Хорлатыргъа сюймеген аскер

Махмут Аскерден тёрт жылгъа таматады. Орамда сабийлени кёбюсюнден жыл саны бла абаданды. Ойнаргъа жыйылгъанланы барысына да ол оноу этеди. Сюйсе оюннга къошады, жаратмаса уа – къыстап, къол жетдирип да къояды. Аскерни уа тобу барды. Аны атасы алгъанды кёп болмай, уллу ариу топ. Аны бла ол алыкъа ойнагъан да этмегенди.  Жашчыкъ кёп турду топ бла орамгъа чыкъмай. Базынмай, Махмутдан бир хата жетер деген къайгъыда. Топха къарап, аны бла ойнарыгъы келеди. Аягъы бла уруп, кёкге быргъаргъа, ызындан къууулургъа. Бютюнда бег а жангы тобу бла нёгерлерине махтаныргъа.

Бир жол ыннасы, эшиуюн да алып, кюн тууушха тебирейди. Къоншулары къарт Аслангерий а эски-бусху къангаладан агъач шинтик ишлеген эди орамда олтура турургъа, алай тиширыула аны къайгъыларымы чачайым деп барса, къатынланы алайда олтургъанларын кёрюп, къол булгъап, ичинден да бир затла мурулдай, артха къайтып кетиучюдю.

Ынна Аскерни да алып, ол да жангы топну кёкюрегине къысханлай, алайгъа келедиле. Жаш ол тийреде сабийлени, бегирек да Махмутну, кёрмегенине ыразы болду.

Къоншулары Жансурат а ол кюн, адамларын бирер жерге ашыргъандан сора, эшик-терезени ачып, хапчукланы тышына чыгъарды. Юйню ичин тытыр бла жангыдан агъартыр муратда. Эри Къазий ол ишни бирге этселе иги боллугъун билдирген эди, алай Жансурат хар затдан да уллу ангылауу болгъан тиширыуду. Эрине да намыс эте билген. Аллай жумушланы ол кеси да эталлыкъды. Энди колхозну бухгалтерине, башына акъ ура башлагъан кишиге, юймю сюртдюрлюкдю ол.

Алай ашыгъыргъа керекди. Жаууп къалмасын. Мукъур тауну башында гитче булутчукъ кёрюнсе, кюн бузулмай къалмаучуду. Заман да кюн ортадан ауа башларгъа, булутла чоюнда къалакъ бла булгъаннганча, айлана, чулгъана, бурула келип, Мукъурну башын жаба башлагъандыла. Энди иш да бошала кетгенди, Жансурат да арыгъанды. Белими бир кесек солутайым деп, тиширыу тапчаннга таянды да, къалкъып къалды.

Аскер да жангы тобу бла ойнай, ынна да къатынла бла олтуруп, эшиуюн эше, Жансурат да, тюшюнде юйню тазалагъанлагъа оноу этеди. Алай бу хайырсыз Махмут къайдан чыгъып къалды эсе да, алайгъа жетди, шайтан жел чыкъгъанлай. Келе-келип, аягъы бла топну урду да, аны уа къарыуу жетмейми къаллыкъ эди, ол а, уча барып, Жансуратны къабакъ эшигини жютю темир чукуюна чанчылды.

Бир заманда, «пыс» деген таууш чыкъды да, уллу ариу топ гитчеден-гитче бола башлады. Аскер, аякълары да жерге жабышханча, сир къатып, ауузу да ачылгъанлай, сюелип къалды. Башхаладан Махмут алгъаракъ эс жыйып, топну алыргъа тебиреди. Ол да алайгъа жетип, къабакъ эшикни жютюсюне чанчылып тургъан топну алыргъа узалгъанлай, къулакъ арты бла,  сызгъырып, бир таякъ ётдю. Махмутха айтыр кереклиси жокъ эди аны ким ибергенин. Артха къарап да къыйналмады, хуна башы бла аууп, ачыкъ терезе бла юй ичине ташайды. Жансурат а, жумушакъ тапчаннга да аууп, башын да ёргерек кётюрюп, татлы тюшюнде оноу этеди.

Билмей тургъанлай, болгъан зынгар-зунгур таууш этип, мияла сынды, терезеде къалгъан къуру челекле жан-жанына учдула, бир къара зат а, «доп» деп, отоугъа тюшдю да, жел ургъанлай, аякъларын жерге жетдирмей, Жансуратны юсю бла ётюп, юйню бирси жанында терезе бла секирип, нартюх бахчагъа ташайды.

Хар зат да бир такъыйкъаны ичине къыяма айланнганча болду. Татлы жукъудан элгенип уяннган Жансурат эс жыялмай къалды. Не болду ол сагъатха, ол учуп юсю бла ётген къарелди уа не зат эди? Шайтанмыды, жинмиди? Ол да аны сагъышын этгинчи, болгъанны титиретип: «Мен сени жанынгы алмай къоймам!» - дегенни айтып, бир ачы ауаз чыкъды.   Жансуратны кёзлерине къан чапды, тёгерек къарангы болду, санлары тинтиредиле. «Жан алыучу уа былай келе кёреме да, - деди. – Не этейим?

Къайры къачайым?..»

Ол такъыйкъаны ичинде жарлы тиширыуну башына ненча тюрлю сагъыш келди. Угъай, къачаргъа керекди. «Бусагъат жетеме, жанынгы алама», - деген ауаз энди жууугъуракъ эшитилди. Жансурат андан сора сагъыш эте турмады, нартюх бахчада бугъаргъа акъыл этип, ары ташайды. Алай Аскерни ыннасыны Махмутха эрттеден бери бар эди дерти. Бюгюн аны бир жетдирейим деп, ызындан къыстау барады. Жансурат а алда барады, аягъы басханны кёзю кёрмей, нартюх чапыракълагъа да къолун-бетин ойдура. «Энди ёлсем-къалсам да, мыллыгымы къоншуларыма жетдирейим, адам къатында адаммы ёледи» - деп, кесин ары таба атды. Къулагъына уа: «Мен сени жанынгы алмай къоймам», - деген сёзле бекден-бек эшитиледиле.

Къоншулары Нюржан а, кюнню халы жауаргъа ушайды деп, къадалып, жууулгъан быстырланы жыяды. Алайынлай, нартюх бахчадан чартлап чыгъып, Жансурат Нюржанны аллына жетер-жетмез, талакъ солуу эте, ол келген жанына сол къолун узатып: «Жан алыучу!» - деп, арбазда тапчаннга жыгъылды. Аны алай этгенин кёрген къоншу тиширыу да, бир уллу палах келе тургъан сунуп, къоркъду, кёзлерин Жансуратдан алалмай, сир къатып къалды. Бир заманда, юсю-башы да шинжиле бла мырхыкладан толуп, нартюх бахчадан Аскерни ыннасы чыкъды. Жанлай келип: «Ол начасны кёрмедигизми?! Былай ары къачханча кёрюндю? Бу да былайда не тынчайып турады, ол тёгюлюп тургъанларын юйюне жыйса уа, бусагъат жаууп  къалады» - деп, Махмутну излей, орам энишге ташайды. Нюржан а не болгъанын ангылаялмай, Жансурат эс жыйгъынчы сирелип турду.