны «Чегем тарында къол» деген суратын алып бир къарайыкъ. Терен къол. Эки жанында тик къая къабыргъала. Къолну теренинде уллу болмагъан кюмюш бетли суучукъ, кёзкёрмез узакъдан, ташдан-ташха секире, шорхулдап, тёгерекге жылтырауукъ тамычыларын чача, тыйгъычсыз саркъып барады. Малкъарлыла да бу кюмюш бетли суучукъча, ёмюрлени теренинден жыйырма биринчи ёмюрге дери, бу суучукъ, ёмюрлюк къаяланы жарып, тенгизге жол салгъанча, жашауларында тюбеген къыйынлыкъланы хорлай, жашау эте келедиле.

Дагъыда Алексейни «Уштулуну къайын тереклери» деген сураты Беш-Тау элни белгисине ушайды дерге боллукъбуз. Иги эс бёлюп къарасакъ, тереклени халларына, аланы желле бла боранла бюкгенлерин кёребиз. Ма алай бизни халкъ да . Сюргюнде бизни бек кюрешгендиле бюгерге. Миллетибизни къадары да ол беш терекге ушайды.

Бу суратны бизни ата-бабаларыбыз доммакъ ёмюрледе жез биширип, андан сауут-саба этип, кеслерин къоруулагъан жерде алыннганы да символика магъананы тутады. Азмыдыла да башха жерледе назыла, наратла, къайынла да? Авторну къанына-жанына сингнген ангылаулугъу алдыргъанды ол тереклени Уштулуда.

Шахмырза улуну сагъыш этдирирча суратларындан бири «Кюйсюз жомагъыды». Аны ал планында къуругъан терек сюеледи. Элия урупму кюйдюрдю аны, огъесе жерни къургъакълыгъымы къысды? Къалай-алай болса да, кеси заманында кёп бутакълы, мазаллы терекден къуругъан, кёп жаралы тёммек къалгъанды. Мен сагъыш этгенден, автор былайда дунияда хар неда тюрлене баргъанын, хар нени да башланнганы, айныгъан кезиую, къартайгъан заманы, ахырында уа бу дуниядан жокъ болуп, аны орунун башха зат алып тохтарыгъын бушуулу халда кёргюзтгенди. Тауланы этеклеринде, бир заманда жолоучугъа, уучугъа, салкъынлыкъ этип, жюреклени къууандырып тургъан терекни орунуна энди ма быллай кючюн тас этген «къарт».

Аны артындагъы таула да анга шагъатлыкъ этедиле. Бу дунияда къуру битимлени, жаны бар затланы башланнган кезиулери да, ахыр кюнлери да болгъаныча, ёмюрлюк тауланы жаратылгъан кюнлерича, ахыр кюнлери да боллукъларын. Минг миллион жыл мындан алда уа, эштада, бут аула да, тёппелери кёкге жете, ёхтем сюелген таула болгъан эселе да, энди уа биринчи пландагъы къуругъан тюккючден да алаша кёрюнедиле.

Дагъыда Алексей лирикалы, жарыкъ сезимле туудургъан суратланы да бек сюйгенди дерге боллукъбуз. Аны «Юйюр» деген сураты аладан бириди. Къыйыры кёрюнмеген уллу кёлде къаз юйюр. Аны аллында (аналары болур), балаларын ызындан тизип, жол кёллю болуп, жюзюп барады. Балала ажашмасынла дегенча, юйюрню ызындан эки уллу къаз, тёгерекге сакъ къарай жюзюп келедиле. Бу суратха къарай, бирикген юйюр жашауда не тюрлю къыйынлыкъны да хорларыгъына ийнанаса. Адамла сабийлерине бу къазлача сакъ болсала эдиле, баям. Жаш тёлюню асламысы наркоманла , ичгичиле да болмаз эдиле деригинг келеди.

Аны портрет суратлары уа артыкъда аламатдыла. Юлгюге уа авторну атасы Саидни портретин келтирирге боллукъбуз. Ол алдыргъан адамла асламында терен сагъышлыладыла. Ол да Шахмырза улуну энчилигин белгилеген шартладан бириди.

Къасымланы Аминат.
Поделиться: