«Жууукъла быллай саусузну халында не аз да игиге тюрлениуле эслеселе, аны кёллендирирге тийишлидиле»

Саулукъ сакълау министерствосуну  наркодиспансеринде алтынчы бёлюм – кюндюзгю стационар ачылгъанда, багъылыргъа сюйгенле бир кёп боллукъ суннган эдик. Алай наркоманла бла ичгичиле диспансерге ёлюп башласала келедиле. Кюч-къарыу алгъанлай а эрши къылыкъларына къайтадыла. Да сора былагъа не мадар? Бу къыйын жарсыуну юсюнден бёлюмню башчысы Шунгарланы Мадина  бла ушакъ бардыргъанбыз.

-Мадина Викторовна, асламысында кимледиле сизге  болушлукъ излей келгенле?

-Наркодиспансерни сау  сутканы  ишлеген бёлюмю да барды. Алай сабийлери болгъан  тиширыулагъа ол келишмейди.  Бизге келгенлени  кёбюсю  уруннган этедиле да,  эрттенликде капельницаларын этдирип кетедиле. Ичгичилени, наркоманланы асламысы бизде  кёп кере багъыладыла.  Больницадан башы  чыкъмагъан ишчини ким тутарыкъды? Аны эсге алып, кюндюзгю  стационарла битеу да къыралыбызда ачылгъандыла. Жарсыугъа, ичгичилени  бла наркоманланы саны ёсюп  барады ансы, азаймайды. Аланы хар бири да, башхалача, адамладыла. Алагъа къолубуздан келгенича болушургъа борчлубуз.

-Ала саусузламыдыла?

-Сёзсюз. Биз наркоманланы  бла ичгичилени  жууукълары бла ушакъла бардырабыз. Ала  адамларыны жарсыуларын терен ангыларгъа  керекдиле. Сёз ючюн,  саусуз мардасыз ичгени  ючюн бир жылгъа больницагъа беш кере тюшюп тургъан эсе, багъыудан сора уа бир кере тюше эсе – ол ахшыды. Азыракъ  ичип, наркотиклени азыракъ хайырланып башласа, толусунлай тохтар деген  умут тууады. Жууукъла-тенгле саусузну халында не аз да  игиге тюрлениуню эслегенлей, махтаргъа, кёллендирирге керекдиле.

-Бир-бирле тойда неда байрамда аракъыны  оздуруп, бек къыйналадыла.

-Аллай  адамлагъа болушургъа  онгубуз барды. Озгъан жыл къанны  ариулагъан аппаратла алгъанбыз, аланы хайырындан къысха заманны ичинде  мардасыз ичгенни къанын терк окъуна  тазалаяллыкъбыз.

-Аны ангыладым. Жыйырма-отуз жылны тохтаусуз ичгенлеге уа не амал? Анга багъыуда магъана  бармыды?

- Аллайланы араларында  да бардыла сау болуп кетгенле. Ичгичи  жашауун толусунлай тюрлендирирге боллукъду. Аны эсде тутуп, жууукъла да, доктор да къолларындан келгенни этерге борчлудула. Жарсыугъа, арт жыллада ишсизлик ичгичиликни кенг жайылгъаныны сылтауларындан бириди. Эллерибизде окъуна аллайла кёпдюле. Ол бизни тёрели, ёмюрледен келген жашау турмушубузгъа  келишмейди.

Былайда дагъыда  бир затны энчи чертирге сюеме: кюн сайын сыра ичгенле да алкоголикледиле. Жаш адамланы араларында энергетиклени  хайырланнганла да аз тюйюлдюле. Ала да саулукъгъа бек амандыла. Жюрекни, нерваланы бек терк бузадыла.

-Совет жыллада ичгичиле, наркоманла, сюйселе-сюймеселе да, багъылып тургъандыла.

-Бусагъатда уа, законнга кёре, адамны кесини ыразылыгъы керекди. Ол кюн сайын юй бийчесин, сабийлерин тюйюп, аман кюнлерин келтирип турса да, зат эталмайбыз. Мени акъылыма кёре, совет жылладача, кеслерин тыялмагъанланы  зор бла  багъаргъа керекди. Бусагъатда уа «Юйюме жиберигиз!» деп,  биреу мында болгъанны ууатып башласа, полициячыны чакъыргъанымлай: «Муну мында зор  бла  тутаргъа эркинлигигиз жокъду, юйюне жиберигиз»,-деп къояды. Иеме, не этейим… Кетеди ууакъ сабийлерин жунчутургъа.

Ишибизни  дагъыда бир кемчилиги: къалауурларыбыз  жокъду. Бизни  пациентлерибизни уа къутургъан кезиулери болуучудула.

Ачыкъ айтханда, халкъ сюйюп къарагъан битеу сериалланы жигитлери кюн сайын  ичген этедиле. Телевидение жаш адамланы бек  бузады. Кесибизни малкъар жамауатыбызда да: «Келигиз, аракъыны къояйыкъ»,-дегенле аздыла. Таулу тойла ичгисиз озаргъа керекдиле. Бизни алай кёп жаш адамыбыз жокъду, кими ичгичи, кими наркоман болуп, жоюлуп барырча.

Таулула наркодиспансерде багъылыргъа  сюймейдиле: атыбыз аман бла чыкъмасын деп. Хау, ичгичилик да,  наркомания да адамны юсюнден  толусунлай  кетип къалмайдыла, алай ремиссия да бек иги жетишимди. Эки-юч неда  он жылны ичмесе адам, ол  аманмыды? Къарт анасы, сабийлери, юй бийчеси къужур сёзлеринден солурла, ишлеп да башлар…  Жамауатдан  бир жанына чартлагъан тынчды, артха,  тюз жолгъа, къайтхан а къыйынды. Болсада  жууукъла да,  кёлленип, врач  да болушуп, бек башы уа – саусуз кеси сау болургъа итинип, бирлешсек ишибиз къураллыкъды.

Мен ичгичилеге, наркоманлагъа: «Сен не зат этерге сюесе жашауунгда, не муратларынг барды?»-деп сорсам, жууап бералмайдыла. Ажашхан, болушлукъ керекли  адамладыла  ала.

Жер башында кёп акъылманла ичгичилени эм наркоманланы юслеринден китапла жазгъандыла. Иги юйюрледе окъуна  чыгъадыла быллай саусузла. Ол алай некди? Бир-бир алимлени оюмларына кёре, кеслерин асыры бийикге кётюргенлени сабийлерине  жабышадыла бу ауруула.

-Мен билгенден, сизде багъылгъандан сора  реабилитацияны да ётерге керекди?

-Хау, наркодиспансерни кесини реабилитация бёлюмю барды. Анда саусуз бир талай ай  туруп багъылады, психологланы болушлукъларын  да хайырланыргъа  онгу  барды. Дагъыда бизни  республикадан тышында, христиан реабилитация аралагъа да жибералабыз, ала  бла байламлыкъ жюрютебиз.