Жукъгъан ауруугъа къажау кюрешни кюню

Адамны санларын къурушдурургъа, нерва системасын да бузаргъа боллукъ, артда сакъатлыкъгъа келтирлик неда жашауун юзерик къыйын вирус аурууладан бирини аты – полиомиелитди. Жыл сайын 24 октябрьде анга къажау битеудуния кюн белгиленеди.

Бу ауруугъа адам къайсы жыл санда да боялыргъа боллукъду, алай бегирекда анга беш жыллары толмагъан сабийле жугъадыла. Вирус чархха аууз бла киреди, ызы бла къаннга тюшюп, нерва системагъа хата салады. Аны ючюн санла къайтышмазча къурушадыла. Кёбюсюнде хата аякълагъа жетеди, алай хар онунчу саусуз а ёпке шаугютле къурушуп, бууулуп ёледи. Эртте заманлада полиомиелит ата-аналаны шайтанлы этген ауруу болгъанды. Анга къажау вакцина уа жаланда 1950 жыллада чыкъгъанды. Ары дери уа быллай саусузлагъа жаланда бир болушлукъ бар эди - ёпкелени хауа бла жалчытхан энчи камера. Аны 1920 жыллада къурагъандыла. Аппаратны ичинде адамла ыйыкъла бла тургъандыла, бирле уа – сау жашауларын алай ётдюргендиле.

Полиомиелитден ауругъанны терк билген къыйынды. Аны, чечекча, адамны терисинде аллай кёрюннген ышанлары жокъду. Аны инфекция болгъанын а шведли врач Ивар Викман 1905 жылда билгенди. Ол кезиуге уллу шахарлада таза сууну качествосу игирек болгъаны себепли, полиомиелитге боялгъанланы эмда анга иммунитетлери болгъанланы саны азайгъанды. Аны ючюн а ауруу къозгъалгъан шартла кёзге бегирек илинип тебирегендиле.

Бир заманда бу вирус кёбюсюнде айныгъан къыралланы баш ауруууду деген оюм да жюрюп тургъанды. Алай артда ол терс болгъанын ангылагъандыла.

Бу ауруудан вакцинаны озгъан ёмюрню ортанчы жылларында къурагъандыла. Анга къыйын салгъан совет эмда америкалы врачла: Михаил Чумаков, Анатолий Смородинцев, Джонас Солк, Альберт Сейбин, Хилари Копровски.

Альберт Сейбин талай замандан аны укол угъай, ичип хайырланыргъа жарагъан тюрлюсюн жарашдырады. Аны бла аурууну жайылыуу терк азайып башлайды. Совет Союзда уа 1961 жылгъа аны кёп къалмай толусунлай къурутадыла.

Бу ауруудан прививка бла байламлы бек бушуулу иш да болгъан эди: 1955 жылда Cutter Laboratories деген америкалы фирмада билмей препаратны сау вирус болгъан жюз минг дозасын чыгъаргъандыла. Аны эсеплери уа ма была: он сабий ёлгенди, 160-ны уа санлары къурушханлай къалгъандыла.

1988 жылда ВОЗ полиомиелитни жер башындан тюп этиу программасын башлайды. 1994 жылгъа ата-аналаны «шайтанлы этген» аурууну АБШ-да, 2000 жыллагъа уа Къытайда, Японияда, Къыбыла Кореяда, ызы бла Европада эмда Къыбыла-Кюнчыгъыш Азияда къурутадыла. Бюгюнлюкде ол Афганистанда, Нигерияда эмда Пакистанда аз-аз ачыкълана туруучуду.

Эксперт оюмлагъа кёре, полиомиелитден вакцинаны хайырындан бир бла жарым миллион адам сау къалгъанды, онсегиз миллионну уа аягъы юслерине туруп, атлар онглары барды.